Sızır, Gemerek

[bullvar_katip]

[[Dosya:SIZIR SELALESI 2009 04 18.JPG|küçükresim|200px|Sızır Şelalesi]] Sızır Sivas'ın Gemerek İlçesine bağlı, 1954 yılında mevcut statüsünü almış bir kasabadır. Coğrafya Sivas İline 130km, Kayseri iline 100km, Gemerek İlçesine 22km. mesafededir. Eskiden Şarkışla İlçesine bağlı bir köy iken 1954 yılında Gemerek'e bağlı bir kasaba haline gelmiştir. Çevresinde Dendil, Eğerci, Gemerek, Eşikli, İnkışla ve Avşaralanı köyleri bulunmaktadır. Kasaba tamamen karasal iklimin etkisi altındadır. Kışları soğuk ve karlı, yazları sıcak ve kuraktır. Azami sıcaklık 40°C, asgari sıcaklık -34,4°C olarak ölçüşmüştür. Yılın 125 ila 145 gününde don olayı görülür. Kasabanın kuzey batısı çam ormanlarıyla kaplı olup bu bölgede çokça yayla bulunur (13 tane). Bunlar ; Kaymaklık, Tağalti (Celalgilin oba/Pekerlerin obası), Kısıkyurt, Püsküllü Oluk obası, Hamdigilin oba, Satalan (Tosunun obası/ Aslantaş), Yusufalinin oba, Eyüpgilin oba, Gevreklerin oba, Arpa Tarlası, Üsünkalin oba (Söğülenöz), Oluk yaylası ve Karamıklı obalarıdır. Bu yaylalarda geçmişe nazaran yoğunluk yüksek oranda azalsa da yılın 6-7 ayı yaşam vardır. Ayrıca kimilerinde kanalizasyon ve şebeke suyu da bulunmaktadır. Yörede ki en yüksek dağ Çatalsay tepesi (1985m)dir. Sızır Çağlayanı Sızır beldesine yaklaşık 1km mesafededir. Çat Ormanları içerisinde, Göksu Çayı üzerinde yer almaktadır. Yörede en sık ziyaret edilen gezi ve dinlenme alanlarından birisidir. Doğa yürüyüşü için uygun bir çevre alanı vardır. Çağlayanın yer aldığı alanın içerisinde çay bahçesi ve alabalık restoranı bulunmaktadır. 2022 yılında belediye tarafından Galip Ulutaş mesire alanı hizmete açılmıştır. Tarihçe Hititliler ve Medler döneminde Sizan ve Sizirnos gibi Sızır adını çağrıştıran ve bugün de henüz kesin yeri saptanamamakla beraber Kızılırmak civarında olduğu kaynaklarda belirtilen yerleşim yerleri mevcuttur. Sızır, Romalılar zamanında Horzurum şehri kalıntıları üzerine kurulmuş, Sezar tarafından doğu seferleri sırasında stratejik açıdan güvenilir, dört tarafı suyla çevrili mekanlardan biri olması nedeniyle dinlenmek ve konaklamak için tercih edilmiştir. Merkezde bulunan kale, Sezar tarafından savunma ve barınma amacıyla kullanılmıştır. Bir görüşe göre yörenin ismi de "Sezar" sözcüğünden kaynaklanmaktadır. 1500'lü yıllarda Bozok Sancağının Emlak Nahiyesine bağlı olan Birhan (Burhan), Denden (Dendil) gibi yerlerin de adının geçtiği kaynakta Hızır Bey olarak geçtiği görülmektedir. Celali İsyanları 15 ve 16. Yüzyılın ilk çeyreğinde Sızır da önemli olaylar yaşanmıştır. Şah İsmail’in Anadolu Türkmenleri üzerindeki etkisi Osmanlıyı rahatsız etmektedir. Çaldıran seferi sonrasında, 1520 Mart ayında şah Veli b. Celal ayaklanması başladı. Bu isyan oldukça büyük ve yaygın olarak sürdü ki imparatorluğu etkiledi. 1610 yıllarına kadar sürdü. Bu isyanların kökeni farklı olsa da “Celali” olarak adlandırıldı. Şeyh Celalin Sivas Kayseri arasında Sızır köyünde bir tekkesi vardı. Bu yöre ayaklanmanın başlangıç yeridir. Amasya, Tokat ve Zile gibi her dönem fitne ocağı olmuştur. Yavuz Sultan Selim Rumeli beylerbeyi Ferhat Paşayı Ayaklanmayı bastırmakla görevlendirdi. 3000 Yeniçeri ve sipahilerle beraber birkaç başarısız girişimden sonra, Sızır-Karaözü arasında Akşar Ovasında (Ağcaşar) Ferhat Paşa ve Şehsuvar oğlu Ali bey tarafından bastırıldı. Şah Veli kaçarken yakalandı. Sağ olarak İstanbul’a götürülecekken Şehsuvar oğlu Ali Bey acele öldürülerek başı kesilip gönderilmiştir. Bu olay Şehsuvaroğlu ile Ferhat Paşanın arasını açılmasına sebep olmuştur. Bu yenilgiden İsyana katılanların çocuk ve kadınları da etkilenmiş, acımasız bir kıyım yapılmıştır. Geride kalanlar Rumeli ve Balkanlara sürgün edilmiştir(1). Bu acı olay sonrasında tahminen 100 yıl kadar Sızır cezalı olduğundan bir iskan olmamıştır. Sızırın 20-30 Km çevresinde 10 Ermeni yerleşim birimi olması sebebiyle yeniden Türkmen nüfus iskân edilmiştir. Sızıra yerleşen sülalelerin nereden geldikleri hususu Osmanlı vergi ve emlak kayıtlarının takip edildiği Tahrir Defterleri üzerinde uzmanlarca yapılacak araştırma sonucu tespit edilebilir. Tarihi seyir içerisinde 14 ve 15. Yüzyıllarda Antep, Maraş Niğde ve Kayseri bölgesinde Dulkadir Oğulları hüküm sürmüştür. 1515 de Y. Sultan Selim bu beyliğe son vermiştir. Türkmen aşiretler arasındaki inanç ve mezhep farklılıklarından dolayı Osmanlıdan baskı gören Barak, Varsak, ve Bucak Afşarları iç bölgelere göç etmişlerdir. Bu gün Barak Ovası, Maraş, Niğde ve Kayseri yöresi Türkmenlere özel kelimeler kullanırlar. Avrat, aba(abla), emmi(amca), bibi(babanın bacısı), ebe(nine), dölek(düz) ve bıldır(geçen yıl) gibi(2). Kadınların üç etek giymesi, baş- kuşak bağlaması cenaze ve düğünler gibi gelenekler aynıdır. Koç katımı, yaylaya çıkma, döl alma ve zirai uygulamalar benzer. Aynı hikâyeler, ağıtlar ve masallar söylenmektedir. Sonuç itibari ile kökenimiz Türkmen’dir. Sızır merkez camiinin ilk yapılış tarihi 1825 tir Bu tarihten yaklaşık 100 yıl önce yerleşim başladıysa yaklaşık 1720 li yıllarda iskânın başladığı köy olduktan sonra camii inşa edildiği sonucunu çıkarmak mümkündür. Kaynak: (1)İrene. Melikoff, Hacı Bektaş Efsaneden Gerçeğe S.222-223 ve Prof. Dr. İlyas GÖKHAN Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Hacı Bektaş Hoşgörü Semp. Bildirisi S.78 (2) Prof. Dr. Yusuf Ziya Yörükan Tahtacılar, Anadolu Aleviliği. Tarihteki Şehitler Türk Tarihinin önemli kesitlerinden olan I. Dünya ve Kurtuluş Savaşlarında şehit olan binlerce Türk insanından, kayıtlarda iki Sızırlı’nın adına rastlamaktadır “I.Dünya Savaşı’nda Şark (Kafkas) Cephesinde K.K.K.lığı bünyesinde 10. Kolordu 90.Alay, 2.Tb.1.Bl.de Kürtoğullarından Musa Oğlu Turan, Rütbesi Er, Doğum Yılı, 1311 (1895), Bucak Merkez, Sızır B.Ölüm Tarihi, 15-4-1915 Ölüm yeri, Karahisar-ı Şarki Kalesinde vaki olan baskın. Askerlik Şubesi, Şarkışla.” “Kurtuluş Savaşında Batı Cephesinde K.K.K.lığı 11. Fırka (Tugay) 71. Alay 3.Tb. 10.Bl.te görev yapmış olan Himmetoğullarından Halil İbrahim Oğlu Ali, Doğum Yılı, 1310 (1894) ilçesi Gemerek, Sızır B. Ölüm Tarihi 15-3-1921, Ölüm Yeri, II. İnönü Savaşı, Askerlik Şubesi, Şarkışla.” Kalıntılar Eskiköy Ören Yeri Sızır kasabasının güneydoğu girişinde "Eskiköy" adıyla anılan mevkidedir. Elde edilen buluntular bu bölgenin çok eski bir yerleşim merkezi olduğunu göstermektedir. Kayalık ve yeşil bir alan içerisinde bulunan bu bölgede birçok mağara vardır. Bölgenin doğusunda bulunan çağarşak mevkiinde yüze yakın mağara bulunmaktadır. Bunlardan bazıları çeşitli nedenlerden dolayı tahrip olmuştur. Eskiköy'de Necip'in İni adıyla anılan mağara yeraltı şehrini andırmaktadır. 25–30 m'ye kadar içerisine girilebilmekte ve içeride odalara ayrılmaktadır. Yine bu bölgenin güneydoğusunda bulunan Köşkbaşı adıyla anılan yerde bir Köşk bulunduğu, burada bulunan arkeolojik kalıntılardan anlaşılmaktadır. Maalesef bu kalıntılar zaman içerisinde bilinçsizce halk tarafından çeşitli yerlerde kullanılarak tahrip edilmiştir. Sızırda bu ören yerlerinden başka; Karacaören ve Dendeliz ören yeri ile kasabanın kuzeybatısında ormanlık bir alan içerisinde bulunan Çatalsay mevkiinde de bir su sarnıcı kalıntısı bulunmaktadır. Bütün bu kalıntılardan Sızır'ın Roma ve Bizans döneminde yerleşim merkezi olduğu sanılmaktadır. Eskiköy mevkiinde halen Roma ve Etilere ait mezar ve lahitler bulunmaktadır. Sızır Kalesi Sızır kasabasının şu andaki yerleşim merkezi olup, görünen kalıntı yoktur. Kasabanın merkezinde bulunan Höyüğün çevresinin çok önceleri su ile çevrili olduğu, zamanla suların çeşitli tabii nedenlerden çekildiği ve Roma Kralı Sezar zamanında buraya bir kale yapıldığı tahmin edilmekte, bundan dolayı Sızır'ın adının Sezar'dan geldiği söylenmektedir. Kale üzerinde bulunan mahalle şimdi Kalebaşı mahallesi olarak anılmaktadır. Merkezde bulunan kale Sezar tarafından savunma ve barınma amacı ile kullanılmıştır. Diğer bir rivayete göre de bu bölgede fazla suyun sızması sonucu önceleri Sızar diye anıldığı sonradan Sızır'a dönüştürüldüğü ifade edilmektedir. Eğitim Sızır bir ilkokula, bir ortaokula ve bir liseye ev sahipliği yapmaktadır. Bunlar sırasıyla: Sızır Atatürk İlkokulu , Sızır Mehmet Akif Ortaokulu , Sızır Şehit Murat Şahin Çok Programlı Anadolu Lisesidir . Nüfus Köprübaşı Mahallesi, Subaşı Mahallesi, Kalebaşı Mahallesi, Yeni Mahalle, Arpaözü Köyü Muhtarlıkları olmak üzere kasaba belediyesine bağlı 5 muhtarlık bulunmaktadır. Yerleşkenin ilk nüfus sayımı 1935'te 2069 fert olarak ölçülmüş, bu sayı zamanla artarak 2000 yılında 9145 ile zirveyi görmüş ve ardından yapılan sayımlarla 2021 yılında 3091 ferde düşmüştür. Belediye Başkanları Dipnotlar Dış bağlantılar Türkiye Kültür Portalı, Sızır Şelalesi - Sivas SİVAS TESCİLLİ TABİAT VARLIKLARI, Gemerek İlçesi Sızır Şelalesi Sivas Valiliği, Sızır Şelalesi Sizir.com Sızır Belediyesi Fotoğraflar Kategori:Gemerek belde ve köyleri