Sosyometrik statü, kişinin bir grup olarak akranları tarafından sevilme veya sevilmeme derecesini belirlemeye yardımcı olan bir ölçüm sistemidir. Yetişkinler arasında sosyometrik statüyü inceleyen bazı çalışmalar olsa da, bu sistem, akran ilişkileri ve sosyal yeterlilik hakkında çıkarımlar yapmak için çoğunlukla çocuklar ve ergenlerde kullanılır. Gelişim Psikolojisi Gelişim psikolojisinde bu sistem, çocukların akran gruplarındaki statüsünü, zaman içindeki istikrarını, onu belirleyen özellikleri ve akranları tarafından sevilen veya reddedilen kişinin uzun vadeli davranış durumlarını değerlendirmek için kullanılmıştır. Metodoloji Genellikle, sosyometrik statü çalışması yapılırken, akranlarından bireyin akran grubundaki statüsünü derecelendirmeleri istenir.. Bunun için kullanılan en yaygın yöntemlerden ikisi akran adaylığı ve akran derecelendirmesidir. Akran derecelendirme yönteminde, katılımcılardan gruptaki diğer akranları ne kadar sevdiklerini sayısal olarak değerlendirmeleri istenir. Daha sonra derecelendirmelerin ortalaması alınarak sosyometrik durum hesaplanır. Akran adaylığı tekniğinde ise çocuklardan gruptan en çok kimi sevip sevmediklerini seçmeleri istenir. Ardından, en çok sevilen ve en az sevilen derecelendirmeleri, çocukları sosyometrik değişkenlere göre tasnif etmek üzere yorumlanır. Başlangıçta, araştırmacılar yalnızca 2 kategori kullanmışlardır: kabul edilmiş ve reddedilmiş çocuklar. Bununla birlikte, Coie, Dodge ve Coppotelli (1982), bu tür bir gruplamanın, sosyometrik statünün gerçek sonuçlarını tam manasıyla tespit edemediğini, çünkü iki düşük statülü grubu – devamlı reddedilen çocuklar ve sosyal olarak ihmal edilenler – birbirinden ayırmada başarısız olduğunu savundu. Çocukların 5 gruba ayrılmasını önerdiler: Popüler çocuklar : Çocuklar, birçok olumlu adaylık almaları halinde popüler olarak belirlenir. Reddedilmiş çocuklar : Çok sayıda olumsuz ve az sayıda olumlu adaylık alan çocuklar reddedilmiş olarak tanımlanır. İhmal edilmiş çocuklar : Çocuklar, çok az sayıda olumlu veya olumsuz aday gösterilirse ihmal edilmiş olarak tanımlanır. Bu çocuklar, akranları tarafından özellikle sevilmezler ve fark edilmeme eğilimindedirler. Ortalama çocuklar : Çocuklar, hem olumlu hem de olumsuz adayların ortalama sayısını alırlarsa ortalama çocuk olarak tanımlanır. Tartışmalı çocuklar : Çocuklar, çok sayıda olumlu ve çok sayıda olumsuz adaylık alırlarsa, tartışmalı olarak tanımlanırlar. Bu çocukların pek çok çocuk tarafından sevildiği, oldukça az sayıda çocuk tarafından sevilmediği söylenmektedir. Akran derecelendirmeleri/adaylıkları sosyometrik durumu değerlendirmek için en sık kullanılan yöntem olsa da, bunlara genellikle öğretmen değerlendirmesi, gözlemler ve öz değerlendirmeler eşlik eder. Başlıca Sosyometrik Gruplar Popüler Çocuklar Popüler çocuklar, diğer gruplardan daha yüksek sosyal beceriler sergileme eğilimindedir ve genellikle işbirlikçi veya lider olarak tanımlanırlar. Akranlarıyla etkileşim başlatmanın veya problemleri çözmenin etkili yollarını kolayca düşünebilirler ve diğer insanların duygularını daha iyi tanıyabilirler. Pek çok çalışma, reddedilmiş veya tartışmalı çocuklara göre daha az saldırgan ve yıkıcı davranışlar sergilediklerini göstermektedir, ancak bunun doğuştan gelen bir özellik olmadığı öne sürülmüştür. Bazı popüler çocuklar saldırgan veya antisosyal özelliklere sahiptir, ancak yine de sevilir ve hatta örnek alınır. Reddedilmiş Çocuklar Reddedilmiş çocuklar, sosyal yeterlilikte popüler çocuklara göre daha kötü puan alır. Akranlarına popüler çocuklarla aynı oranda hatta onlardan daha fazla yaklaşsalar da, temasa geçme girişimleri genellikle geri çevrilir. Çoğu çalışma, diğer çocuk gruplarına göre daha saldırgan davranışlar sergilediklerini ve daha düşük iletişim becerilerine sahip olduklarını göstermektedir. Ayrıca akademik olarak daha kötü performans gösterirler ve kendilerine verilen akademik görevlere odaklanmakta zorlanırlar. Nihayetinde, reddedilmiş çocuklar diğer sosyometrik gruplara göre daha yüksek oranda kaygı ve depresyon yaşarlar. İhmal Edilmiş Çocuklar İhmal edilmiş çocuklar genellikle en az toplum yanlısı olan gruptur ve sıklıkla utangaç olarak tanımlanır. Bu nedenle, akranları tarafından özellikle sevilmezler. Ancak bu, onların ortalama çocuklardan daha yalnız oldukları anlamına gelmez. Ayrıca, düşük sosyal becerilerine rağmen, akademik başarılarında diğerlerinden daha iyi performans göstermeyi başarırlar, daha yüksek motivasyon ve bağımsızlık seviyelerine sahiptirler. Tartışmalı Çocuklar Popüler ve reddedilmiş profillerin özelliklerini bir arada gösteren tartışmalı çocuklar, bazı akranları tarafından çok sevilirken, diğerleri tarafından çoğunlukla beğenilmez. Görünür, aktif, iddialı, son derece sosyaldirler ve genellikle lider olarak algılanırlar. Sıklıkla saldırgan, yıkıcı (çoğunlukla erkekler) veya kibirli (çoğunlukla kızlar) olarak tanımlanırlar. Akademik performanslarının ardındaki kanıtlar -kesin olmamakla birlikte- bazı çalışmalar onları "okulda yavaş" olarak tanımlarken, performanslarını iyi olarak değerlendiriyor. Sosyometrik Statünün Güvenilirliği Sosyometrik statünün zaman içinde sabit kalıp kalmadığı önemlidir çünkü bir gruptaki gerçek akran ilişkilerinin ve sevme/beğenmeme mekanizmalarının istikrarını gösterir. Yakın tarihli bir meta-analiz çalışmasının gösterdiği sonuçlara göre, sosyometrik statünün güvenilirliği yaşa, cinsiyete, ölçüm süreleri arasındaki aralığa ve çalışmanın yayınlanma yılına bağlıdır. Çocuklar büyüdükçe, akran gruplarındaki yapı da bir o kadar sağlamlaşır, böylece sosyometrik derecelendirmeleri daha sağlıklı sonuçlar verir. Bukowski ve Newcomb (1985), ilkokuldan ortaokula geçiş nedeniyle grubun büyüklüğünde ve bileşiminde değişiklikler olsa bile okul çağındaki çocuklarda sosyometrik statünün sabit kaldığını ortaya koymuştur. Öte yandan okul öncesi çocuklar, özellikle akran adaylığı tekniğini kullanırken, testlerinde güvenilirliklerinin daha az olduğu görülmüştür. Bununla birlikte, sayısal derecelendirme ölçeği kullanıldığında güvenilirlik artar; ancak, bu yalnızca istatistiksel bir sonuç belirtir. Cinsiyet söz konusu olduğunda, gruptaki erkeklerde büyük oranda güvenilirlik düşer, ancak bu korelasyonun kesin mekanizması bilinmemektedir. Ölçüm noktaları arasındaki aralık arttıkça güvenilirlik de azalır. Son olarak, yayınlanma yılının üzerinden zaman geçtikçe, en azından ABD'de, çocukların beğenme tercihleri daha az güvenilir hale gelirken, beğenmeme tercihleri daha güvenilir hale geliyor. Bu fenomenin olası bir açıklaması, son yıllarda Amerikalı çocukların kaygı düzeylerinde bir artış olmasıdır. Çocuklar zamanla daha kaygılı hale geldikçe kimi sevdiklerinden çok kimi sevmediklerine odaklanmaya başlamış olabilirler. Uzun Vadeli Etkiler Bir çocuğun sosyometrik durumunun duygusal ya da davranışsal sonuçlarının çocuğu ergenliğe hatta yetişkinliğe kadar takip edip etmediği büyük önem taşıyan bir sorudur. Görünen o ki, hem reddedilmiş hem de tartışmalı erkek çocukların (en saldırgan gruplar) ergenlik döneminde şiddet içeren veya içermeyen suçlar işleme olasılığı daha yüksek olduğundan, çocukların saldırganlık eğilimleri daha sonraki hayatlarına yansıyabilmektedir., Ayrıca, sosyal olarak dışlanmış çocukların ergenlik veya yetişkinlik döneminde ruh sağlığı sorunları geliştirme riskinin daha yüksek olduğu bilindiğinden, reddedilen çocukların sıklıkla karşılaştıkları kaygı ve depresyon belirtileri gelecek hayatlarına yansıyabilir. Depresyonun ortaya çıkmasında yalnızca akran reddinin rol oynamadığı, aynı zamanda depresif semptomların da reddedilmeye yol açabileceği tartışılmaktadır. Bütün bunlar, sosyal kabulün kişinin sosyal ve duygusal uyumunda hayati bir rol oynadığı göstermektedir. Sosyal statüsü düşük olan çocuklar, sosyal becerilerini geliştirme fırsatından yoksun olabilir, bu da onların gelecekte daha da dışlanmalarına yol açar ve bunun kırılması zordur. Bu nedenle, çocukların sosyal çevrelerine uyum sağlamalarına yardımcı olmak ve olası kötü sonuçları önlemek için sosyal beceri eğitim programları sıklıkla uygulanmaktadır. Sosyometrik statü, hem ihtiyacı olan çocukları belirlemek hem de bu programların etkililiğini değerlendirmek için kullanıldığından bu hususta oldukça faydalı bir ölçüttür. Ayrıca bakınız sosyometri Kaynakça Kategori
sikolojik tutum
sikolojik tutum