Streisand etkisi

bullvar_katip · 28 Mayıs 2024

[[Dosya:Streisand Estate.jpg|küçükresim|300px|Barbra Streisand'in Malibu, Kaliforniya'daki evini gösterdiği için kaldırtmaya çalıştığı fotoğraf.]] Streisand etkisi, saklanmaya, gizlenmeye, sansürlenmeye veya kaldırılmaya çalışılan bir bilginin genellikle internet gibi araçlarla daha geniş kitlelere ulaşması fenomenidir. Bu etki, adını 2003 yılında Malibu, Kaliforniya'daki evinin fotoğraflarını yayın organlarından kaldırtmaya çalışan fakat fotoğrafların daha çok yayılmasına yol açan Amerikalı şarkıcı ve oyuncu Barbra Streisand'den almıştır. Bilgiyi baskılama girişimleri genellikle durdurma ve tekrar ettirmeme ihtarnamesi aracılığıyla yapılır; ancak baskı ters teper ve içerik, istenilenin aksine, yansıtma siteler, videolar ve parodi şarkılar gibi medya uzantılarının yanı sıra dosya paylaşım ağlarında yayılır. Streisand etkisi psikolojik tepkisellik kuramı'nın işleyişine bir örnektir; bu kurama göre insanlar onlardan bazı bilgilerin saklandığını öğrendikleri zaman, bu bilgilere erişmek ve yaymak için önemli ölçüde motive olurlar. Bunun yanında Streisand etkisi unutulma hakkı ile de ilgilidir, pek çok örnekte durum tam aksi yönde sonuçlanmaktadır. Terimin kökeni Techdirt sitesinden Mike Masnick, 2005 yılında, bir tatil köyünün pisuvar fotoğrafı paylaşımları yapılan bir siteden kendi fotoğraflarının yayından kaldırılmasını talep etmesi olayı üzerinden ilgili terimi şu şekilde tanımladı: Terim, Barbra Streisand'ın 2003 yılında gizlilik ihlali iddiası ile fotoğrafçı Kenneth Adelman ve Pictopia.com'a dava açması dolayısıyla bu adı aldı. 50.000.000 dolarlık dava, Streisand'ın konağının havadan çekilmiş bir fotoğrafını 12.000 fotoğraflık halka açık Kaliforniya sahil şeridi koleksiyonundan çıkartmaya uğraştı. Kenneth Adelman, hükûmet politikacılarını etkilemek amacıyla Kaliforniya Kıyı Kayıtları Projesi kapsamında kıyı erozyonunu belgelemek için sahildeki mülkü fotoğraflamıştı. Streisand dava açmadan önce "Image 3850" Adelman'ın internet sitesinden sadece altı kez indirilmişti; Bu indirmelerin ikisi ise bizzat Streisand'ın avukatları tarafından yapılmıştı. Davadan sonra, kamuoyunun fotoğrafa ilgisi büyük ölçüde arttı; gelecek ayda ise 420.000'den fazla kişi siteyi ziyaret etti. Streisand ise davayı kaybederek Kenneth Adelman'a 155.567 dolar değerinde yasal ücret ödemek zorunda kaldı. Diğer kavramlarla ilişkileri Psikolojik tepkisellik kuramı Psikolojik tepkisellik kuramı, bireyin sahip olduğu özgürlüklerin kısıtlandığını hissettiği durumlarda ortaya karşıt bir tepki çıkacağına dair kuramdır; bu bağlamda Streisand Etkisi, Psikolojik tepkisellik kuramı ile doğrudan doğruya ilişkilidir. Unutulma hakkı Unutulma hakkı, pek çok davada Streisand etkisi ile doğrudan doğruya ilişkilidir; zira arama motorlarından bilgi çıkarmaya çalışan bir davacı, konunun kendisinin geçerli ve güncel bir haber olarak bildirilmesini riske sokmaktadır. Siyasetteki yeri [[Dosya:Base militaire de Pierre-sur-Haute.jpg|küçükresim|Fransız istihbarat ajansı DCRI, 2013 yılında Pierre-sur-Haute askeri