Sıvacı kuşu

bullvar_katip · 28 Mayıs 2024

Sitta veya Sıvacı kuşu, Passeriformes takımından Sittidae familyana bağlı küçük kuşları barındıran bir kuş cinsidir. Gövdesine göre büyük kafası, küçük kuyruğu, renkli vücudu ve güçlü gaga ile ayakları belirgin özellikleridir. Yüksek ve basit şakımaları bölgelerini belirtir. Türlerin çoğunda göz çevresinde siyah bir bant bulunurken üst tüyleri gri ile mavi arası bir renktedir. Sıvacı kuşlarının çoğu Kuzey yarıkürenin ılıman ve dağlık ormanlarında ürer ancak türlerin ikisi de Avrasya'nın ılık ve kuru bölgelerindeki kayalık yerleşim alanlarına da uyum göstermiştir. Ancak Güney Asya'da çok sayıda bulunan türler arasındaki benzerlikler ayırt edilmelerini zorlaştırmaktadır. Bu cinste yer alan kuş türlerinin hepsi kovuk ve yarıklarda yuva yapar. Türlerin çoğu göçmen olmayıp yıl boyunca bulundukları yerde yaşasalar da, Kuzey Amerika'da yaşayan Sitta canadensis, kışları daha sıcak bölgelere göç eder. Birkaç sıvacı kuşu türünün yaşam yerleri kısıtlıdır ve ormanların yok olması nedeniyle nesli tehdit altındadır. Sıvacı kuşları hepçildir. Çoğunlukla böcek, kabuklu yemiş ve tohumlarla beslenirler. Bazen baş aşağı olmak üzere ağaç gövdelerinde ve dallarında dolaşarak ağaç kabuklarının içinde ve altında bulunan böcekleri ararlar. Üreme mevsiminde kendi bölgelerinde besin ararlar; ancak diğer zamanlarda farklı türlerden oluşan sürüler ile besin arayışına girerler. Adları, yuvalarının girişini çamurla kısmen duvar gibi örmelerinden gelmektedir. Özellikler sağ|küçükresim| Sıvacı kuşları kısa bacaklı, kare kuyruklu küçük ve tıknaz kuşlardır. Gagaları uzun, sivri ve dayanıklıdır, uzun pençeli güçlü parmakları vardır. Sıvacı kuşlarının sırtı mavi-gri renktedir ama bazı Asya türleri mor-mavi renkli sırta ve sarı ile kırmızı renkli gagalara sahiptir. Alt tüyleri, ten rengi, turuncu, pas rengi ya da leylak rengi ile karışık beyazdır. Türden türe baştaki işaretler değişkenlik gösterse de hepsinde göz hizasında kara şerit, üzerinde beyaz şerit, koyu alın ve kara tepe ortaktır. Erkek ile dişinin renkleri benzerlik gösterir ama alt tüylerin renklerinde, özellikle arka yanlarda ve kuyruğun altında farklılaşır. Genç kuşlar ve bir yaşındaki kuşlar erişkinlerden pek ayırt edilemez. Sıvacı kuşlarının boyutları, 195mm. boyunda ve 36-47 g ağırlığında olan Sitta magnadan yaklaşık 100mm boyunda ve 10 g ağırlığında olan Sitta pusilla ile Sitta pygmaeaya kadar farklılık gösterir. Sıvacı kuşları değişik ıslık, çağrı ve şakıma gibi çok farklı sesler çıkarırlar. Üreme şakımaları karşılaşma şakımaları gibi basittir ama daha uzun sürer. Sınıflandırma Tarih Sıvacı kuşu, Grekçe bu kuşa verilen σίττη adından gelen Sitta (Linnaeus, 1758) cinsinde yer alır. Kimi taksonomlar sıvacı kuşlarını, Tichodroma muraria ve Certhiidae, Troglodytidae ve Polioptilidae ile daha büyük bir grupta sınıflandırırlar. Üst familya olarak Certhioidea, mitokondrial ve nükleer DNA kullanılarak yapılan filogenetik çalışmalar ile desteklenmekte ve öz ötücü kuşlar arasında Sylvioidea ile kardeş klâd oluşturmaktadır. Bu grubun fosil kayıtları Certhioidea klâdının soyu tükenmiş bir üyesi olarak tanımlanmış olan Certhiops rummeli kuşunun Bavyera'da bulunmuş erken Miyosen devirden kalma ayak kemiği ile sınırlıdır. Türleri ayıran sınırları belirlemek çok zordur. Sitta canadensis, Sitta whiteheadi ve Sitta yunnanensisin üreme alanları birbirinden binlerce km uzaktadır ama hem yaşam alanı tercihleri, hem görünüşleri hem de şakımaları birbirine benzer. Bu üç tür önceleri tek bir tür olarak sınıflandırılmaktaydı. Ancak şimdi üç ayrı türe ayrılmışlardır ve küçük sıvacı kuşu ile Sitta ledanti ile birlikte bir süpertür oluştururlar. Sıvacı kuşlarda pek rastlanmasa da, bu beş tür kendi yuvalarını oyarak yapar. Sitta europaea, Sitta nagaensis, Sitta cashmirensis ve Sitta cinnamoventris bir başka üst tür oluştururlar ve Asya boyunca coğrafi olarak birbirlerinin yerine geçerek dağılmışlardır. Günümüzde dört ayrı tür olarak sınıflandırılırlar ancak önceleri, Güney Asya'da bulunan formların bayağı sıvacı kuşunun alt türleri olduğu kabul edilmişti. Yakın zamanda yapılan bir öneride, Sitta cinnamoventris Ganj'ın güneyinde bulunan Sitta castanea ve Himalayalar'da bulunan Sitta cinnamoventris olarak iki ayrı türde sınıflandırılmaktadır. Görünüşlerinin ve yaşam biçimlerinin benzemesi nedeniyle bir zamanlar aynı familyada yer alan Madagaskar'da yaşayan Hypositta corallirostris ile Avustralya ve Yeni Gine'de yaşayan Neosittidae familyasındaki kuşlar sıvacı kuşları ile yakın akraba değildir. Bu türler arasında bulunan benzerlikler bir ekolojik nişi doldurmak için yakınsak evrim ile ortaya çıkmıştır. Asya sıvacı kuşları üzerine 2006 yılında yapılan bir çalışmada, sıvacı kuşları taksonomisinde hâlâ çözülememiş kimi sorunlara işaret edilerek Sitta cinsinin birkaç cinse ayrılması önerilmiştir. Bu öneri kırmızı ve sarı gagalı Güney Asya türlerini (Sitta frontalis, Sitta solangiae ve Sitta oenochlamys) ayrı bir cins olarak sınıflandırmakta; Sitta azurea üçüncü bir cins ve muhtemelen Sitta formosa da dördüncü bir cins oluşturmaktadır. Mitokondriyal DNA çalışmaları, Sitta europaeanın Sitta carolinensis kuzey alt türünün kendine has nitelikleri olduğunu göstermiştir ve ayrı bir tür olarak sınıflandırılmaya adaydır. Taksonomi Muhtemelen sıvacı kuşlarının vatanı olan güney Asya'da tür çeşitliliği çok yüksektir ve 15 ayrı türü bulunur ancak sıvacı kuşları Kuzey Yarımküre'nin tamamına yakınına dağılmıştır. Familyaya bağlı cinsler (2022): Dağılım ve habitat [[Dosya

inus ponderosa 8144t.jpg|upright|küçükresim|sol|Batı sarıçamı ormanlık alanları Sitta pygmaea için doğal yaşam alanıdır.]] Sıvacı kuşları Kuzey Amerika ve Avrupa'nın çoğunda, Asya'da da Wallace Çizgisi'ne kadar olan yerde yaşar. Afrika'da çok az bulunurlar; bu kıtada yalnızca Kuzeydoğu Cezayir'de yaşayan bir tür ile Fas'ın dağlarında yaşayan Sitta europaea türünün bir alt türü olan Sitta europaea hispaniensis vardır. Türlerin çoğu göçmen değildir. Kaydadeğer tek göçmen tür kışlamak için Kanada'da üreme bölgelerinin kuzey kısımlarından ayrılıp Kuzey Amerika'nın diğer bölgelerine giden Sitta canadensistir. Bu kuş aynı zamanda Bermuda, İzlanda ve İngiltere'de de görülmüştür. Sıvacı kuşlarının çoğu ormanlarda yaşar, her türün tercih ettiği belirli bir ağaç tipi olmasına rağmen her türlü ormanlarda bulunur. Bu tercih, hemen hemen yalnızca karaçamda yaşayan Sitta whiteheadiden, yaşamak için yaprak döken ağaçlardan oluşan ormanlarla karma ormanları tercih eden ama üremek için kuzeyde kozalaklı ağaçlardan oluşan ormanları tercih eden Sitta europaea kuşuna kadar değişiklik gösterir. Halbuki Sitta neumayer kuşlarının iki türü de ormanlar ile bağlantılı değildir. Üreme mevsimi dışında ormanlara gitseler de kayalık yamaçlarda ürerler. Asya'da farklı türlerin bir arada yaşadığı bölgelerde genellikle türlerin tercih ettikleri bölgeler rakımlarına göre ayrılık gösterir. Sıvacı kuşları görece ılıman iklimi tercih eder. Kuzeyde yaşayan türler deniz kıyısında bbulunurken, güneyde yaşayan türler daha serin olan yüksek rakımlarda yaşar. Sitta europaea ile Sitta canadensis bulundukları alanın kuzey bölümünde düşük rakımlı yerlerde bulunurken güney bölümünde dağlarda ürer. Örneğin Sitta europaea temmuz ayında 16-27 °C aralığında ürer ve Kuzey Avrupa'da deniz seviyesinde yaşarken, Fas'ta 1.750-1.850 m rakımda bulunur. Sıvacı kuşları arasında tropik alçak rakım ormanları tercih eden tek tür Sitta frontalistir. Ekoloji Yaşam döngüsü küçükresim|sağ| Çamur duvarı ve giriş ağzındaki tüneli ile kaya sıvacı kuşu yuvasının kesiti Sıvacı kuşlarının hepsi boşluklarda yuvalanır ve Sitta neumayer haricinde hepsi ağaç kovuklarını kullanır. Yuvanın tabanını yumurtaları koymak için yumuşak malzemelerle kaplar. Bazı türler yuva tabanında ağaç kabuğu parçacıkları ve tohum kabukları, bazı türlerde de ötücü kuşlarda tipik olduğu üzere yosun, ot, kıl ve tüyler kullanır. Sitta canadensis süpertürünün üyeleri kendi ağaç kovuklarını kendileri oyar ama diğer türler ağaçlarda var olan doğal ya da ağaçkakanların yaptığı kovukları kullanır. Türlerin bazıları kovuğun girişini çamurla küçültürler ve çatlakları çamurla kapatırlar. Bu kuşlara Türkçede verilen ad bu özelliklerinden kaynaklanmaktadır ancak tüm türlere özgü ortak bir davranış biçimi değildir. Sitta canadensis dişileri içeriden, erkekleri de dışarıdan yuvanın ağzına yapışkan çam reçinesi damlacıkları harcederek yuvayı korunaklı hâle getirir. Reçine avcıları ve rakipleri caydırabilir, yuvada yaşayan kuşlar ise doğrudan giriş deliğinden geçerek reçineden kurtulur. Sitta carolinensis yuva girişinin çevresinde toksin salgılayan Meloidae familyasından böcekleri sıvar. Bu ezilmiş böceklerden çıkan kötü kokunun, ağaç kovuklarında sıvacı kuşunun rakibi olan sincapları yuvadan uzak çıktığı söylenir. Sitta neumayer çamur, dışkı ve kıl ya da tüylerden özenle imbik şeklinde bir yuva kurar ve yuvanın dışı ile yakınındaki çatlakları tüyler ve böcek kanatlarıyla süsler. Yuvalar kaya yarıklarında, mağaralarda, kaya yamaçlarında ya da binalarda yer alabilir. Sitta tephronota ise bir yarığa girişin karşısına benzer ama daha az özenle yapılmış bir yuva yapar. Yuvaları küçük olur ama 32kg ağırlığa kadar çıkabilir. Bu tür aynı zamanda nehir kıyılarında ve ağaç kovuklarında da yuva yapar ve eğer yuva ufaksa genişletir. [[Dosya

endrocopos major 4-3c.jpg|upright|küçükresim|sol|Dendrocopos major, Sitta europaea yuvaları için çok ciddi bir tehdit oluşturur.]] Sıvacı kuşları tekeşlidir ve yaşam boyu için eşleşir. Dişiler kırmızı ya da sarı lekeli beyaz yumurta yumurtlar, sayısı değişkenlik gösterir, kuzey türleri daha çok sayıda yumurtlar. Türe göre ya yalnızca dişiler ya da hem dişi hem erkek 12-18 gün boyunca kuluçkaya yatar. Beslenmesi gereken yavrular 21-27 gün arasında palazlanır. Ebeveynlerin ikisi de yavruları besler, hatta iki Amerika türü Sitta pusilla ve Sitta pygmaea önceki dönemden yardımcı erkekler de ebeveynlere yardımcı olur. Hakkında bilgi bulunan birkaç türe bakıldığında doğal hayatlarında yaşamlarının 2-3, 5 yıl olduğu ancak 10 yaşın üzerine çıkan erişkinler de olduğu kaydedilmiştir. Erişkin Sitta europaea kuşunun yıllık hayatta kalma oranı %53, erkek Korsika sıvacı kuşunun ise %61,6'dır. Sıvacı kuşları diğer küçük orman kuşları ile aynı avcılar tarafından avlanır: atmacalar, baykuşlar, sincaplar ve ağaçkakanlar. Bir ABD çalışmasında sıvacı kuşlarının üreme stratejilerinin avcılara karşı davranışlarıyla bağlantılı olabileceğini göstermiştir. İki türün erkeklerinin, erişkin sıvacı kuşlarını avlayan Accipiter striatus ile yumurtalara saldıran Troglodytes aedon karşı karşıya kaldıklarında kuluçkaya yatan dişiyi besleme istekleri modellenmiştir. Sitta carolinensis, Sitta canadensis daha az yaşar ama daha çok yavru yapar ve yumurtalara saldıran avcılara karşı daha şiddetli karşılık verdiği görülmüştür. Buna karşın Sitta canadensis ise erişkinlere saldıran atmaca türüne karşı daha çok tepki göstermiştir. Bu çalışma uzun yaşayan türün erişkinlerin hayatta kalmasından ve gelecekteki üreme imkanlarından yararlandığı buna karşın daha kısa yaşam süresi olan türlerin daha çok yavrunun hayatta kalması stratejisine önem verdiği teorisini desteklemektedir. Göçmen olmayan küçük kuşlar için soğuk hava bir sorun hâline dönüşebilir. Grup hâlinde tüneklemek ısıyı korumak için yardımcı olabilir ve birçok sıvacı kuşu türünün bu şekilde davrandığı gözlemlenmiştir, hatta 170 Sitta pygmaea tek bir tünekte bir arada görülmüştür. Sitta pygmaea tüneğinde vücut ısının düşürerek, hipotermi ve düşük bazal metabolizma oranı ile enerjisini koruyabilmektedir. Besin kaynağı [[Dosya:Sitta europaea in Wales UK.jpg|küçükresim|Bahçede beslenen Sitta europaea]] Sıvacı kuşları ağaç gövdeleri ve dallarında besinlerini arar ve ağaçkakanlarla aynı beslenme grubundadır. Ağaçkakanlar ve ağaç tırmaşıklarının aksine destek için kuyruklarına dayanmazlar, bunun yerine güçlü bacak ve ayaklarıyla sıçraya sıçraya ilerlerler. Ağaç gövdesi üzerinde başaşağı ilerleyebildikleri gibi, dallarda başaşağı asılı kalabilirler. Sitta krueperi hatta başaşağı asılı dururken uzanıp alttaki yapraklardan su bile içebilir. Sitta neumayerda ormanlarda yaşayan türlere benzer şekilde besin arar ancak bu işi kayalık yüzeylerde bazen de binalarda yapar. Üreme döneminde çift sıvacı kuşu kendi bölgelerinde beslenir ama diğer dönemlerde karışık sürülere de katılabilirler. Özellikle üreme dönemlerinde, çoğunlukla canlı av ile beslenen sıvacı kuşlarının diyetinin önemli bir bölümünü böcekler ve omurgasızlar oluşturur. Ama kışın omurgasızların az bulunması nedeniyle türlerin çoğu tohum da yer. Büyük böcekler, salyangozlar, meşe palamudu ve tohumlar gibi daha büyük besinler, çatlaklara sıkıştırılarak kuşların güçlü gagalarıyla kırılarak açılırlar. Sıvacı kuşlarının İngilizce adı olan "nuthatch" (fındıkkıran) bu özelliklerinden gelir. Bir kuş için sıra dışı bir şekilde, Sitta pusilla bir ağaç kabuğunu kaldıraç olarak kullanıp, ağaç kabuklarının altında besin aramaktadır. Alet olarak kullanılan ağaç kabuğunu yanında taşıyan sıvacı kuşu bazen bir araya getirdiği tohum zulasını saklamak için de örtü olarak kullanabilir. Bütün sıvacı kuşları özellikle tohumlar olmak üzere besinleri, ağaç yarıklarına, yerde, küçük taşların altında, ya da ağaç kabuklarının arkasında besin biriktirirler ve bu depoları 30 gün boyunca hatırlayabilirler. Benzer şekilde, Sitta neumayer gereksinim duyduklarında tüketebilmek için salyangozları kaya yarıklarında biriktirirler. Sitta europaea, sakladıkları besinleri normal zamanlarda kullanmadıkları ve zor durumda kaldıkları zamanlara sakladıkları gözlemlenmiştir. Korunma durumu [[Dosya:090503 Krupers nuthatch east of Gulf of Kalloni.jpg|küçükresim|sol|Midilli Adası'nda Sitta krueperi]] Birçok sıvacı kuşu ve Kuzey Amerika türleri gibi bazı türlerin geniş dağılımı ve büyük popülasyonları vardır. Bu nedenle de korunma sorunları yoktur. Ancak bölgesel olarak ormanların azalmasından etkilenebilirler. Buna karşın daha dar alanlarda yaşayan bazı türler önemli baskılarla karşı karşıya kalmıştır. Tehlikedeki türler arasında yer alan Sitta victoriae yalnızca Burma'nın Nat Ma Taung bölgesinde bulunur. Bu bölgede maalesef ormanlar deniz seviyesinden 2.000 m yüksekliğe kadar ortadan kaldırılmış, 2.000-2.500 m arasında da oldukça ağır zarar verilmiştir. Nat Ma Taung ulusal parkında yaklaşık 12.000 kişi yaşamaktadır ve çıkarttıkları yangınlar ile tuzaklar sıvacı kuşu popülasyonunu tehdit etmektedir. Birkaç bin sayıda olduğu tahmin edilen Sitta victoriae popülasyonu giderek azalmaktadır ve hiçbir koruyucu önlem de alınmamıştır. Cezayir sıvacı kuşu, Cezayir'in yalnızca dört bölgesinde bulunur ve toplam popülasyon 1.000 kuşu geçmemektedir. Yangın, erozyon, hayvancılık Taza Ulusal Parkında bulunmasına rağmen doğal yaşama alanının kalitesini düşürmüştür. Ormanların yok edilmesi de hassas türler arasında yer alan Sitta yunnanensis ve Sitta solangiae nin de popülasyonun azalmasına neden olmuştur. Sitta yunnannensis açıklık çam ormanlarını tercih ettiği için kısmen ağaç azalması ile başedebilmektedir. Bölgesel olarak yaygın olduğu yerler bulunsa da 20. yüzyılın başlarında bulunduğu bildirilen alanların çoğundan kaybolmuştur. Hainan'da Çin hükûmetinin yeniden yerleştirme programları çerçevesinde tarım alanlarının yer değiştirmesiyle ormanlık alanların %70 azalması Sitta solangiae popülasyonunu çok büyük oranda tehdit etmektedir. Sitta krueperi bir zamanlar çok yaygın olduğu Akdeniz çevresinde yer alan kozalaklı ormanların azalması, çevresinde ortaya çıkan kentleşme bu türü tehdit etmektedir. Türkiye'de 2003 yılında turizmi teşvik amacıyla çıkan bir kanun bu türün doğal yaşam alanlarına olan tehdidi daha da artırmıştır. Bu kanun bürokrasiyi azaltarak, sıvacı kuşları için ormanların yok olmasının sorun olduğu bölgelerde sahillere turizm tesisleri ve yazlık evler inşaatını kolaylaştırmıştır. Dış bağlantılar Internet Bird Collection Oriental Bird Images Kaynakça Genel Özel Kategori:Sittidae

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Sıvacı kuşu

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi