Soykırımın on aşaması

[bullvar_katip]

Soykırımın on aşaması, eski adıyla soykırımın sekiz aşaması, Soykırım Gözlem Örgütü'nün (Genocide Watch) kurucu başkanı Gregory Stanton tarafından soykırımların nasıl gerçekleştiğini açıklamak amacıyla oluşturulmuş akademik bir araç ve bir politika modelidir. Soykırımın aşamaları doğrusal değildir ve sonuç olarak birkaçı aynı anda meydana gelebilir. Stanton'ın aşamaları, soykırımlara yol açan olayları ve süreçleri analiz etmek için gerçek dünyadan örnekleme içermeyen kavramsal bir modeldir.Bu model aynı zamanda önleyici tedbirleri belirlemek için de kullanılmaktadır. Stanton, modelini 1996 yılında Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı'na "Soykırımın 8 Aşaması" adlı bir brifing belgesi şeklinde sunmuştur. Stanton, sunulan bu brifing belgesinde, soykırımların "öngörülebilir ancak kaçınılmaz olmayan" sekiz aşamada gerçekleştiğini öne sürmüştür. Ruanda soykırımından kısa bir süre sonra sunulan bu belge Holokost, Kamboçya soykırımı ve diğer soykırımları analizlerinden oluşmaktadır. Önerilen ABD hükümeti ve NATO veya Avrupa ülkelerince uygulanabilecek önlemler arasında gerekirse askeri işgal de vardır. Esasında Stanton bu modeli ilk olarak 1987 yılında Warren Wilson Koleji'nde bu konuda verdiği bir ders sırasında tasarlamış ve yayınlamıştır. Ayrıca 1987 yılında Amerikan Antropoloji Derneği'ne de bu çalışmasını sunmuştur. Öte yandan ABD hükümetine yaptığı sunum sonrası Stanton 2012 yılında ayrımcılık ve zulüm olmak üzere iki aşama daha ekleyerek çalışmasını genişletmiş ve soykırım 10 aşamasının bulunduğunu belirtip bu modelini günümüzdeki şimdiki haline getirmiştir. Stanton'ın bu modeli, üniversite derslerinden Dallas Holokost ve İnsan Hakları Müzesi (Dallas Holocaust and Human Rights Museum)'nin de dahil olduğu müze eğitimi'ne kadar çeşitli ortamlarda karşılaştırmalı soykırım çalışmalarının öğretilmesinde yaygın olarak kullanılmaktadır. On Aşama Analiz ve Eleştiriler Diğer soykırım araştırmacıları bu şekilde bir modelleme ve sınıflandırma yapmak yerine soykırımlara yol açan kültürel ve siyasi koşullara odaklanmışlardır. Bunların ortadan kaldırılması gereğine isaret etmişlerdir. Mesela Sosyolog Helen Fein önceden var olan antisemitizmin Holokost sırasında Avrupa ülkelerinde öldürülen Yahudilerin yüzdesi ile ilişkili olduğunu göstermiştir. Ervin Staub'a göre, ekonomik çürüme, siyasi kargaşa, parçalanma, artan ayrımcılık ve şiddetin genellikle soykırım ve toplu katliam için başlangıç noktası olduğunu göstermiştir. Bunlar, bir grubun ve desteklediği ideolojilerin hedef grubu düşman bir günah keçisi olarak görmesine yol açmıştır. Mağdur grubu değersizleştiren tarih, fail haline gelen gruba karşı geçmişte uygulanan şiddet psikolojik yaralara yol açmış, otoriter kültürler ve siyasi sistemler ile iç ve dış seyircilerin pasifliği şiddetin soykırımla sonuçlanma olasılığına katkıda bulunmuştur. Çözümsüz kalan yoğun gruplar arası çatışmalar giderek içinden çıkılmaz ve şiddet içeren bir hal alır ve soykırıma da yol açabilir. Soykırıma yol açan koşullar,değersizleştirilen grubu insanlaştırmak; tüm grupları kucaklayan ideolojiler yaratmak ve dışarıdan gelen tepkileri harekete geçirmek vs. şekilde erken önleme adımları için rehberlik sağlar.Bunun nasıl yapılabileceğine dair kayda değer araştırmalar mevcuttur, ancak bilginin eyleme dönüşmesi yavaştır. Afgan tarihçi M. Hassan Kakar ise şunları belirtmektedir: Barbara Harff ise devletlerin soykırım riskiyle istatistiksel olarak ilişkili siyasi özelliklerini tanımlamıştır: İlgili devlette yargı fonksyonunun düzgün işlememesi yani cezasızlık (dokunulmazlık,yargı bağışıklığı),devletin siyasi kargaşa içinde olması, dışlayıcı ideolojinin, otokrasinin varlığı; kapalı sınırlar kapalı bir toplumun varlığı ve kitlesel insan hakları ihlalleri ile daha önceki soykırımlar gibi etmenlerin ilgili devlette soykırım yaşanması riskinin arttığına yazarca ışaret edilmektedir. Esasında Stanton'ın modeli Barbara Harff'ın analizindeki risk faktörlerini gözetmiştir ve bunları süreçsel bir yapıya yerleştirmiştir. Örneğin: Siyasi istikrarsızlık, Leo Kuper'in "sınıflandırma "da olduğu gibi derin uçurumları olan "bölünmüş toplumlar" olarak adlandırdığı durumun bir özelliğidir. Grup üyelerinin isimlendirilmesi ve tanımlanması sembolleştirme yoluyla gerçekleşir. Devlet tarafından hedef alınan gruplar "ayrımcılık" kurbanıdır. Dışlayıcı bir ideoloji "insandışılaştırmanın" merkezinde yer alır. Otokratik rejimler nefret gruplarının "örgütlenmesini" teşvik eder. Etnik olarak kutuplaşmış bir elit kesim "kutuplaşmanın (polarizasyonun)" karakteristik özelliğidir. Bir devletin sınırları dışından gelen ticaret ve diğer etkilere açık olmaması (kapalı toplum yapısı) "hazırlık" özelliğidir. Kitlesel insan hakları ihlalleri "zulüm" örnekleridir. Bir grubun tamamen veya kısmen "yok edilmesi" yasal olarak Soykırım teşkil eder. Önceki soykırımlardan sonra cezasızlık "inkâr "ın kanıtıdır. Stanton, "nihayetinde soykırıma karşı en iyi panzehirin, halk eğitimi ve çeşitliliğe yönelik sosyal ve kültürel hoşgörünün geliştirilmesi olduğunu" öne sürmüştür Ancak başkaca da bu modellemeye eleştiriler yok değildir. Dirk Moses, "Sosyal Bilimler Araştırma Konseyi" (Social Science Research Council) için hazırladığı bir çalışma raporunda Stanton yaklaşımını şu şekilde eleştirmiştir: Kısacası burada Moses Batı Dünyasının soykırımlar ve bunların sona ermesi konusunda yanlı şekilde davranmalarını, kendi geçmiş veya gelecek emperyalist politikalarının da buna sebebiyet verdiğini/vereceğini gözetmemelerini de eleştirmektedir. Ayrıca bakınız Allport ölçeği Soykırım eğitimi Soykırımın önlenmesi Soykırım çalışmaları Anne Frank İnsan Hakları Anıtı Holodomor Soykırım Anıtı Soykırım psikolojisi ABD Holokost'u Anma Müzesi Yad Vashem Notlar Kaynakça Diğer okumalar Kategori:Ölçekler