radyo istasyonu hakkındaki Wikipedia'yı silmeye ve "sınıflandırılmış" olarak adlandırmaya çalıştığında, makale Fransız Wikipedia'da en çok görüntülenen sayfa oldu.]] Fransa Fransız istihbarat ajansı DCRI'nin Pierre-sur-Haute askerî radyo istasyonu hakkındaki Fransızca Vikipedi makalesinin silinmesini istemesi, makalenin geçici olarak Fransızca Vikipedi'de en çok görüntülenen sayfa haline gelmesiyle sonuçlandı. Tunus Kasım 2007'de Tunus, Tunus'taki siyasi mahkûmları ile alakalı içeriklerin paylaşılması sonrası YouTube ve Dailymotion'a erişimi engelledi. Aktivistler ve destekçileri daha sonra Google Earth üzerinden Başkan Zeynel Abidin Bin Ali'nin sarayının etrafına sivil özgürlüklerle alakalı videolar konumlandırmaya başladı. The Economist, bunun "düşük seviyede bir insan hakları hikayesini modaya uygun bir küresel kampanyaya dönüştürdüğünü" söyledi. Yunanistan Theodore Katsanevas'ın Yunan bir Vikipedi editörüne karşı 2013 yılında açtığı iftira davası, projenin üyelerini olayı gazetecilerin dikkatine sunmasıyla sonuçlandı. Güney Afrika Güney Afrika hükûmeti, Jacob Zuma hükûmetinin yaptığı yolsuzlukları detaylandıran 2017 tarihli "The President's Keepers" kitabının yasaklanacağını açıkladı. Bu açıklama, kitabın yasaklanmasından 24 saat sonrasında satışın önemli ölçüde artmasına ve kitabın bir anda en çok satanlar listesine girip daha fazla baskı yapmasına sebep olmuştu. Çin Sansür 2018 yılında Çinli sosyal medya kullanıcılarının verdiği yanıtlar üzerinde yapılan bir çalışmada, Çin hükûmeti ve ona bağlı kuruluşların yaptığı ani sansür girişimlerinin, VPN'lerin popülerliğinin artması ve daha sonra sansürlenen içeriklerin göründüğü tüm konu listelerinin görüntülenmesi de dahil olmak üzere toplu geri tepmelere yol açtığını fark etti. Toplama kampları 2020 yılının Ağustos ayında Çin hükûmeti, arama motoru Baidu'da bazı yerlerin üzerini kararttı. Bu karartmalar üzerine yapılan araştırmalar sonucu, karartılan bölgelerin Uygurlar için açıldığı iddia edilen hapishane ve toplama kampları olduğu keşfedildi. Olay daha sonra dünya basınına yayıldı. Suudi Arabistan 2019 yılında Suudi Arabistan hükûmeti tarafından siyasilere verilen hapis cezası üzerine yapılan bir çalışmaya göre, hapsedilmenin bireysel muhalifleri muhalefetten caydırma konusunda başarılı olmasına rağmen, sosyal medyadaki takipçilerini güçlü bir şekilde etkilediğini, siyasi reform çağrılarında, çevrimiçi muhalefet ve iktidardaki ailenin ya da rejimin değişmesi gerektiği üzerine yapılan çağrılar da dahil olmak üzere genel olarak fiziksel şahsi protestolarda kesin ve keskin bir artışa yol açtığı sonucuna ulaştı. Baskı, hapsedilen hapsedilen muhaliflerin ve sebeplerinin halkın dikkatini çekmesini sağlıyor ve Suudi Arabistan'daki diğer önemli kişilerin çevrimiçi muhalefete devam etmekten caydırmıyordu. Kaliforniya Mart 2019 yılında Kaliforniya Temsilcisi Devin Nunes, Twitter ve üç kullanıcısına 250.000.000 dolarlık bir hakaret davası açtı. Davada adı verilen kullanıcılardan, @DevinCow parodi hesabı, davadan önce 1.204 takipçiye sahipti. @DevinCow'ın takipçisi sayısı ertesi gün 282.000'e, ertesi gün 454.000'e sıçradı. Türkiye Twitter 20 Mart 2014 tarihinde, dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan'ın "Twitter mwitter, hepsinin kökünü kazıyacağız..." şeklindeki açıklamasından sonra Telekomünikasyon İletişim Bakanlığı'nın mahkeme kararıyla Twitter'ın yasaklanması sonrası siteye girişin çeşitli yollarla devam etmiş ve yasak hakkında atılan gönderilerin sayısında belirgin artış olmuş, yabancı basın konu hakkında haberler yapmıştı. Sonuç olarak yasak 3 Nisan 2014 tarihinde kaldırıldı. Ekşi Sözlük Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Müşaviri Yusuf Yerkel'in 13 Mayıs 2014'te Manisa'nın Soma ilçesinde meydana gelen maden faciası sonucu 301 kişinin ölmesine karşı toplanan ve olayı protesto eden bir kişiyi yerde tekmelemesi halkta büyük bir kızgınlığa neden olmuştur. Daha sonra, Ekşi Sözlük'te girilen entrylere Ankara 3. Sulh Ceza Hâkimliği'nin kararı uyarınca erişim yasağı konulmuştur. Ancak bu sansürleme çabası, daha büyük bir kızgınlığa yol açarak Ekşi Sözlük'te kendisi hakkında girilen entry sayısını artırdığı gibi, bu olayın daha geniş kitlelere ulaşmasını da sağlamıştır. ABD Joe Biden Ekim 2020'de, New York Post, Başkan Adayı Joe Biden'ın oğlu Hunter Biden'a ait olduğu iddia edilen bir dizüstü bilgisayardan gönderilmiş, yapılan yolsuzluklara dair detaylar içeren e-postaları yayınladı. Sonucunda, Twitter bu konu hakkında yapılan paylaşımları, paylaşılan linkleri ve bunları paylaşan hesapları, New York Post'un kendi Twitter hesabı, Beyaz Saray Basın Sekreteri Kayleigh McEnany de dahil olmak üzere, engelledi. Bu arada benzer bir sansür de Facebook tarafından geldi. MIT'teki araştırmacılar, Twitter'ın olayı sansürleme çabalarından kısa bir süre sonra her 15 dakikada bir 5.5 bin hissenin yaklaşık 10 bin hisseye yükselmesini, Streisand etkisinin olayın aldığı ilgiyi neredeyse ikiye katladığına dair bir kanıt olarak gösterdiler. Şirketler bazında AACS 2007 yılının Nisan ayında, "Advanced Access Content System" (AACS) adı verilen bir tür şifreleme sistemi kullanan bir grup şirket, sistemin sayısal anahtarının Digg de dahil olmak üzere çeşitli yüksek statülü web sitelerinden kaldırılması için durdurma ve tekrar ettirmeme ihtarnamesi yolladılar. Bu, anahtarın diğer birçok site ve çeşitli sohbet odalarında, farklı yollarla çoğalmasına yol açtı ve bir yorumcu "İnternetteki en ünlü numara" olarak nitelendirdi. Bir ay içinde, anahtar 280.000'den fazla sayfaya, tişörtlere ve dövmelere basıldı; ayrıca 45.000'den fazla izlenmiş olan bir parodi şarkı olarak Youtube'da yayınlandı. Trafigura 2009 yılının Eylül ayında, çok uluslu bir petrol şirketi olan Trafigura, The Guardian gazetesinin "2006 Fildişi Sahili Zehirli Atık Dökümü" skandalıyla ilgili yapılan Trafigura soruşturması hakkında rapor vermesini önlemek için bir süper ihtiyati tedbir kararı aldı. Süper tedbir kararı, tedbir kararının varlığının dahi rapor edilmesini dahi önler. Parlementer dokunulmazlık hakkını kullanan İşçi Partisi Milletvekili Paul Farrelly, bir meclis sorusundaki süper ihtiyati tedbirlere atıfta bulundu ve 12 Ekim 2009'da The Guardian, 1689 Haklar Beyannamesine uymadığı gerekçesiyle parlamento sorusu hakkında rapor vermekten alıkonulduğunu bildirdi. Blog yazarı Richard Wilson, engellenen sorunın Trafigura atık dökümü skandalıyla ilgili olduğunu iddia etti ve bu iddiayı The Spectator da destekledi. Trafigura Twitter'da hızla trendler arasına girdi, Stephen Fry'ın hikâyeyi retweet etmesi takipçilerine yardımcı oldu. Twitter kullanıcıları kısa bir süre sonra davanın tüm ayrıntılarını izledi ve 16 Ekim'e kadar süper tedbir kararı kaldırıldı, rapor yayınlandı. Casey Movers 2012 yılının Kasım ayında, Boston'da bir nakliye şirketi olan Casey Movers, Yelp'te yapılan olumsuz bir eleştiriye yanıt olarak Hingham Bölge Mahkemesinde bir kadını iftira davası açmak üzere tehdit etti. Kadının kocası durum hakkında bir blog yazısı yazdı; ardından bu yazı Techdirt ve Consumerist tarafından paylaşıldı. Hafta sonunda şirket, daha sonra akreditasyonunu iptal eden Better Business Bureau tarafından teftiş edildi. Samsung 2013 yılının Kasım ayında, YouTuber Ghostlyrich, Samsung Galaxy S4 bataryasının kendiliğinden ateşlendiğini kanıtlayan bir video yükledi. Samsung, cihazın sıkıntısını garanti kapsamına dahil etmeden önce kanıt talep etmişti. Samsung, video Youtube'da paylaşıldıktan sonra, ona bir uzlaşma teklifi yollamış; bu teklifin içeriğine göre Ghostlyrich'in YouTube videosunu silmesini talep etmiş, benzer içerik yüklememesini istemiş, şirketi resmi olarak tüm yükümlülüklerden kurtarmış, dava açma hakkından feragat etmiş ve kamu hizmeti sözleşmesindeki şartları gerçekleştirmemişti. Samsung ayrıca bir şahidin uzlaşma teklifine kefil olmasını da istemişti. Ghostlyrich, Samsung'un uzlaşma teklifini çevrimiçi paylaştığında, orijinal videosu bir hafta içinde 1,2 milyon görüntüleme aldı. Uber 2014 yılının Haziran ayında, Londra, Paris, Berlin ve Madrid'de taksiciler tarafından Uber'e karşı protestolar yapılmaktaydı. Bunun yanında uygulama Avrupa'da gittikçe popüler hale gelmeye başlıyordu. Protestolar sonrasında uygulamanın İngiltere ve İrlanda görevlisi Jo Bertram, Uber uygulamasının indirme oranlarında %850'lik bir artış olduğunu açıklamıştı. Union Street Guest House 2014 yılının Ağustos ayında, New York, Hudson'daki Union Street Guest House'un "Düğününüze, partinize veya herhangi bir etkinliğinize katılan insanların USGH'a yaptığı her olumsuz yorum için depozitodan düşülecek 500 dolar" şeklinde bir para cezası politikası olduğu bildirildi. Politika, Kasım 2013'te yapılan olumsuz Yelp incelemelerini bastırmak amacıyla kullanılmıştı. Politikanın sonucu olarak binlerce olumsuz inceleme Yelp'e ve diğer inceleme sitelerine gönderildi. Vox Media 2018 yılının Eylül ayında, Vox Media tarafından işletilen, Amerikan teknoloji haberleri ve medya ağı olan Verge, "Düzenleme, Oyun veya Kodlama için Özel Bilgisayar Nasıl Toplanır" başlıklı bir makale, ayrıca YouTube'a "2000 Dolara Nasıl Oyun Bilgisayarı Toplanır" başlıklı bir video yükledi; bu makale ve video, içerdikleri hatalar yüzünden büyük ölçüde eleştirildi. 2019 yılının Şubat ayında ise Vox Media, özellikle Bitwit ve ReviewTechUSA teknoloji kanallarına, kendi videolarından klipler kullanarak içerik yayınlayan YouTube kanallarına DBTHY uyarınca yayından kaldırma bildirimleri yollama başladı, bu durum ise videoların kaldırılması yerine daha fazla dikkat çekmesini sağladı. Kararı izleyen bir itirazdan sonra, YouTube bu iki videoyu eski haline getirdi ve uygulanan telif hakkı ihtarlarını geri çekti. Apple 20 Şubat 2020'de Apple, eski bir App Store yöneticisi olan Tom Sadowski tarafından yazılan Almanca "App Store Confidential" adlı kitabının satışına karşı yasal bir şikayette bulundu. Apple, gizli ticari bilgilerin ortaya çıkarılmasını satışın durdurulması isteğinin nedeni olarak gösterdi. Ancak, medyanın sağladığı tanıtım, kitabın Amazon Almanya'da en çok satanlar listesinde ikinci numaraya ulaşmasına neden oldu. Kitap, yakında ikinci baskısını da yapacaktı. Diğer kuruluşlar bazında Scientoloji Kilisesi 2008 yılının Ocak ayında, Scientology Kilisesi'nin, Tom Cruise'un Scientology hakkında konuştuğu bir videoyu silmesi için İnternet sitelerini durdurma girişimleri, Chanology Projesi'nin ortaya çıkması ile sonuçlandı. Internet Watch Foundation 5 Aralık 2008 tarihinde Internet Watch Foundation (IWF), 1976 Scorpions albümü Virgin Killer hakkındaki İngilizce Vikipedi makalesini, albümün kapak resminin "18 yaş altı bir çocuğun potansiyel olarak yasa dışı uygunsuz bir görüntüsü" olduğunu düşünmüş ve çocuk pornografisi kara listesine eklemişti. Makale, sitedeki en popüler sayfalardan biri haline geldi ve IWF'nin yaptığı tanıtım, görüntünün tüm internete yayılmasına neden oldu. IWF'nin daha sonra BBC News web sitesinde "IWF'nin öncelikli hedefi, çocukların internette uygunsuz görüntülerinin bulunmasını en aza indirgemek olduğunu, ancak bu durumun tam tersi bir etki yarattığı" şeklinde bir açıklama yaptı. Argyll ve Bute 2012 yılının Haziran ayında, Argyll ve Bute Konseyi, dokuz yaşındaki bir ilkokul öğrencisinin NeverSeconds adlı blogunu, okul kantininde sunulan öğle yemeğinin fotoğraflarını paylaşması sebebiyle yasakladı. Zaten popüler olan blog, yasağı takip eden uluslararası medya fuarı nedeniyle çok sayıda görüntülenmeye başladı. Konsey birkaç gün içinde sert kamuoyu baskısı ve denetimi altında kararını geri aldı. Yasağın tersine çevrilmesinden sonra, blog eskisinden daha popüler hale geldi. Kişiler bazında Ryan Giggs 2011 yılının Mayıs ayında, Premier League futbolcusu Ryan Giggs, bir kullanıcının eski Big Brother yarışmacısı ve aynı zamanda model olan Imogen Thomas ile birlikteliği hakkındaki detayları yayınlaması sebebiyle Twitter'a bunu engellemesini bildiren (gayri resmi olarak "süper ihtiyati olarak anılacaktır") bir ihtar yolladı. Forbes web sitesinden bir blog yazarı, ihtiyati tedbir şartlarını ihlal etmesi yasaklanan İngiliz medyasının, etkiyi anlamadığı için futbolcuyla alay ettiğini gözlemledi. Guardian daha sonra oyuncuyu isimlendirmeden zamana karşı oyuncunun adına yapılan atıfların sayısını gösteren ve oyuncunun yasal işlem aradığı haberi sonrasında büyük bir artış gösteren ayrıntılı bir grafik yayınladı. Jeremy Clarkson İngiltere ve Galler'de, süper ihtiyati tedbirler ile alakalı durumlardan biri de, Jeremy Clarkson'ın başına geldi. Ocak 2016'dan beri bir ünlü (daha sonra İngiltere ve Galler dışında David Furnish olduğu ortaya çıktı), İngiltere ve Galler medyasının İskoç medyasında ve İnternet'te yer alan olayları bildirmesini önlemek için PJS v Haber Grubu Gazetelerindeki imtiyaz kullandı. Tillette de Clermont-Tonnerre Hiciv konulu bir oyun olan İki Kardeş ve Aslan, Fransız oyun yazarı Hédi Tillette de Clermont-Tonnerre tarafından, Brecqhou'daki Manş Adaları'ndaki bir kalede yaşayan, "demokratik toplumlarımızın kalbinde soğuk ve bencil birer canavar olan" iki zengin İngiliz hakkında yazılmıştır. Gerçekte ise birçok holdingin yanı sıra Daily Telegraph gazetesinin de sahipleri olan milyarder Barclay kardeşler, adanın bir kalesinde yaşıyordu. David Barclay, Fransa'da oyun yazarına hakaret ve gizlilik ihlali davası açtı, ancak Barclay kardeşlerin isimleri oyunda geçmiyordu. Oyun yazarının avukatı oyunu "kapitalizm üzerine hicivli bir masal" olarak nitelendirdi. Tillette de Clermont-Tonnerre, oyunu yazarken kısmen kardeşlerin hayatlarından ilham aldığını kabul etti, ancak ifade özgürlüğü hakkını savundu ve oyunun amacının, kapitalizmin doğası ve geleceği hakkında, Manş Adaları'nda orta çağ Norman hukukunun devam eden varlığı hakkında bir ortaya çıkarmak olduğunu söyledi. Temmuz 2019'da Barclay kardeşler temyiz başvurusu yapsa da davayı kaybetti. Oyun belirsizdi ve eleştirmenlerin beğenisini kazanmasına rağmen sadece küçük tiyatrolarda oynandı ancak davadan sonra Fransa genelinde şehirlerde performanslar sergiledi. Bret Stephens Guardian gazetesi, Amerikalı bir gazeteci olan Bret Stephens'in 2019 yılında (tahmin edebileceğiniz üzere mükemmele yakın bir Streisand etkisi örneği) kendisini "tahtakurusu" olarak tanımlayan bir tweet atan David Karpf'a ve Karpf'ın medya ve halkla ilişkiler profesörü olarak çalıştığı George Washington Üniversitesi'nin provokeline şikayet e-postası gönderdi. Stephens, Twitter'da alay konusu oldu, Twitter hesabını sildi ve hikâye dünya medyasına yayıldı. Recep Çakır Türk güreşçi Recep Çakır, 2009 yılında, 23 yaşında birine tecavüz etmek suçuyla davalık olmuş, 2012 yılında, 23 yıl 6 ay hapis cezası almıştı. Korkuteli Sulh Ceza Hakimliği tarafından 13 Ağustos 2020 tarihinde alınan kararla, Recep Çakır unutulma hakkını kullandı ve olay hakkındaki haberlere erişim engeli getirildi; erişim engelinden sonra olay Türk basınında büyük yankı buldu, kararın doğruluğu tartışıldı; ayrıca Twitter'da Türkiye gündemine yerleşti. Ayrıca bakınız DA-Notice Kobra etkisi Reaktans (psikoloji) Kaynakça Dış bağlantılar Kategori:Amerika Birleşik Devletleri'nde internet sansürü Kategori:Gizlilik tartışmaları ve anlaşmazlıklar Kategori:İnternet kültürü Etki Kategori:2003'te Kaliforniya Kategori:İnternet sansürü

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Streisand etkisi

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi