Şuşa

bullvar_katip · 25 Mayıs 2024

Şuşa, Azerbaycan'ın Karabağ bölgesinde yer alan bir şehir. Azerbaycan'ın kültür başkenti. Şuşa rayonunun idarî merkezi olan yerleşim, 1992'de Ermenistan Silahlı Kuvvetleri tarafından işgal edildi ve hiçbir ülke tarafından Karabağ Cumhuriyeti'nin de facto yönetimi altına girdi. 8 Kasım 2020'de ise şehir Şuşa Muharebesi sonucunda Azerbaycan kuvvetlerince ele geçirildi ve 28 yıllık fiili yönetim son buldu. Şuşa, deniz seviyesinden 1300 ila 1600 metre yükseklikte bulunmakta olup, 2015 verilerine göre yaklaşık 4 bin kişilik bir nüfusa sahiptir. Yukarı Gövher Ağa Camii, Gazançetsots Katedrali ve Kanaç Zam Baptist Kilisesi şehirdeki önemli dini yapılardır. Etimoloji Şuşa isminin Klasik Farsça kökenli olduğu ve bu dilde cam veya şişe manasına gelen Shīsha kelimesinden türediği düşünülmektedir. Oxford Concise Dictionary of World Place Names eserine göre şehir, Türk Kaçar Hanedanı kökenli İranlı yönetici Ağa Muhammed Şah'ın İbrahim Halil Han ile şehre girerken yaptığı konuşması üzerine bu ismi almıştır. Şehrin eski ismi olan Penahabad ise Karabağ Hanlığı'nın ilk lideri olan Penah Ali Han'a atfen konulmuştur ve Penah şehri anlamına gelir. Tarih Şuşa şehrinin güneyinde Kafkasya'nın en eski yerleşim bölgelerinden biri bulunmaktadır. 1970'lerde Şuşa Mağarası'nda yapılan arkeolojik kazılarda Paleolitik Çağ'a ait taş aletler bulunmuştur. Şuşa'nın çevresinde bulunan araziler tarih boyunca Med İmparatorluğu, Ahameniş İmparatorluğu, Ermenistan Krallığı, Albanya, Ermeni Bagratuni Krallığı, Safevîler, Karabağ meliklikleri ve Karabağ Hanlığı gibi çeşitli devlet ve otoritelerin kontrolünde bulunmuştur. Kuruluş Şuşa'dan bir yerleşim yeri olarak tarihte ilk olarak Orta Çağ'da, 15. yüzyıla ait bir Ermeni dini metinde bahsedildiği öne sürülmektedir. Bu metin Erivan'ın Matenadaran müzesinde sergilenmektedir. Bu yazıt, aynı zamanda bu şehirde üretilmiş ilk yazılı eser olmuş, Ter-Manuel tarafından 1428'de yazılmıştır. Ayrıca bazı kaynaklara göre bölgede Varanda Melikliği döneminde, Şahnazeryan ailesine ait Şuşi isimle antik bir Ermeni kalesi yer aldığı da belirtilmiştir. Azerbaycanlı ve bazı 19. yüzyıl Ermeni kaynaklarına göre ise Şuşa şehrinin 1750-51 yıllarında Karabağ Hanlığı'nın banisi Penah Ali Han tarafından Penahabad ismi ile kurulduğu belirtilmiştir. Bu teori, Büyük Sovyet Ansiklopedisi ve İslam Ansiklopedisi gibi kaynaklar tarafından da desteklenir. İbrahim Halil Han Şuşa'yı başkenti gibi genişletip, şehrin savunma kabiliyetini güçlendirmiştir. Rus egemenliği 1805 yılında Rus İmparatorluğunun Karabağ'ı ele geçirmesine kadar, Şuşa birkaç defa Kaçarlar tarafından kuşatılmıştır. Rus İmparatorluğu'nun yönetimi altında da Karabağ, Azerbaycan kültürünün, edebiyatının ve müziğinin merkezi olmuştur. 1851'de Şuşa'nın toplam nüfusu 15.194 olup, 1886'da 30.000, 1910'da 39.413, 1916'da 43.869 kişi ile önemli bir büyüme göstermiştir. 1916'da nüfusun çoğunluğunu 23.396 kişi ve %53 oran ile Ermeniler oluştururken, Azerbaycanlılar da 19.121 kişi ile halkın %44'ünü oluşturmuştur. Rus İmparatorluğu'nun yıkılmasından sonra bölgede Azerbaycan-Ermenistan Savaşı yaşanmıştır. Sovyetler Birliği 1989'da kentin toplamda 23.156 kişilik olan nüfusunun %92'sini Azerbaycanlıların, geriye kalan azınlık nüfusunu ise 1.620 kişi ile (%7) büyük oranda Ermeniler oluşturmaktaydı. Modern tarih Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra gerçekleşmiş Karabağ Savaşı sırasında 8-9 Mayıs 1992 tarihlerinde meydana gelen Şuşa Muharebesi'nin sonucu Ermenistan Silahlı Kuvvetleri tarafından bölge, Rus destekli Ermeniler tarafından işgal edilmiştir. İşgal sonrasında Şuşa kentinin nüfusunun büyük çoğunluğunu oluşturan Azerbaycanlılar şehirden göç etmeye mecbur bırakılmıştır. 2020 Dağlık Karabağ çatışmaları 2020 Dağlık Karabağ çatışmalarının bir parçası olan Şuşa Muharebesi çevresince şehirde 4 Kasım tarihinde Azerbaycan ve Ermenistan güçleri arasında çatışmalar baş gösterdi. Fransız medya kuruluşu Le Monde 6 Kasım'da çatışmaların Azerbaycan lehine devam ettiğini açıklayan bir haber yayımladı. Çatışmalar sonucunda şehirdeki sivillerin bir kısmının Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin başkenti olan Hankendi'ye kaçtığı bildirildi. Şehirin, 8 Kasım 2020'de Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri tarafından ele geçirildiği öne sürüldü. Bu iddia, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev tarafından 8 Kasım 2020 tarihinde Şehitler Hiyabanında yapılan bir açıklamada duyuruldu. Bu ifadelerin ise Dağlık Karabağ Cumhuriyeti yetkilileri ile Ermenistan Savunma Bakanı tarafından doğru olmadığı iddia edildi. Dağlık Karabağ Kurtarma Servisi “Şuşa Azerbaycan için erişilemez bir rüya olmaya devam ediyor. Yoğun yıkıma rağmen kale şehir düşmanın saldırılarına karşı koyuyor" açıklamasında bulundu, fakat 9 Kasım'da Karabağlı yetkililer şehrin Azerbaycanlıların kontrolüne girdiğini onayladı. Azerbaycan Cumhuriyeti Savunma Bakanlığı 9 Kasım 2020 tarihinde, şehirde Azerbaycan bayrağının çekilmiş olduğu bir video yayınladı. Demografi 1823 Rus nüfus sayımına göre Şuşa'da 1,111 (72.5%) Müslüman, 421 (27.5%) Ermeni aile yaşamaktaydı. Yedi yıl sonraki 1830 verilerine göre Şuşa'daki Müslüman ailelerin sayısı 963'e (55.8%) gerilemiş, Ermeni aile sayısı ise 762'ye (44.2%) çıkmıştır. Bölgeyi 1824'de ziyaret etmiş İngiliz general Albemarle earlü George Keppel Şuşa'nın 2000 ev ihtiva ettiğini, kasabada yaşayanların dörtte üçünün Tatar, geri kalanının da Ermeni olduğunu kaydetmiştir. 1826-1828 İran-Rus Savaşı sonucunda bu nüfus değişimi ve göçlerin baş göterdiği düşünülmektedir. 1851'de Şuşa'nın nüfusu 15.194 kişi olup, 1886'da 30.000, 1910'da 39.413 ve 1916'da 43.869 kişiye yğkselmiştir. 1916'da 23.396 (53%) kişinin Ermeni, 19.121 (44%) kişinin Tatar olduğu tespit edilmiştir. 1920'de meydana gelmiş Şuşa katliamı sonucunda şehrin nüfusunda önemli bir azalma meydana gelmiş ve bölgedeki Ermeni sayısında ciddi bir düşüş yaşanmıştır. 1989 yılı nüfus verilerine göre Şuşa bölgesinin %91,7'si, Şuşa şehrinin ise %98'i Azeri olmaktaydı. Bu dönemde şehir nüfusu 17.000, il nüfusu 23.000 kişi olarak kaydedilmiştir. Ermeni nüfus Karabağ'ın dağlık bölgelerinde yoğunlaşmıştı. 1992'de Şuşa'nın Ermeni güçlerince ele geçirilmesinin ardından bölgedeki Azeri nüfusu Şuşa'yı terk etmiştir. 1992'den 2020 Dağlık Karabağ Savaşı'na kadarki süreçte Şuşa'nın nüfusunun tamamını Ermeniler oluşturmuş, bu kişiler çoğunlukla Karabağ'ın ve Azerbaycan'ın bölgelerinden (Bakü) gelen savaş mültecileri olmuştur. 1992'den 2020 yılına kadar süren Ermeni işgali sırasında Şuşa'da Azeri nüfusu bulunmamaktaydı. 2020 Dağlık Karabağ Savaşı sırasında Şuşa'nın kontrolünün tekrar Azerbaycan güçlerine geçmesiyle birlikte Şuşa'daki Ermeni nüfusunun büyük bir kısmı şehri terk etmiştir. Ayrıca bakınız Şuşa katliamı Şuşa'daki camilerin listesi Galeri Kaynakça

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Şuşa

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi