SPAD S.XIII

[bullvar_katip]

SPAD S.XIII, tanınmış havacı Louis Blériot'nun sahibi olduğu Société Pour L'Aviation et ses Dérivés (SPAD) tarafından, son derece başarılı önceli SPAD S.VII uçağından geliştirilmiş çift kanatlı I. Dünya Savaşı Fransız avcı uçağı. Savaşın, en yetenekli ve ana firma ile birlikte sekiz diğer Fransız üretici tarafından 8472 adet ile en çok üretilen avcı uçaklarından biridir. Yaklaşık 10,000 civarında yapılması planlanmışken Ateşkes'in ilanı ile üretim iptal edilmiştir. Tasarım ve geliştirme S.VII, Eylül 1916'da hizmete girdi ama 1917 yılının başlarında en son Alman uçakları karşısında başarısız olunca Fransız hava ası Georges Guynemer önderliğinde, geliştirilmiş bir versiyonu için kulis yapılmaya başlandı. Bunun sonucunda SPAD tasarımcısı Louis Béchéreau ilk olarak sınırlı bir başarı gösteren S.XII ve nihayetinde S.XIII modelini üretti. S.XIII, daha geniş kanatlar ve dümen, hız azaltan dişli tertibatlı bir şanzımana sahip saat yönünde dönen daha güçlü Hispano-Suiza 8B motoru ve ilave ateş gücü için pervane palaları arasından atış yapan ikinci bir 7.7mm çapında 400 atımlık mermi ile beslenen Vickers makineli tüfek eklenmesi gibi ayrıntılar ve birçok aerodinamik özelliklerle önceki uçaklardan farklıydı. Savaş sırasında görev yapan birçok avcı uçağının radyal motorlar kullanmasına karşın SPAD sonraki yıllarda avcı uçakları için standart güç kaynağı haline gelecek daha güçlü ve etkili sıvı soğutmalı sıralı düz motor kullanan ilk uçak olmuştur. Bütün bu gelişmeler uçuş ve muharebe performansında büyük artışlara yol açtı. Bu model, emsalleri olan İngiliz Sopwith Camel ve Alman Fokker D.VII uçaklarından daha hızlıydı ayrıca sağlamlığı ve pike yeteneği ile de ünlendi. Yine de manevra kabiliyeti, özellikle düşük hızlarda yetersizdi. Zayıf süzülme özellikleri ve çok keskin stol (stall = uçağın taşıma yüzeylerinin yarattığı kaldırma kuvvetinin uçağın ağırlığından az olması, uçağın uçmamaya başlaması) durumu nedeniyle acemi pilotlar için güvenli inişi zor bir uçak olmuştur. Operasyonel tarihi İlk uçuşunu 4 Nisan 1917 tarihinde yaptı ve ertesi ay Fransız Hava Servisi'ne (French Air Service) teslim edildi. Diğer Müttefik kuvvetleri de bu yeni savaş uçağını filolarına eklemekte gecikmediler. Fransızlara ilaveten İngilizler, Belçikalılar, Ruslar ve Amerikalılar tarafından da kullanıldı. SPAD XIII, savaş sırasında 92 Fransız, 2 İngiliz ve 5 Amerikan filosunda görev yaptı. Amerika Birleşik Devletleri Ordusu Hava Servisi (United States Army Air Service=USAAS) için satın alınan 893 uçaktan neredeyse yarısı 1920 yılında hâlâ hizmetteydi. Ayrıca, savaştan sonra Çekoslovakya, Japonya ve Polonya'ya da ihraç edildi. S.XIII, Georges Guynemer ve René Fonck gibi ünlü Fransız savaş pilotları tarafından uçuruldu. Ayrıca İtalyan Francesco Baracca ve ABD Ordusu Hava Servisi pilotu Eddie Rickenbacker bu uçaklarla uçan ve sırasıyla 34 ve 26 adet teyit edilmiş zaferleri olan hava aslarıdır. Türk Hava Kuvvetleri Osmanlı İmparatorluğu döneminde Türk Hava Kuvvetleri’nin I. Dünya Savaşı sırasında kullandığı üç adet SPAD S.XIII savaş uçağı düşmandan ele geçirilmiştir. İlk uçak Irak, Serme'de mecburi iniş yapan ve pilotu Araplar tarafından katledilen bir İngiliz uçağıdır. Diğer iki uçak ise Arabistan’da mürettebatıyla birlikte ele geçirilmiştir. SPAD XIII'lerin Türk Hava Kuvvetleri'ne resmi katılımı ise İstiklal Savaşı esnasında olmuştur. Büyük Taarruz öncesi uçabilecek durumda neredeyse hiç uçak kalmamışken gizlice yürütülen bir satın alma operasyonu ile 20 adet savaş eskisi SPAD S.XIII silahsız olarak, İtalyan tüccar Parakini aracılığı ile İtalya'dan satın alınıp Millî Kuvvetler’e katılmıştır. Gemi ile Mersin’e getirilen uçaklar Konya’ya nakledilmiş ve orada elden geçirilmiştir. Bu uçaklardan altı adedine Alman Paşa Bölükleri'nden kalan kullanılamaz durumdaki uçaklardan sökülen Alman Spandau makinalı tüfek takılarak Büyük Taarruz öncesi göreve hazır duruma getirilmiştir. Bu uçaklardan beş adedi Büyük Taarruz'da 1. ve 2. Tayyare Bölükleri'ne bağlı olarak Batı Cephesi'nde görev yapmıştır. Bu uçaklardan biri ile Yüzbaşı Fazıl 29 Ağustos 1922 günü bir Yunan Breguet XIV uçağı düşürmüştür. İstiklal Savaşı esnasında getiririlen SPAD’lar Bleriot Aeronautique yapımıdır. İlerleyen yıllarda eğitim uçağı olarak kullanılan SPAD S.XIII avcı uçakları 1926 yılına kadar hizmette kalmıştır. SPAD kullanıcıları küçükresim|sağ|"USAAS 22. Hava Filosu'nun SPAD'ları" Fransa 1918. Arjantin (İki uçak) Çekoslovakya (Savaş sonrası) İspanya Krallığı border|100px|22px İtalya border|100px|22px Osmanlı İmparatorluğu → Türkiye (Savaş sonrası) border|100px|22px Rus İmparatorluğu Siyam → Tayland Yunanistan Teknik Özellikler SPAD S.XIII küçükresim| Genel özellikler Mürettebat: 1 Uzunluk: 6.20m (20.34ft) Kanat açıklığı Üst kanat: 8.08m (26.51ft) Alt kanat: 7.80m (25.59ft) Yükseklik: 2.28m (7.48ft) Kanat alanı: 21.1 m (227ft) Boş ağırlık: 570kg (1,257lb) Yüklü ağırlık: 823kg (1,814lb) Maksimum kalkış ağırlığı: 845kg (1,863lb) Motor: 1 × Hispano-Suiza 8Be, 8 silindirli V tipi, 220hp (164kW) Performans Azami hız Deniz seviyesinde: 220km/sa (119mph) 2000 metrede: 216km/sa (117mph) Menzil: 400km (216 mil) Servis tavanı: 6650 m (21,815ft) Tırmanma oranı: 2 m/sn (384ft/dk) Tırmanma süresi 1000 metreye: 1.55 da 2000 metreye: 4.40 da 3000 metreye: 7.50 da 5000 metreye: 18.30 da Havada kalma: 1.7 saat Silah donanımı 2x .303-kalibre (7.7mm) Vickers makineli tüfek Kaynakça Bibliyografya Sharpe, Michael. Biplanes, Triplanes, an Seaplanes. Friedman/Fairfax Books, London, 2000. ISBN 1-58663-300-7. Winchester, Jim. Fighter - The World's Finest Combat Aircraft - 1913 to the Present Day. Barnes&Noble Publishing, Inc./Parragon Publishing, 2006. ISBN 0-7607-7957-0. Bączkowski, Wiesław. Samolot myśliwski SPAD VIII - XIII. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa, 1987. ISBN 83-11-07418-6. Dış bağlantılar Air Force Association Fact Sheet (pdf) Spad S. XIII shown in Belgique maximum card Türk Hava Kuvvetleri Uçakları www.ozkanturker.com Ayrıca bakınız S.VII S.XI S.XII S.XVII S.XXI Benzer uçaklar Fokker D.VII Sopwith Camel S.E.5a Ansaldo Balilla Kategori:Fransız savaş uçakları 1910-1919 Kategori:I. Dünya Savaşı'nda kullanılan uçaklar