Terapsit

[bullvar_katip]

Terapsitler (Therapsida), memelileri ve soyu tükenmiş akrabalarını içeren, gelişmiş bir sinapsit kladıdır. Başka bir deyişle terapsitler, Sinapsida'nın hayatta kalan tek sınıfı olan memelilerin tümünü ve onların soyu tükenmiş akrabalarını içeren sphenacodont grubudur. Ancak bu isim, daha çok memeli olmayan terapsitler için kullanılır. Günümüzde memelilere özgü olarak bilinen çoğu özelliklerin kökeni (laktasyon, kıl, dik duruş) terapsitlere dayanır. Therapsida'ya atfedilen en eski fosil, Tetraceratops insignis'tir (orta Permiyen döneminden). Terapsitler, 275 milyon yıl önce yaşamış pelikozorlardan (özellikle sphenacodontlardan) evrimleşmiş ve eski egemen kara omurgalıları olan pelikozorların yerini almışlardır. Permiyen-Triyas yok oluşundan hemen önce (260 myö) ortaya çıkan sinodontlardan (gelişmiş bir terapsit grubu) erken memeliler (Mammaliaformes, 220 myö) türemiştir. Memeliler dışındaki hayatta kalmış en son terapsit grubu olan Haramiyida'nın nesli Kretase-Tersiyer yok oluşunda tükenmiştir. Karakteristik özellikleri Terapsitlerin şakak kemiğindeki fenestra penceresi, pelikozorlara oranla daha büyüktür. Terapsitlerin çeneleri daha karmaşık ve güçlü olup öndeki kesici dişler kesme işlemine dair farklılaşma gösterir. Yanlarda yer alan köpek dişleri ise delme ve parçalama işlemleri için kullanılırken besinleri kesme ve çiğnemek için azı dişleri bulunur. Ayakları vücutlarının altında, sürüngenler ve pelikozorların –sürüngen benzeri– yayılan bacaklarında olduğundan daha dikey olarak konumlandırılmıştır. Keşfedilişleri İlk terapsit fosilleri 1838 yılında Rusya'da ve 1845 yılında (Dicynodon) Güney Afrika'da bulunmuştur. İlk araştırmacılar arasında Richard Owen (1804-1892) yer alır. 1876 yılında Owen, erken mezozoik dönem kara sürüngenlerinin hem amfibilere hem de memelilere benzerlik gösterenlerinu, British Museum, Güney Afrika sürüngenler kataloğunda Anomodontia (memeli benzeri sürüngenler, Therapsida) olarak tanımlamıştır. Sınıflandırma [[Dosya:Biarmosuchus BW.jpg|küçükresim|upright=0.91|Biarmosuchus, bir biarmosuchian]] [[Dosya:Estemmenosuchus mirabilis.jpg|sağ|küçükresim|upright=0.91|Estemmenosuchus, bir dinocephalian]] [[Dosya:Anteosaurus magnificus.jpg|sağ|küçükresim|upright=0.91|Anteosaurus, bir anteosaur]] [[Dosya:Inostrancevia BW.jpg|sağ|küçükresim|upright=0.91|Inostrancevia, bir gorgonopsid]] [[Dosya:Bauria BW.jpg|sağ|küçükresim|upright=0.91|Bauria, bir therocephalian]] [[Dosya:Oligokyphus BW.jpg|sağ|küçükresim|upright=0.91|Oligokyphus, bir cynodont]] Üst âlem: Eukaryota Âlem: Animalia Alt âlem: Eumetazoa Cladus: Bilateria Cladus: Nephrozoa Cladus: Deuterostomia Şube: Chordata Cladus: Chordata Craniata Alt şube: Vertebrata Ara şube: Gnathostomata Üst sınıf: Tetrapoda Sınıf: Synapsida Takım: Therapsida Alt takımlar: †Anomodontia- †Biarmosuchia - Cynodontia - †Dinocephalia - †Eotitanosuchia - Theriodontia Filogeni Ayrıca bakınız Memelilerin evrimi Yaşamın evrimsel tarihi Evrim zaman çizelgesi Galeri Açıklayıcı notlar Dipnotlar Kitap Benton, M.J. (2004). Vertebrate Paleontology. 3rd ed. Blackwell Science Ltd Carroll, R.L. (1988). Vertebrate Paleontology & Evolution. W.H. Freeman & Company, NY Kemp, T.S. (2005). The origin and evolution of mammals. Oxford University Press Romer, A.S. (1966). Vertebrate Paleontology. University of Chicago Press, 1933; 3rd ed. Dış bağlantılar "Therapsida: Mammals and extinct relatives" Tree of Life "Therapsida: overview" Palaeos Kategoriermiyen devri sinapsitleri Kategori:Kretase devri omurgalıları Kategori:1905'te tanımlanan fosil taksonları Kategori:Memelilerin evrimi Kategori:Geçiş fosilleri