Tarih öncesi Ermenistan

[bullvar_katip]

Tarih öncesi Ermenistan, Ermeni Yaylası'nda insan varlığının başlangıcından, yani yaklaşık 1 milyon yıl öncesine tekabül eden Alt Paleolitik Devri'nden Demir Çağı'na kadar olan tarihi kapsar. MÖ 9. yüzyılda Urartular'ın ortaya çıkmasıyla beraber MÖ 6. yüzyılda yıkılmasıyla tarih öncesi Ermenistan dönemi bitmiştir ve Antik Ermenistan dönemi başlamıştır. Eski Taş Çağı Alt Paleolitik Devri'nden beri Ermeni Yaylası'nda insanlar yaşamaktadır. Buralardaki ilk insanların izleri, 1 milyon yıldan daha uzun bir süre öncesine tarihlenmektedir. Şu ana kadar bulunmuş olan aşölyen aletler ve obsidyen mostraları bunu destekler niteliktedir. Hovk 1 mağarası ve Trialetiyen yerleşimleri, Orta Paleolitik ve Üst Paleolitik Devri'nden kalma yerleşimlere örnek olarak verilebilir. Yapılan en yeni ve önemli kazı, Hrazdan Nehri'ndeki vadide yer alan Nor Geghi 1 Taş Devri sahasında yapılan kazıdır. Burada bulunan binlerce 325.000 yıllık eşyalar, insanların teknolojik yeniliklerinin tek bir noktadan başlayıp yayılarak gelişmesinin aksine, eski dünyada yeniliklerin aralıklarla gerçekleştiğini gösteriyor. Cilalı Taş Devri Iğdır Ovası'nda yer alan Aknaşen ve Arataşen'in Cilalı Taş Devri'nden kalma olduğuna inanılır. Armavir'de yer alan Taronik'in güneybatısında bulunan Metsamor sitesi Neolitik Çağ'da başlamış olan yerleşimlerin bu dönemde başladığının kanıtlarını göstermektedir. Şulaveri-Şomu kültürü o bölgede bilinen en eski tarih öncesi kültürdür ve bölgede yapılan radyokarbon tarihlemeye göre kültür MÖ 6000 - 4000 yıllarına tarihlenmektedir. Bölgede Şulaveri-Şomu kültüründen sonra onun yerine MÖ 3400 - 2000 yıllarına tarihlenen Karaz kültürü devam etti. Tunç çağı Bölgedeki ilk Tunç Çağı kültürü, MÖ 4000 - 2200 yıllarına tarihlenen Karaz kültürüdür. Bu kültürün en eski bulgusu Iğdır Ovası'nda bulunur. MÖ 3000'de Gürcistan'a kadar yayılmıştır (ancak Kolhis'e kadar ulaşamamıştır), batıya ve güneydoğuya doğru ilerleyerek Urmiye havzasına ve Van Gölü'nün güneyindeki alanlara kadar yayıldı. MÖ 2200'den MÖ 1600'e kadar Trialeti-Vanadzor kültürü, Ermenistan, güney Gürcistan ve kuzeydoğu Türkiye'de gelişti. Bu kültürün bir Hint-Avrupa kültürü olduğu düşünülmektedir. Bu süre boyunca bunun gibi kültürler Alagöz Dağı ve Sevan Gölü çevresinde yaygınlaştı. 20. yüzyıl başlarında bilim adamları, "Ermenistan" adının ilk defa Naram-Sin tarafından fethedilen topraklarda (Diyarbakır), o dönemde yazılan ve Armani'yi (ya da Armanum) ve Ebla'yı konu alan bir yazıtta geçtiğini öne sürdü. Ancak Armani'nin konumu günümüzde belirsizdir. Bazı araştırmacılar Armani'nin günümüzde Samsatolarak bilinen bölgede yer aldığını ve üzerinde Hint-Avrupa dillerinden birini konuşan bir halkın yaşadığını öne sürdü. Günümüzde Süryaniler (genellikle Aramice'nin bir lehçesini konuşurlar, Akadca değil), Ermenilerden Armani adıyla söz etmektedir. Mısır kralı III. Thutmose, hükümdarlığının 33. yılında (MÖ 1446) "Ermenen" denen bir halktan bahsetti. Ermenistan'ın Kitâb-ı Mukaddes'de Minni olarak bahsedilen Manna ile bir bağlantısı olduğu düşünülüyor. Ancak yine de, tüm bu tasdiklerin neye işaret ettiği hala belirlenemez ve Ermenistan adı bilinene göre ilk defa Behistun Yazıtı'nda geçmiştir. Ermenistan'ın endonimi olan "Hayastan" kelimesinin geçtiği ilk kayıtlar ise MÖ 1500-1200 yıllarına ait olan Hitit kayıtlarıdır. Burada Hayasa-Azzi denen ve Ermeni Yaylalarında yer alan bir krallıktan söz edilir. Hayastan kelimesinin buradan türediği düşünülmektedir. Ayrıca MÖ 1200 ve 800 yılları arasında Ermenistan'ın birçok bölümü çeşitli kabilelerin birleşmesiyle oluşmuş olan Nairi ülkesine dahil edildi. Demir Çağı Kaynakça Kategori:Tarih öncesi Ermenistan