Şrek!

[bullvar_katip]

Şrek!, Amerikalı yazar ve karikatürist William Steig'e ait 1990 tarihli komedi fantastik türünde resimli bir kitaptır. Dünyayı gezmek için evden ayrılan ve sonunda çirkin bir prensesle evlenen iğrenç yeşil bir canavar hakkında olan eser, yayımlandıktan sonra genel olarak iyi eleştiriler aldı; çizimler, özgünlük ve metin açılarından övgü topladı. Eleştirmenler, Shrek'i antikahraman olarak tanımladı ve kitaptaki memnuniyet ile öz saygı temalarına dikkat çekti. Eser, yayımlanmasının üzerinden on yıldan fazla süre geçtikten sonra, başrolünde Mike Myers'ın oynadığı Şrek (2001) filmi ile başlayan Şrek film serisinin temelini oluşturdu. Arka planı William Steig, 1930'dan 1960'lara kadar The New Yorkerda karikatürist olarak çalıştı. 1.600'den fazla karikatür çizdi ve "The King of Cartoons" olarak adlandırıldı. Reklam yazmaktan pek hoşlanmazdı ve reklamlar yerine altmış bir yaşındayken çocuk kitapları yazmaya başladı. Steig, ebeveynler ile çocukları arasındaki "sert ayrılık ve samimi kavuşma gibi grafiksel olarak tekrarlanan temalarla" tanınan kitaplar yazdı ve karikatürlerindeki karakteristik özelliği olan "ince espri"yi devam ettirdi. Kitaplarda ayrıca ayrılık ve dönüşüm gibi temalar da yaygın olarak yer aldı. Steig'in çocuk kitaplarındaki çizimleri, renklerin "zengin" kullanımıyla dikkat çekti ve suluboya ve mürekkep kullanılarak çizildi. Bunlar The New Yorkerda yayımlanan karikatürleriyle karşılaştırıldı. Steig, Shrek! kitabını yazdığında seksenlerindeydi. "Şrek" adı, Almanca "Schreck" ile ilgili olan ve "korku" veya "dehşet" anlamına gelen Yidiş שרעק (shrek) ya da שרעקלעך (shreklekh) kelimesinin romanizasyonudur. Kitap; Farrar, Straus and Giroux tarafından yayımlandı. Konu Şrek; iğrenç, yeşil tenli, ateş püsküren, görünüşte yok edilemez ve iticiliğiyle mutsuzluk yaratmaktan zevk alan bir canavardır. Ailesi tarafından "yıkımdan payına düşeni yapması için" dış dünyaya gönderilmesine karar verilince, (kelimenin tam anlamıyla) yaşadıkları bataklıktan kovulur. Kısa bir süre sonra bir cadı ile karşılaşır ve cadı, nadir bulunan bitleri karşılığında Şrek'in falına bakar: Şrek, eşekle bir kaleye götürülecek ve orada bir şövalyeyle savaşacak ve kendisinden daha çirkin bir prensesle evlenecektir. Heyecanla yola çıkan Şrek, sülününü çalıp yediği tırpanlı bir köylüyle karşılaşır; gök gürültüsü, şimşek ve yağmurdan gelen bir saldırıya karşı koyar ve ateşli nefesiyle bir ejderhayı yere serer. Dinlendiği bir sırada çok sayıda çocuk tarafından kucaklanıp öpülmekten biçare olduğu bir kâbus görür. Uyandığında ise onu kaleye götüren eşekle tanışır. Şrek, kaleyi koruyan şövalyenin karşısına çıkar; Şrek'in prensesi görme taleplerine öfkelenen şövalye ona saldırır ve Şrek, ateş püskürterek karşılık verir ve şövalyeyi kaleyi çevreleyen hendeğe gönderir. Kalenin içinde kendisine benzeyen çirkin yaratıklardan oluşan bir ordu tarafından çevrelenen Şrek dehşete kapılır, fakat Aynalar Salonu'nda olduğunu öğrenince kararlılığını ve özgüvenini yeniden kazanır. Sonunda prensesle tanışır; ortak çirkinlikleriyle birbirlerine aşık olurlar, evlenirler ve "kendilerine ters düşen herkesi korkutarak sonsuza dek korkunç bir şekilde" yaşarlar. Eleştiriler Gazeteci David Denby, "Tüm buruk öfkesine rağmen Şrek! büyülü bir peri masalı: Kusursuz çirkin yaratık, kusursuz çirkin eşini buluyor." diye yazdı. Publishers Weekly kitaba olumlu bir eleştiri yaparak Steig'in "nükteli dehasını" övdü ve kitabı "sürükleyici ve tatmin edici bir hikâye" olarak nitelendirdi. The New York Timestan bir eleştirmen çizimlerle Steig'in "gülünç İngilizce deyişlere yönelik mutlak kulağı"na vurgu yaptı. School Library Journaldan Karen Litton, benzer şekilde kitabın resimleriyle yazısını överken yüksek sesle okumak için iyi bir kitap olduğuna dikkat çekti. The Washington Posttan Michael Dirda, yazıyla resimleri "nispeten basit" olarak niteledi, lakin "kitap; o kadar sevecen, neşeli ki kimsenin ona karşı koyamayacağı"nı da belirtti. Darda, kitabı Steig'in en iyi çalışması olmasa da "mükemmel" mütevazı bir başarısı olarak değerlendirdi. Language Arts için yazan bir eleştirmen, kitabın özgünlüğüne dikkat çekerek halk edebiyatının standartlarını "alt üst" ettiğini söyledi. Diğer eleştirmenler de kitabın özgünlüğünün altını çizdi. Şrek!, Parents' Choice tarafından verilen Çocuk Kitapları Ödülü'nün 1990 yılındaki töreninde resimli kitap kazananları arasında yer aldı. Publishers Weekly, kitaba "yılın en komik kitabı" ve "en iyi açılış cümlesi" de dahil olmak üzere, çocuk kitabı ödülleri olan "Cuffies" 1990 yılı ödüllerinden birkaçını verdi. Bazı ebeveynler kitabın "çocuklar için uygun olmadığını" düşünerek kitabı eleştirdi. Akademisyen Jack Zipes, Şrek!in Steig'in en iyi eseri olmadığını belirtti. 2017'de Profesör Victoria Ford Smith, Steig'in sanat eserini Quentin Blake'in çalışmalarıyla karşılaştırarak "çocuksu" olarak değerlendirdi. Analiz 2010'da Zipes, Tor.com'da kitabın özellikle yirmi birinci yüzyıl dijital animasyon filmlerinin üretimi ve başarısı ile dijital çağımızdaki radikal potansiyeline de işaret ederek peri masallarının nasıl parçalarına ayrılıp ve sürekli dönüştüğünün en güzel örneklerinden biri olduğunu yazdı. Kitap ile kitabın kahramanının "Kötülük nedir? Kötülüğe kim sebep olur?" sorusunu sorduğunu dile getirdi. Şrek!i Grimm Kardeşler'in "Korkmayı Öğrenenin Masalı"nın bir parodisi olarak gördü ve ayrıca kitabın "Amerika'daki ezilen azınlıklardan herhangi biri olabilecek yabancı, marjinalleştirilmiş, öteki"yi temsil ettiğini ifade etti. 2019'da The New Yorkerdaki Rumaan Alam, kitabı "kötü adamın mutlu sona erdiği" bir hikâye olarak değerlendirdi ve "bazen hayatın bu şekilde işlediğini" belirtti. Yazar ve eleştirmen Lee Thomas, "şeytanın gerçekten kendi korkunç haline kaydığı" iki örnek olarak Şrek!i Steig'in 1984 tarihli Rotten Islandıyla karşılaştırdı. Şrek!, "memnuniyet ve özgüven" temalarına sahip ve kendine karşı dürüst olarak tanımlandı. Şrek Steig'in Şrek karakteri, farklı olan ve bundan memnuniyet duyan birini temsil eden bir antikahraman olarak tanımlandı. Ailesi Shrek'i bataklığından kovduğunda Şrek, öznelliğiyle ilgili sorunları çözmek için bir yolculuğa çıkmak zorunda kalır. Profesör Lewis Roberts'a göre Şrek kitapta birkaç "kriz anı" yaşar. Bunlardan ilki çocuklarla ilgili bir kabus görmesi, ikinci ise aynalı salona girmesidir. Profesör Lewis Roberts, bunları bir bebeğin ilk kez kendisinin farkına vardığı anla ilgili psikanalitik bir kavram olan Lacan'ın ayna aşamasıyla karşılaştırılabilir olarak değerlendirir. Şrek, ejderhayı kolayca yener çünkü ejderha ona rahat olduğu tarafını hatırlatır: çirkinliğini. Şrek'in kâbusu Şrek için oldukça zordur. Kitapta az rastlanan şekilde, iki sayfaya yayılmış olarak sunulmasıyla Steig bunun önemli bir an olduğunu vurgular. Şrek'in çocukların dikkatini cezbetmesi ve çocuklara itici ya da korkunç gelmemesi nedeniyle "öz-imajı tehdit altındadır ve öteki ile olan ilişkisi istikrarsız hâle gelmiştir." "Korkunç idealinin ulaşılamaz olduğu" gerçeğiyle yüzleşmek zorundadır. Aynalı salona gelişi, onun "kendi yansımasıyla hesaplaşmasını" ve " tam olarak ne ise onunla, her zamankinden daha mutlu olmayı" öğrenmesini temsil eder. Ancak aynada gördüğü görüntülerle nasıl göründüğü yine de eşleşmemektedir ve görüntüler gerçeklikten çok bir ideali temsil eder. İki krizin ardından Şrek, kendisinden daha çirkin olan prensesle tanışana kadar tamamlanmış sayılmaz. Roberts, sözlerini şöyle bitirir: "Kitap, tüm çocukların yüzleşmesi gereken öznellik krizlerinin provasını yapmakta ve ardından Şrek gibi çirkin bir figürün bile nasıl çözüm bulabileceğini göstererek okuyucularını rahatlatmakta ve eğlendirmekte." Uyarlamalar Steven Spielberg, 1991 yılında kitabın haklarını satın aldı ve kitaba dayanan geleneksel bir animasyon filmi yapmayı planladı. Film, iki boyutlu animasyon olacaktı ve Şrek rolünde Bill Murray ve Eşek rolünde Steve Martin oynayacaktı. Ancak DreamWorks, kitabın haklarını yaklaşık 500 bin dolar karşılığında satın aldı ve Kasım 1995'te aktif olarak geliştirilen projelerin arasına dahil etti. Mike Myers, Eddie Murphy, Cameron Diaz ve John Lithgow'un seslendirmen olarak yer aldığı Şrek, 18 Mayıs 2001'de gösterime girdi. Film, eleştirel ve ticari bir başarı elde etti ve En İyi Animasyon Filmi dalında verilen ilk Akademi Ödülü'nü kazandı. Bu filmi, Şrek 2 (2004), Şrek 3 (2007) ve Şrek: Sonsuza Dek Mutlu (2010) dahil olmak üzere birkaç film izledi. İlk film, 2008 yılında Shrek The Musical adlı bir Broadway müzikaline uyarlandı. Birkaç eleştirmen, Şrek filmi ile Steig'in özgün versiyonu arasındaki karakter eklemeleri, olay örgüsü ve kıssadan hissenin değiştirilmesi de dahil olmak üzere farklılıkların altını çizdi. Ancak Steig, filmi beğendiğini ve kitabının satışlarını önemli ölçüde artırdığını söyledi. Steig film hakkında şunları söyledi: "Film kaba, iğrenç! Sevdim!" Okul oyunlarından şiirlere kadar dağılan bir yelpazede, Şrek!'i temel alan okul projeleri de oluşturuldu. Kaynakça Kategori:Farrar, Straus and Giroux kitapları Kategori:Mizah kitapları Kategori:Amerikan resimli kitapları