Taner Akçam

[bullvar_katip]

Altuğ Taner Akçam (d. 23 Ekim 1953; Ölçek, Ardahan), Türk tarihçi ve sosyolog. Taner Akçam, Ahıska Türküdür. ODTÜ İdari İlimler Fakültesinden mezun olmuştur. 1973'ten sonra ODTÜ-DER, ADYÖD gibi derneklerin kurucuları arasında yer alan Akçam, 1975'te yayına başlayan Devrimci Gençlik dergisinin sorumlu yazı işleri müdürü olarak, dergide komünizm ve Kürtçülük propagandası yapıldığı iddiasıyla yargılandı ve 1976'da tutuklandı, 1977'de 9 yıl hapis cezasına çarptırıldı. 12 Mart 1977'de Ankara Merkez Kapalı Cezaevi'nden kaçtı. 1978-1995 yılları arasında Almanya'da siyasi mülteci olarak yaşadı. 1988 yılında Hamburg Sosyal Araştırmalar Enstitüsü'nde çalışmaya başladı. 1995'te Hannover Üniversitesi Sosyoloji Bölümü'nde "İttihat ve Terakki Yargılamaları ve Ermeni Kırımı" konulu doktora çalışmasını tamamladı. Aynı üniversitede profesörlük tezini hazırladı. Akçam, Minnesota Üniversitesi Tarih Bölümü'nde görev yapıyor. Taner Akçam'ın akademik çalışmaları Taşnak Partisi'nin siyasi ajandası doğrultusunda yayın yapan Zoryan Enstitüsü tarafından desteklenmektedir. Amerikalı tarihçi Edward J. Erickson, Akçam'ın Ermeni Soykırımı iddiası üzerindeki çalışmalarını Akçam'ın yeterli akademik altyapıya sahip olmaması gerekçesiyle eleştirmiştir. Tehcir ve Türk-Ermeni tarihi üzerine çalışmaları Taner Akçam, akademik kariyeri boyunca Osmanlı Ermenilerini konu alan birçok eser kaleme aldı; çalışma alanlarına 1915 Tehcir politikası ve 1919 İstanbul yargılamaları girmektedir. 1915 Olayları sırasında Ermenilere yapılan muamelenin 1948 Birleşmiş Milletler Soykırım Antlaşması uyarınca "soykırım" olarak nitelendirilebileceğini savunan ve Türklere karşı yapılan katliamları göz ardı eden argümanlar öne sürdü. Bu sebeple araştırmacılar Taner Akçam'ın 1915 tartışmalarında katı bir şekilde Ermeni yanlısı bir tutum izlediğini belirtmektedirler. Akçam, tezini ispatlamak için arşivlerde Osmanlı Ermenilerine konu alan birçok belge üzerine çalıştı ancak atıfta bulunduğu belgelerden bazılarının sahte olduğu veya onun bu belgeleri bağlamından çıkarılarak kullandığı tarihçiler ve Osmanlı arşivi uzmanları tarafından ortaya konulmuştur. Bu belgelerden en ünlüleri Andonyan Belgeleri, Sarkis Torosyan'ın Anıları, 29 Ağustos 1915 tarihli Talat Paşa telgrafı ve 1919 yargılamalarında kullanılan dava dosyalarıdır. 1919-1920 İstanbul yargılamaları Taner Akçam, 2006 yılında A Shameful Act: The Armenian Genocide and the Question of Turkish Responsibility (Utanç Verici Bir Eylem: Ermeni Soykırımı ve Türk Sorumluluğu Meselesi) adlı bir kitap yayımladı. Bu, onun 1999 yılında yayımlanan İnsan Hakları ve Ermeni Sorunu adlı eski bir kitabını kapsamlı bir şekilde yeniden ele alan bir İngilizce baskıydı. Kitap ağırlıklı olarak Vahakn Dadrian tarafından önceden yapılan çalışmalara dayanmaktaydı ve az sayıda yeni bilgi vermekteydi. Kitaptaki delillerin önemli bir kısmı 1919-1920 yıllarında İstanbul'da Birinci Dünya Savaşı sırasında "savaş suçu" işledikleri iddiasıyla yargılanan Türk subaylarının ve önderlerinin davalarına dayanmaktadır. Davalar muzaffer İtilaf Devletlerinin denetiminde yürütülmüştü ve bütün sorumluluğu İttihatçılara yükleyerek işin içinden sıyrılmaya çalışan, savaş sonrası başa geçen Osmanlı hükûmeti tarafından desteklenmişti. Soruşturma ve kovuşturma sürecine İtilaf Devletlerinin müdahalesi, Osmanlı hükûmetinin tutumu ve sanıkların haklarının korunmaması davanın güvenilir olmadığını ortaya koydu. İttihatçılara karşı bir figür olan Refik Halit Karay, sanıklardan birisi olan Falik Rıfkı Atay'ın idamının mahkemeden önce kararlaştırıldığını yazmaktadır. Taner Akçam, eserinde davaya ait savcının iddianamesini ve hakimin kararını bunları göz önünde bulundurmadan kullandığı için eseri eleştirlere maruz kaldı. 29 Ağustos 1915 tarihli Talat Paşa telgrafı Taner Akçam, 2011 yılında The Young Turks' Crimes Against Humanity (Jön Türklerin İnsanlık Suçları) adlı bir kitap yayımladı. Kitaptaki en ünlü bölümlerden birisi Talat Paşa'ya ait bir telgrafta geçen "Ermeni Meselesi hallolunmuştur" yazısıydı. Taner Akçam, bu sözün "soykırım"ın bir delili olduğunu iddia etmişti. Hikmet Özdemir ve Yusuf Sarınay'ın çalışmalarında belgenin tamamının transkripsiyonu yer almaktadır ve burada Akçam'ın iddia ettiğinin aksine Talat Paşa'nın Ermenilerin korunması için önlemlerin alınmasını ve Ermenilere karşı suç işleyenlerin yargılanmasını istediği yazmaktadır. Sarkis Torosyan'ın anıları Taner Akçam, 2013-2017 yılları arasında Sarkis Torosyan'ın anıları hakkında, akademik çevrelerce tenkit edilen bir dizi tartışmalı makale yayımladı. 2012 yılında Sarkis Torosyan adlı bir Osmanlı Ermenisinin anılarının Türkçe çevirisi basıldı. Kitap, ilk defa 1947 yılında İngilizce yayımlanmıştı ve güya Osmanlı'da asker olan bir Ermeninin sonradan Ermenilere yapılan katliamı görünce taraf değiştirerek Osmanlı'ya karşı olan savaşını anlatıyordu. Yapılan incelemelerde kitapta tarihi gerçeklelerle uyuşmayan bilgiler bulunduğu ve içindeki Osmanlıca metinlerde dil bilgisi hataları içerdiği tespit edildi. Örneğin kitaptaki bir bölümde Enver Paşa, Torosyan'a "İngilizler Çanakkale’de karaya çıkarma yapıp ilerleyerek İstanbul’u almayı başarabilirler mi?" diye sorar ama bunu sorması mantıksızdır çünkü İngilizlerin Çanakkale'ye çıkarma yapmaktaki amacı İstanbul'u karadan ilerleyerek işgal etmek değil, Gelibolu'daki kıyı tabyalarını ele geçirerek donanmanın Boğaz'dan güvenli bir şekilde geçmesini sağlamaktı. Anıların tutarsızlıklarını tespit edenler arasında hem "soykırım" tezini destekleyen Halil Berktay gibi hem de teze karşı olan Hakan Erdem gibi tarihçiler vardı ve kısa sürede akademisyenler arasında Torosyan'ın anılarının kurmaca olduğu konusunda bir fikir birliği oluştu. Fakat anılar üzerine yapılan tartışmaların çoğunun Türkçe literatürde gerçekleşmesi, yurt dışında yaşayan yabancı akademisyenlerin belgelerin sahteliğinden bihaber olmasına yol açtı. Taner Akçam ve anıların gerçekliğini savunan başka bir akademisyen Ayhan Erdem, Türk tarihçilere karşı Avrupa kamuoyundaki ön yargılı tutumdan faydalanarak, Türk halkının Torosyan'ın "gerçek" anılarını "soykırım inkarcılığı" ve "siyasi bağnazlık" sebebiyle reddettikleri şeklinde yanlış söylemlerde bulundular. Taner Akçam'ın akademik etiğe uygun olmayan bu eylemleri, onun akademik itibarının zedelenmesine neden oldu. Andonyan belgeleri Taner Akçam, 2018 yılında Killing Orders: Talat Pasha's Telegrams and the Armenian Genocide (Öldürme Emirleri: Talat Paşa Telgrafları ve Ermeni Soykırımı) adlı bir kitap yayımladı. Burada bir Osmanlı memuru olan Naim Bey'e ait olduğu iddia edilen evrakları inceledi. Bu evraklar 1915 araştırmaları açısından çok önemlidir çünkü Ermenilerin katledilmesine dair emirler içermektedir fakat 1983 yılında iki Türk tarihçi Şinasi Orel ve Süreyya Yuca bu belgelerin sahte olduğunu ispatladığı için akademik çevrelerce ciddi bir delil olarak dikkate alınmamaktaydı. Taner Akçam'ın Killing Orders adlı çalışması bu belgelerin gerçekliğini ispatlama girişimiydi. Kitabı inceleyen araştırmacılar Ömer Lütem ve Yiğit Alpogan kitabın evrakların gerçekliğini ispatlamada başarısız olduğu dile getirdi. "Yüzde on" tartışması Taner Akçam, Ermeni Meselesi Hallolunmuştur kitabında savaş zamanı Osmanlı hükumetinin "soykırım" kastını Osmanlı belgelerini kullanarak ispatlamaya çalıştı. Akçam'ın argümanına göre Osmanlı hükumeti, iskan bölgesinde yaşayacak Ermeni nüfusunun Müslüman nüfusunun %10'unu geçmemesini hedefliyordu. Akçam'ın hesaplamalarına göre iskan bölgesindeki Müslüman nüfusun %10'u (yak. 168.000) tehcir edilen Ermenilerin sayısından (yak. 500.000) az olduğu için bu, Ermenilerin bir kısmının -ona göre- sistematik olarak yok edilmesi gerektiği anlamına geliyordu. Tarihçi Fuat Dündar, Toplumsal Tarih dergisinde yayınladığı bir eleştiri yazısında buna karşı çıktı. Dündar'ın bulgularına göre %10 sınırını aşan Ermeni nüfusu kent merkezi dışında kalan, "Ermeni mıntıkaları" denilen mülteci kamplarına yerleştirildi. Dündar, aynı zamanda Taner Akçam'ın kendi kullandığı belgede de bu bilgi bulunmasında rağmen Akçam'ın bunu gözden kaçırdığına dikkat çekti. Tartışma, Taner Akçam'ın 1915 Yazıları ve Fuat Dündar'ın aynı dergide yayınladığı başka bir makale üzerinden farklı konulara kayarak devam etti. Kitapları Türkçe İşkenceyi Durdurun - İnsan Hakları ve Marksizm (1991, Ayrıntı Yayınları) Siyasi Kültürümüzde Zulüm ve İşkence (1992, İletişim Yayınları) Türk Ulusal Kimliği ve Ermeni Sorunu (1992, İletişim Yayınları) İslamda Hoşgörü ve Sınırları (1994, Başak Yayınları) Türkiye'yi Yeniden Düşünmek (1996, İletişim Yayınları) İnsan Hakları ve Ermeni Sorunu (1999, İmge Kitabevi) Ermeni Tabusu Aralanırken: Diyalogdan Başka Çözüm Var mı? (2000, Su Yayınevi) Ermeni Meselesi Hallolunmuştur: Osmanlı Belgelerine Göre Savaş Yıllarında Ermenilere Yönelik Politikalar (2008, İletişim Yayınları) Tehcir ve Taktil: Divan-ı Harb-i Örfi Zabıtları - İttihad ve Terakki'nin Yargılanması 1919-1922 (2009, İstanbul Bilgi Üniversitesi) 1915 Yazıları (2010, İletişim Yayınları) Kanunların Ruhu: Emval-i Metruke Kanunlarında Soykırımın İzini Sürmek (2012, İletişim Yayınları) Ermenilerin Zorla Müslümanlaştırılması (2014, İletişim Yayınları) Naim Efendi'nin Hatıratı ve Talat Paşa Telgrafları - Krikor Gergeryan Arşivi (2016, İletişim Yayınları) İngilizce From Empire to Republic: Turkish Nationalism and the Armenian Genocide (2004, Zed Books) A Shameful Act: The Armenian Genocide and the Question of Turkish Responsibility (2006, Metropolitan Books) Judgment at Istanbul: The Armenian Genocide Trials (2011, Berghahn Books) The Young Turks' Crime Against Humanity: The Armenian Genocide and Ethnic Cleansing in the Ottoman Empire (2012, Princeton University Press) Killing Orders: Talat Pasha’s Telegrams and the Armenian Genocide (2018) Kaynakça Kategori:Yaşayan insanlar Kategori:1953 doğumlular Kategori:Ardahan doğumlular Kategori:Ahıska Türkleri Kategori:20. yüzyıl Türk tarihçileri Kategori:21. yüzyıl Türk tarihçileri Kategori:Almanya'daki Türk göçmenler Kategori:Türk sosyologlar Kategori:Türk komünistler Kategori:Ermeni Soykırımı iddialarını kabul edenler Kategori:Türkiye tarihçileri Kategori:Clark Üniversitesi öğretim üyeleri Kategori:Türkiye'nin müdahil olduğu Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi davaları Kategori:Taraf (gazete) kişileri