Sümsük kuşugiller

[bullvar_katip]

Sümsük kuşugiller (Sulidae), Suliformes takımına ait bir familya. Balık ve benzeri avlarını suya dalarak avlayan, orta büyüklükte ve deniz kıyılarında yaşayan kuşlardır. Bu familyada yer alan on tür eski kaynaklarda Sula cinsi içinde sınıflandırılmıştır. Ancak Sula ve Morus cinsleri morfolojik ve davranışsal özellikleri ile kolayca birbirlerinden ayırt edilebilirler. Bu iki cinsin DNA dizilimleri de birbirinden farklıdır. Papasula abbotti türü ise muhtemelen daha eski bir ortak atadan ayrılmıştır ve diğer iki cinsten farklılık gösterdiği için monotipik Papasula cinsinde sınıflandırılmıştır. Fiziksel özellikleri [[Dosya:Northern Gannet 2006 2.jpg|küçükresim|sol|İnmeye hazırlanan sümsük kuşu (Morus bassanus).]] Boyları yaklaşık 60 ila 85cm. arasındadır ve kanat açıklıkları ise 140 ila 175cm. arasındadır. Uçları sivri kanatları uzun ve dardır. Oldukça uzun ve kısmen baklava şeklindeki kuyruklarının dış tüyleri ortadaki tüylerinden daha kısadır. Dalış yapmak için gereken küçük kesitli vücut yapıları nedeniyle uçuş kasları oldukça küçüktür. Bu nedenle kanat düşen yükün artması sonucu sürüklemeyi azaltacak şekilde gövdeli torpido biçiminde oldukça aerodinamik bir yapıya sahiptir. Bacakları tıknaz ve ayakları perdelidir. Ayak perdeleri dört parmağı birbirine bağlar. Bazı türlerde ayak perdeleri parlak renklidir ve kur yaparken kullanılır. Genellikle dikkat çekici renklere sahip olan gaga uzun ve ucu sivridir. Kenarları testere şeklinde girintili olan gaganın tabanı derindir. Üst gaganın ucu hafifça aşağı doğru kıvrıktır ve büyük avları yakalayabilmek için yuları doğru hareket edebilir. Dalarken suyun girmemesi için burun delikleri dışarı açılacağına gagaya girer. Öne doğru açılı olarak kafada bulunan gözler diğer kuşlara göre çok daha geniş bir binoküler görüş sağlar. Tüyler kanat uçları ve kuyruk koyu renkli olmak üzere ya tamamen beyaz (ya da açık kahve veya grimsi) renklidir ya da alt kısımlar beyaz olmak üzere üst kısımlar koyu kahverengi ya da siyahtır. Morus cinsinin başında sarımsı tonda leke bulunur. Yüzde göz ile gaga arasında siyah bölgeler bulunur. Yakın akrabaları yılanboyun ve karabatakların aksine üropigial bezleri iyi gelişmiştir ve bu bezden salgılanan yağları tüylerine yayarak su geçirmezliği sağlar ve zararlılara karşı korunurlar. Kuyrukları düzensiz, kanatları da etaplar hâlinde tüy değiştirir. İlk tüy değiştirmeden itibaren üzerlerinde bazı eski tüyler, bazı yeni tüyler ve bazı yeni büyümeye başlamış tüyler bulunur. Stresli dönemlerde tüy değiştirdikleri gözlemlenmiştir. Dağılımı ve ekoloji Asıl olarak tropikal ve subtropikal denizlere yayılmışlardır. Özellikle Morus cinsi ılıman bölgelerde de bulunur. Akraba oldukları Procellariiformes takımındaki kuşlar gibi gerçek pelajik deniz kuşları değildirler ve genellikle kıyılara yakın olmayı tercih ederler. Ancak birçok Pasifik adasında büyük kolonilerinin bulunması fırtınalarla yaşadıkları yerlerden savrulduklarında güvenli bir kara bulana kadar uzun süre uçabildiklerini göstermektedir. Tüm türleri çoğunlukla orta boyda balıklar ve deniz omurgasızları ile beslenir. Türlerin çoğu toplu hâlde beslenir. Bazı türler balıkçı teknelerini takip ederek atıkları yerler. Karakteristik avlanma davranışı havadan suya dalmaktır. Bir dalışta suyun bir ila iki metre altına inebilirler. Eğer ilk seferinde avları kaçarsa ayak ve kanatlarını kullanarak su altında yüzerek avlarını kovalayabilirler. Yukarıda belirtildiği gibi Morus ve Sula cinsinin davranışları birbirinden farklı olsa da genel olarak bazı sinapomorfik davranışları vardır. Uçmaya başlamadan önce gagalarını yukarı (Morus cinsi) ya da ileri (Sula cinsi) uzatırlar. Uçtuktan sonra yere inerken ise gagalarını aşağı doğru uzatırlar. Tehdit karşısında ise saldırmadan kafalarını sallayarak gagalarını tehdide karşı uzatırlar. [[Dosya:Nesting bluefoot.jpg|küçükresim|sol|Mavi ayaklı sümsük kuşu (Sula nebouxii) kuluçka sırasında.]] Üreme Familyanın tüm üyeleri koloniler hâlinde ürer. Koloni alanını uçarak gözden geçiren erkek kuş uygun bir yuva yeri seçer ve seçtiği yeri gerekirse kavga ederek korur. Daha sonra erkek özel bir nümayiş ve çağrı ile dişileri çağırır. Nümayiş davranışı karabataklarda görüldüğü kadar çeşitli olmasa da karakteristiktir ve genellikle erkek kuşun başını sallamasından oluşur. dişi kuş uçarak ya da yürüyerek koloniyi dolaşır ve uygun bir eş arar. Eşler seçildikten sonra kuşlar birbirlerini temizleyerek ve sık sık çiftleşerek eş bağını korurlar. [[Dosya:Brown Booby (Sula leucogaster) chick on Christmas Island 2.jpg|küçükresim|sağ|Üzerinde hav tüyleri olan Sula leucogaster] türü palazlanmış yavru.]] Tipik yumurta sayısı ikidir. Yumurtala beyazımsı, soluk mavi, yeşil ya da pembe renkli, lekesizdir ancak yuvadaki pisliklerden üzerleri kaplanabilir. Kuluçka süresi türe göre 42 ila 55 gün arasında değişir. Erkek ve dişi birlikte kuluçkaya yatar. Kuluçka sırasında perdeli ayaklarınde damarlar artar ve yumurtaları sıcak ayak perdelerinin altında tutarlar. Kuluçkanın ilk yarısında kaybolan yumurtaların yerine yenisi yumurtlanır. Yumurtalar çatlamadan önce ayak perdelerinin üzerine alınır. Tüysüz doğan yavrular kısa sürede beyaz hav tüylere kavuşur. Yavrular ebeveynlerinin gagalarına dokunarak besin ister ve ebeveynlerinin midelerinden çıkarttıkları besinleri doğrudan ağzından alırlar. Başlangıçta ebeveynlerden biri mutlaka yavruların yanındadır ancak iki haftadan sonra ebeveynlerin ikisi birden avlanmaya giderek yuvayı korunmasız bırakırlar. Yavruların palazlanması ve bağımsız olabilmesi büyük oranda besin kaynağına bağlıdır. İki ila dört yumurta yumurtlayan Peru sümsük kuşu (Sula variegata) türü dışındaki diğer türlerde nadiren birden fazla yavru erginliğe erişir. İki yavrudan güçlü olanının diğerini öldürmesi yaygındır. Türler Cins Morus Morus bassanus - Sümsük kuşu Morus capensis Morus serrator Cins Papasula Papasula abbotti Cins Sula Sula nebouxii - Mavi ayaklı sümsük kuşu Sula variegata - Peru sümsük kuşu Sula dactylatra - Maskeli sümsük kuşu Sula granti Sula sula - Kızıl ayaklı sümsük kuşu Sula leucogaster Kaynakça Özel Genel Christidis, Les & Boles, Walter E. (2008): Systematics and Taxonomy of Australian Birds. CSIRO Publishing, CollingwoodVictoria, Australia. Excerpt at Google Books Friesen, V.L.; Anderson, D.J.; Steeves, T.E.; Jones, H. & Schreiber, E.A. (2002): Molecular Support for Species Status of the Nazca Booby (Sula granti). Auk 119(3): 820-826. [English with Spanish abstract] PDF fulltext Göhlich, Ursula B. (2003): The avifauna of the Grund Beds (Middle Miocene, Early Badenian, northern Austria). Annalen des Naturhistorischen Museums Wien A 104: 237-249 [English with German abstract]. PDF fulltext Kennedy, Martyn; Spencer, Hamish G. & Gray, Russell D. (1996): Hop, step and gape: do the social displays of the Pelecaniformes reflect phylogeny? Animal Behaviour 51(2): 273-291. (HTML abstract) Erratum: Animal Behaviour 51(5): 1197. Lambrecht, Kálmán (1933): Familia Sulidae. In: Handbuch der Palaeornithologie: 284-287 [German]. Gebrüder Bornträger, Berlin. Mayr, Gerald (2009): 7.1.3 Sulidae (Gannets and Boobies). In: Paleogene Fossil Birds: 64-65. Springer-Verlag, Heidelberg & New York. Excerpt at Google Books Mlíkovský, Jirí (2002): Cenozoic Birds of the World (Part 1: Europe). Ninox Press, Prague. PDF fulltext Mlíkovský, Jirí (2007): Taxonomic identity of Eostega lebedinskyi LAMBRECHT, 1929 (Aves) from the middle Eocene of Romania. Annalen des Naturhistorischen Museums in Wien A 109: 19-27 [English with German abstract]. PDF fulltext Nelson, J. Bryan (2003): Gannets and Boobies. In: Perrins, C. (ed.): The Firefly Encyclopedia of Birds: 82–87. Firefly Books, Oxford. Olson, Storrs L. (1985): Section X.G.5.a. Sulidae. In: The Fossil Record of Birds. Avian Biology 8: 203-204. PDF fulltext Kategori:Suliformes Kategori:Kuş familyaları