Tepeköy, Şavşat

[bullvar_katip]

Tepeköy, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür. Tarihçe Tepeköy'ün eski adı Ahaldaba'dır. Gürcüce bir yer adı olan Ahaldaba (ახალდაბა), yeni anlamındaki "ahali" (ახალი) ve köy anlamındaki "daba" (დაბა) oluşur ve “yeni köy” anlamına gelir. Bu yer adı Türkçeye aynı biçimde girmiştir. Nitekim 1835 Osmanlı nüfus defteri ile Artvin vilayeti hakkında 1927 tarihli Osmanlıca bir kaynakta Ahaldaba (آخالدابا) olarak geçer. Ahaldaba köyü, orta çağda Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Osmanlı Devleti'nin ay dönemde Gürcülerden ele geçirdiği ve Ahaldaba adını taşıyan iki köy "Ahaltaba" (اخالطبا) şeklinde kaydedilmiştir. Ahaldaba köyündeki tek nefli kilise bu dönemden kalmış olmalıdır. Ahaldaba köyü, 1835 Osmanlı nüfus defterinde Çıldır Eyaleti'ne bağlı Şavşat (Satlel) sancağının köylerinden biriydi. Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi salma amacıyla sadece erkek nüfusunu tespit ettiği bu tarihte köyde 75 hanede 292 kişi yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Adaldaba'nın toplam nüfusunun yaklaşık 584 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Ahaldaba bu sancağa bağlı 31 köy içinde nüfus açısından en büyük yerleşimdir. Ahaldaba köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin Ahaldaba (Ахалдаба) olarak kaydettiği yerleşim, Artvin sancağının Şavşet-İmerhevi kazasına bağlı Garkloba nahiyesinin on köyünden biriydi. 1886 nüfus tespitinde köyde, 372'i erkek ve 392'si kadın olmak üzere 117 hanede 764 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Bu tarihte köye beş mahalle bağlıydı. Gelsadze (Kosadze) mahallesinde 27 hane, Gogebidze (Gogelidze) mahallesinde 24 hane, Goginidze mahallesinde 30 hane, Ponadze mahallesinde 16 hane, Urumidze (Aruşidze) mahallesinde 19 hane bulunuyordu. Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze, Ahal-Daba (ახალ-დაბა) biçiminde yazdığı yerleşimi, 1890'ların başında İmerhevi vadisinide Gürcü dilinin konuşulduğu köyler arasında saymıştır.Çiçinadze'nin verdiği bilgiye göre bu tarihten önce Ahaldaba köyünden 8 hane Osmanlı ülkesine göç etmiştir. Doğubilimci Nikolay Marr, 1904 yılında 80 hanenin yaşadığı Tzkalsimeri köyünün İmerhevi'de büyük bir yerleşim olduğunu, 300 hanelik Ahaldaba köyünün daha büyük bir yerleşim olduğunu, ancak bu köyüm İmerhevi değil Şavşat bölgesinde bulunduğunu yazmıştır. Ahaldaba köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya, Artvin sancağını Gürcistan'ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Ahaldaba köyünü de kapsayan Artvin bölgesi Türkiye'ye bırakıldı. Ahaldaba köyü, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespitinde Artvin livasının Şavşat kazasınının merkez nahiyesinin köylerinden biriydi. Köydeki 200 hanede, 540'ı kadın ve 623'ü erkek olmak üzere, 1.163 kişi yaşıyordu. Bu tespitte köyün nüfusu "Türk" olarak kaydedilmiştir. Ahaldaba Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Tepeköy olarak değiştirilmiştir. Muvahhid Zeki'nin tespitlerine göre Ahaldaba, güzel havası ve ılıman iklimiyle biliniyordu. Evlerin alt katı kâgir, üst katı ahşaptı. Evlerin alt katları ahır olarak kullanılıyordu. Ahaldaba’da başlıca geçim kaynağı tarımdı. Arpa, buğday ve mısır tarımı yapılıyordu. Köylüler Arpa ve buğdayı satıp şeker, kahve ve manifatura alıyordu. 1926 nüfus tahririne göre Ahaldaba'nın nüfusu 200 hanede yaşayan 1.221 kişiden oluşuyordu. Tepeköy, 1940 genel nüfus sayımında Çoruh vilayetinin Şavşat kazasının merkez nahiyesine bağlıydı ve nüfusu 1.364 kişiden oluşuyordu. 1965 yılında ise köyde 1.874 kişi yaşıyordu ve bu nüfus içinde 861 kişi okuma yazma biliyordu. Ahaldaba'da bilinen tek eski yapı köyün kilisesidir. Kilise büyük bir olasılıkla 16. yüzyıldan önce inşa edilmiştir. Köyün merkezinin ucundaki bir yamaçta yer alan ve tek nefli bir yapı olan kiliseden günümüze sadece yıkıntılar kalmıştır. Coğrafya Şavşat'ın kuzeybatısında yer alan köy, Artvin il merkezine 82 km, Şavşat ilçe merkezine 17 km uzaklıktadır. Köyün yüzölçümü 22 bin hektardır. Bunun 9.300 hektarı tarımsal alan, 12.700 hektarı ise ormanlık ve meradır. Nüfus Kaynakça Dış bağlantılar "Artvin - Şavşat - Ahaldaba Köyü" (fotoğraflar) Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 1927. Kategori:Artvin tarihi Kategori:Tao-Klarceti Kategori:Şavşat belde ve köyleri