Taç utangaçlığı

[bullvar_katip]

[[Dosya:River of Blue.jpg|küçükresim|sağ|250px|Buenos Aires San Martín meydanındaki ağaçlar, Arjantin]] Taç utangaçlığı, bazı ağaç türlerinde sık olarak bulundukları ortamlarda ağaçların taçlarının birbirine değmediği, kanal benzeri boşluklarla bir gölgelik oluşturduğu gözlenen bir fenomendir. Bu fenomen en çok aynı tür ağaçların bir arada oldğu yerlerde gözlenir, ancak aynı zamanda farklı türlerin ağaçları arasında da görülebilir.> Ağaçların neden böyle bir taç utangaçlığının ağaçlar arasında görüldüğü konusunda birçok hipotez vardır; rüzgarda dalların uç kısımlarının birbirine değerek kırılmasını önelemek, böcek geçişlerini engellemek. Olası fizyolojik açıklamalar Taç utangaçlığının fizyolojik temeli kesin olarak belirlenmiş değildir. Bu fenomen 1920'lerden beri bilimsel literatürde tartışılmaktadır. Çeşitli hipotezler ve deneysel sonuçlar, farklı türler arasında yakınsak evrim örneği gibi birden fazla mekanizmanın olduğunu düşündürebilir. Bazı hipotezler, taç dalların uçlarının kırılmasının, rüzgar yoluyla birlirlerine çarparak budanmasına neden olduğunu öne sürmektedirler. Rüzgarlı bölgelerdeki ağaçlar, rüzgarlar sırasında birbirleriyle çarpıştıklarından fiziksel hasar görürler. Aşınma ve çarpışmaların bir sonucu olarak, böyle bir fenomenin görüldüğünü ileri sürülmektedir. Taçların rüzgarlarda çarpışması yapay olarak önlendiğinde, ağaç dallarının aradaki boşlukları yavaş yavaş doldurdukları gözlenir. Benzer şekilde, bazı araştırmalar büyüme nodüllerinde sürekli aşınmanın tomurcuk dokusunu yanlamasına büyümeye devam edemeyecek şekilde bozduğunu göstermektedir. 1955 yılında okaliptüs 'deki taç utangaçlık desenlerini inceleyen Avustralyalı ormancı M.R. Jacobs, ağaçların büyüyen uçlarının aşınmaya karşı hassas olduğuna ve taç utangaçlığı boşluklarına neden olduğunu ileri sürmüştür. Miguel Franco (1986) Sitka ladin dallarının ve Japon karaçamının, sürgünleri öldüren aşınma nedeniyle fiziksel hasara uğradığını gözlemledi. Bir hipoteze göre, taç utangaçlığının bitişik bitkiler tarafından karşılıklı ışık algılaması ile ilgili olması gerektiği öne sürülmektedir. Fotoreseptör aracılı gölge önleme yanıtı, çeşitli bitki türlerinde fotoreseptörler aracılığıyla gölge önleme durumu iyi belgelenmiş bir davranıştır. Bu komşu tespit ve algılamasının, çeşitli benzersiz fotoreseptörlerin bir fonksiyonu olduğu düşünülmektedir. Bitkiler, büyük ölçüde fitokrom fotoreseptörlerinin aktivitesi ile tamamlandığı düşünülen bir görev olan geri dağılmış uzak kırmızı (FR) ışığı algılayarak komşuların yakınlığını algılayabilir. Benzer şekilde, mavi (B) ışık da bitkiler tarafından gölgeden kaçınma tepkisini indüklemek için kullanılır, muhtemelen komşu bitkilerin tanınmasında rol oynar. Taç utangaçlığı, ağaçların gölgeden kaçınmak için birlikte geliştirdikleri bir davranışın sonucu olarak meydana gelen bir olay olarak karekterize edilebilir. 1977'de Dryobalanops aromatica üzerinde çalışan Malezyalı biliminsanı Francis S. P., büyüyen uçların ışık seviyelerine duyarlı olduğunu ve indüklenen gölge nedeniyle bitişik yapraklara yaklaşırken büyümeyi bıraktığını öne sürmüştür. 2015 yılında yapılan bir çalışmada, Arabidopsis 'in akraba ve akraba olmayan türler arasında yetiştirildiğinde farklı yaprak yerleştirme stratejileri gösterdiği, farklı komşulara göre farklı dal uzama şekli göstererek akrabalardan kaçındığı ileri sürülmüştür. Bu tepkinin, birden fotoreseptör modelin düzgün bir işleyişine bağlı olduğu gösterilmiştir. 1998'de yapılan bir çalışmada, taç çekingenliğinin açıklaması olarak fotoreseptör aracılı büyümenin benzer sistemleri önerilmiştir, ancak fotoreseptörler ve taç asimetrisi arasındaki nedensel bir bağ henüz deneysel olarak kanıtlanmamıştır. Bu, yalnızca benzer özelliklerdeki türler arasında sergilenen birbirine bağlı taç utangaçlığı örneklerini açıklayabilir. Türler Taç utangaçlığı gösteren ağaç türleri: Dryobalanops lanceolata ve Dryobalanops aromatica (kapur) dahil olmak üzere Dryobalanops türleri Okaliptüs türünün bazı türleri Pinus contorta veya lodgepole çamı Avicennia germinans veya siyah mangrov Schefflera pittieri Clusia alata K. Paijmans, Celtis spinosa ve Pterocymbium beccarii içeren çok türlü bir ağaç grubunda taç utangaçlığı gözlemledi. Dış bağlantılar Konuyla ilgili açıklayıcı bir video Kaynakça Kategori:Orman ekolojisi Kategori:Bitki morfolojisi