Tercüman (gazete, Bahçesaray)

bullvar_katip · 27 Mayıs 2024

Tercüman (Kırım Türkçesi: Rusça: Переводчикъ) 1883'ten 1918'e kadar Bahçesaray'da yayınlanan ve Rus İmparatorluğu'nda Türkçe konuşan nüfusunun basılı organı olan bir gazeteydi. Kurucu ve yayıncısı Kırım Tatar eğitimci İsmail Gaspıralı idi. Tercüman, 35 yıl boyunca yayınlanmış olan tarihteki ilk Kırım Tatar gazetesiydi . Tarihçe Kırım Tatar dilinde süreli yayın oluşturma girişimleri 1870'lerde Türkiye'den dönüp Bahçesaray Şehrinde faaliyetlerine devam eden Gaspıralı, ana dilinde süreli yayınlar çıkarma girişiminde bulunmuştur. Ancak yetkililer tarafından izin verilmemiştir. Bunlardan ilk girişim, Kırım Tatarca Faydalı Eğlence ismindeki "periyodik broşür" olmuştur. 1879'da Gaspıralı, dönemin İçişleri Bakanına Bahçesaray'da bu yayını yapmak üzere talepte bulunmuştur. Faydalı Eğlence'nin amacının yerel Müslümanlara "hükümet kurallarını anlatmak ve onlara Rusça okuryazarlığı ve eğitiminin yararlarını ve önemini ellerinden geldiğince açıklamak" olduğu söylenmiştir. Gazetenin programı hukuk, eğitim, gelişim ve edebiyatı içeren dört noktadan oluştuğu belirtilmiştir. Ancak İçişleri Bakanlığı Basın İşleri Ana Müdürlüğü bu girişimi reddetmiştir. Aralık 1880'de ikinci bir girişimde bulunulmuş ve haftalık bilgilendirici ve edebiyat içerikli broşür Hukuk'un Bahçesaray'da yayınlanması için dilekçe vermiştir. Gaspıralı yayının hem yayıncısı hem de editörüydü. Ancak Şubat 1881'de bu girişime de olumsuz yanıt alınmıştır. Gaspıralı bu cevap karşısında ümitsizliğe kapılmamış ve iki yıl boyunca dilekçeler ve gerekçeler ile uğraşmış, kendisiyle benzer düşünen insanları aramak için gayret sarfetmiştir. Tercüman gazetesinin yayınlanması Şubat 1883'te Gaspıralı'nin çabaları başarıya ulaşmış ve Tercüman gazetesini yayınlama hakkı için onay almıştır. 10 Nisan 1883'te haftalık gazetenin ilk sayısı yayınlanmıştır. Gazete, yarısı Rusça, diğer yarısı Kırım Tatarcası olmak üzere dört sayfadan oluşuyordu. İki dilde hazırlanmış materyaller birbirinin aynısıdır. Yayıncı, editör, gazeteci Gaspıralı'nın kendisi idi. Daha sonra diğer yazarlar dahil olmaya başladı. Tercüman gazetesine abonelik koşulları ve yayın kuralları belirlendi. İlk sayının yayınlanmasıyla, yayın kurulu dikkate değer ölçüde tebrik mektupları almıştır. Gazetenin sloganı “Dilde, fikirde, işte birlik!” olarak belirlenmişti. Gaspıralı başyazısında hedefini belirtmiştir: Gazetenin faaliyetleri, yayın konuları ve yazarları İlk sayısında Türkistan'daki süreli yayınların içeriklerini anlatan "Rusya'da Müslüman Basını" makalesi yayınlanmıştır (o dönem Pan-Türkistlerin yorumuna göre bu bölgeler Türklerin yaygın olarak yaşadığı bölgelerdir). Yayımlandığı günden bu yana gazetenin en popüler olan ve hemen hemen her sayısında yer bulan Yerel Haberler adlı bir köşesi bulunmaktaydı. Başlangıçta gazetenin tirajı azdı. Tercüman haftalık bir gazeteden yavaş yavaş günlük bir gazeteye dönüştü. Rusya'nın tüm bölgelerinde ve hatta yurtdışında Tercüman okunmaya başlanmıştı. Tercüman Türkiye'de de dağıtılmıştır. Hasan Sabri Ayvazov, Gaspıralı'nın hazırladığı içeriklerini Türk gerçeklerine uyarlayarak değiştirmiştir. Gazete için dönüm noktası, 1885'te Gaspıralı tarafından kurulan matbaanın Bahçesaray'da yandığı bir yangındı. Gazete bu nedenle Temmuz 1885'ten 15 Eylül'e kadar yayınlanmadı. Abonelik gelirine ek olarak, özel ve ticari reklamlar önemli bir gelir kaynağıydı. 1886'da Tercüman gazetesinin "Duyuru Sayfası" adlı bir reklam ekinin yayınlanması kararlaştırıldı. Ayrıca, 1906'dan itibaren, Şefika Gaspıralı'nın editörlüğünü yaptığı ücretsiz bir ek olan Alem-i Nisvan (Kadın Dünyası) yayınlandı. Aralıklı olarak yayınlanan bu ücretsiz ek 1911'de kapandı. Ancak Kırım Tatarcası diliyle 1905 'den 1917 yılına dek 232 sayı yayınlanmıştır. Gazeteyi finanse etmek için, Türkçülük fikirlerine sempati duyan iş adamlarına baş vurulduğu da oldu. Bunlar arasında Müslüman sanayiciler, Orenburg'dan Ramiev kardeşler, Simbirsk'ten Akçurin ve Bakü'den Zeynelabidin Tağıyev vardı. Abonelik ücretleri dönem şartlarına göre nispeten ucuzdu, bu da başka finans kaynakları bulmayı zorunlu hale getiriyordu. Gazetenin 25. yıl dönümü, Rus İmparatorluğu genelinde Türk aydınları ve Pan-Türkizm fikirlerini destekleyenler tarafından geniş çapta kutlandı. Şair Zakir Rameev tarafından Gaspıralıya Orenburg'da 1908-1917'de yayınlanan Şura dergisinde bazı yazılar ithaf edildi. 1908'de "Şura" dergisinin dokuzuncu sayısı kapak resminde Gaspıralı'ya yer verdi. Tercüman dini, sosyo-politik, kültürel, eğitimsel ve günlük konuların bir bütün olarak ele alındığı ilk Kırım Tatar gazetesidir. Gazete 19. yüzyılın sonunda popüler olan ilerleme fikrini geliştiren ve bunu oldukça geri kalmış kırsal Kırım Tatar toplumuna uygulayan bir misyonu gerçekleştirmiştir. Topraksız Tatarlar için arazi satın alma, bankacılık ve kredi işlemleri, verimli bahçecilik ve tütün yetiştiriciliği, tarım teknolojisinin modernleşmesi hakkında bilgiler sağlamıştır. Örneğin, o dönem sağlık alanında sterilizasyon ve dezenfeksiyon konusu gündemdeydi. Zira salgın hastalıklar özellikle kırsal bölgelerde hızla yayılıyordu. Gazete, kolera salgınının önlenmesi konusunda tavsiyelerde bulundu, Çürüksu nehir yatağının, yerel pazarların ve umumi tuvaletlerin temizlenmesi, çöplerin atılması ve dezenfektanların satın alınması konusunda bilgilendirme ve tavsiyelerde bulundu. Gaspıralı ayrıca Tercüman gazetesinde kendi roman ve hikâyelerinden Molla Abbas, Arslan-kız, Güneş doğdu ve Yüz yıl sonrayı bölümler halinde yayınlamıştır. Tercüman sadece Kırım'da değil, Rusya'nın tüm Türk-Müslüman toplumunda ve yurtdışında da oldukça yüksek bir popülariteye sahip olmuştur.Tercüman 1883'ten 1918'e kadar Bahçesaray şehrinde Gaspıralı'nın önderliğinde yayınlandı ve 1914'te ölümünden sonra Tercüman oğlu Refat'a geçti. H. S. Ayvazov editör olarak görevi devraldı. Asan Nuri, İsmail Lemanov, Osman Akçokraklı, Ali Bodaninsky gibi önemli Kırım Tatar isimleri gazete için yazdı. Hasan Sabri Ayvazov'a göre Tercümanın tirajı 16 bin kopyaya dek ulaşmıştır . 1917'de Şubat Devrimi'nden sonra, demokrat, liberal ve küçük-burjuva yapıya sahip Kırım Tatarlarının ulusal hareketlerinin yükselişi başladı. İlan edilen basın özgürlüğünü kullanan gazete, tüm siyasi ve kamusal konuları aktif bir şekilde ele aldı. O dönem yazarları arasında Geçici Müslüman Devrim Komitesi üyeleri de vardı. Bu ekip, Tüm Rusya Müslüman Kongresi'nin toplanmasının hazırlanması için düzenleyicileri arasındaydı. Kırım Halk Cumhuriyeti, Ocak 1918'de Sivastopol Sovyeti ile silahlı bir çatışmaya girdiğinde ve yenildiğinde, Kızıl Ordu Bahçesaray'a girdi. Bolşeviklere karşı Kırım Tatarlarının ulusal-demokratik yapısını destekleyen Tercüman kapatıldı. Kızıllar'ın Nisan 1918'de sınır dışı edilmesinden sonra tekrar yayın hayatına başlayamadı. Bilinenlere göre gazete Bolşevikler tarafından kapatılmıştır. Ancak Profesör İ. Kerimov, ana yazarların 1917 yazında Millet gazetesini yayınlamak üzere Simferopol'e taşınması nedeniyle kapatmanın iç nedenlerden kaynaklandığına inanmaktadır. Yayının değeri ve çalışmalar Gazete döneminde tarafından çok beğenilmiştir. Tarihçiler için Tercüman gazetesi sayıları, 19.-20. yüzyılların başında Kırım Tatar toplumunun ve diğer Türk halklarının yaşamının tüm yönleri hakkında bilgi edinmek için değerli bir kaynaktır. Aynı zamanda, Türkçülük fikirlerinin Rus İmparatorluğu topraklarındaki gelişimini de yansıtmaktadır. Bu materyaller üzerine tarihsel çalışmalar yayınlanmış, birkaç doktora tezi oluşturulmuştur. Kırım'da yüksek öğrenim ve kültür kurumlarında, Gaspıralı'nın anısını sürdürme etkinliklerinin bir parçası olarak gazete hakkında seminerler düzenlenmektedir. Simferopol'de Gaspıralı'nın adını taşıyan Cumhuriyet Kırım Tatar Kütüphanesi'nde 10 Nisan 2009'da Tercüman gazetesinin ilk sayısının yayınlandığı gün anısına yuvarlak masa toplantısı düzenlenmiştir. Kaynakça Bağlantılar Электронные копии «Переводчика» в путеводителе РНБ «Газеты в сети и вне её» Электронные копии «Листка объявлений» в путеводителе РНБ «Газеты в сети и вне её» 1893-1894 "Çevirmen" edebiyat ve bilim bölümünün elektronik kopyaları. Rusya Milli Kütüphanesi rehber kitabında "Web ve Çevrimdışı Gazeteler" Электронные копии «ترجمان» («Терджимана») в путеводителе РНБ «Газеты в сети и вне её» Gasprinsky I. Rusya ve Doğu. - Kazan, 1993; Khabutdinov A. 18. yüzyılın sonlarında - 20. yüzyılın başlarında milletin oluşumu ve Tatar toplumunun ana gelişme yönleri. - Kazan, 2001. Seitmemetova S. FAKAT. "Terjiman" gazetesindeki yayın türleri ve türleri Kamil Aliyev. Tüm Türk gazetesinin ilk çocuğu ("Yoldash / Vremena", 12 Nisan 2013) Rozdil 1. Etnik basın Krimu kintya XIX - XX yüzyılın kulağı: ilk timsahlardan sağlam bir yürüyüşe Kırım Tatar yaşamının bir ansiklopedisi olarak "Terdzhiman" gazetesi Ourbaku.com'da "Tarjeman" gazetesi hakkında "Tilde, ishte, fikirde birlik" "Terjiman" gazetesinin yayınlanmasının üzerinden 127 yıl geçti. Kategori:İslami medya

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Tercüman (gazete, Bahçesaray)

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi