Tibet Özerk Bölgesi

bullvar_katip · 24 Mayıs 2024

Tibet Özerk Bölgesi ya da Çince ismiyle Xizang Özerk Bölgesi (Çince: 西藏自治区, pinyin: Xīzàng zìzhìqū; Tibetçe: བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་, bod rang skyong lbyongs), kısaca Tibet veya Xizang, Güneybatı Çin'de, Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC)'ne bağlı eyalet düzeyinde bir özerk bölgedir. Toprakları, geleneksel Tibet bölgesine ait ile bölgeleriyle örtüşür. Tibet Özerk Bölgesi; ÇHC'nin 1951 yılındaki Tibet'i ilhakından 13 sene sonra ve sonrasında 'ın ÇHC hükûmeti tarafından görevden ihraç edilmesinden yaklaşık beş sene sonra ÇHC'nin bir yönetim bölgesi olan 'nın yerine geçmek üzere 1965 yılında resmî olarak kuruldu. Tibet Özerk Bölgesi'nin hâlihazırki sınırları daha 18. yüzyılda esasen sabitleşmiş durumdaydı ve "tarihî Tibet" ya da "etnokültürel Tibet"in yaklaşık yarısını kapsamaktadır. Tibet Özerk Bölgesi, 1.200.000km'yi aşkın yüzölçümüyle Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nden sonra Çin'in kara alanı açısından ikinci en büyük idarî bölümüdür ve çoğunlukla engebeli ve yaşanması zor olan arazisinden dolayı ÇHC'de nüfus yoğunluğunun en az olduğu bölgedir. Tarih nin tam nitelikleri üzerinde siyasî olarak yüklü bir tarihsel tartışma sürmektedir. Çoğu tarihçi, Yuan Hanedanı (yaklaşık olarak 1270-1354 yılları arası) ve 13. ve 17. yüzyıllarındaki haricinde, Tibet'in kendi tarihinin çoğu boyunca bağımsız bir devlet olarak işlev gösterdiği konusunda hemfikirdir. Çoğu tarihçi, Mançu Çing Hanedanı (1644-1911)'nın 18. yüzyılda Tibet'i konusunda da hemfikirdir. Bu, Çin'in sırasında 1720 yılında yürüttüğü başladı ve Tibet'in ilk kez Çin merkezî hükûmet yönetimi altına alınmasını işaretler. Tibet, 1912 ile 1950 yılları arasında Çin Cumhuriyeti'nin de jure hükümdarlığı altındaydı, ancak 1911 yılı Xinhai Devrimi sonrasında yeni bir hükûmet kurmanın zorlukları, (1916-1928)'nin getirdiği dengesizlikler, Çin İç Savaşı (1927-1949) ve İkinci Dünya Savaşı öncesi ve sırasındaki Japon istila ve işgâlinin bunaltıcılığı karşısında Cumhuriyet'in Tibet'i etkili bir şekilde yönetmesi mümkün değildi. Etnokültürel Tibet'in diğer alanları (Doğu ile Amdo), 18. yüzyılın ortasından beri Çin hanedanlık hükûmetinin de jure yönetimi altında idiler; bu alanlar günümüzde Çinghay, Kansu, Siçuan ve Yünnan eyaletleri arasında dağıtılmış durumdadırlar. (Ayrıca bakınız: ) 1950 yılında Halk Kurtuluş Ordusu Tibet'e yürüdü ve Qamdo şehri yakınlarında girdiği bir yerel Tibet ordusunu yendi. 1951'de Tibetli temsilciler, ile beraber imzalayarak Çin'in Tibet üzerindeki egemenliğini ve Tibet'in ÇHC topraklarına dahil edilmesini onaylamış oldular. Birkaç ay sonra bu anlaşma Lhasa şehrinde tasdik edildi. On Yedi Noktalı Anlaşma'nın Dalai Lama önderliğinde bir özerk yönetim sisteminin kurulmasını öngörmüş olmasına rağmen, Dalai Lama hükûmetini ihraç etmek ve Komünist şartlara uygun bir yönetim sistemini kurmak üzere 1955 yılında "Tibet Özerk Bölgesi Hazırlık Komitesi" kuruldu. Dalai Lama, Çinli kuvvetlerin kendi hayatına yönelik tehditlerde bulunmaları nedeniyle 1959 yılında Hindistan'a kaçtı ve 17 noktalı anlaşmayı reddetti. Tibet Özerk Bölgesi 1965 yılında kuruldu, böylece de Çin'in bir eyalet düzeyi bölümü oldu. Hükümet yapısı ve siyasî coğrafya Tibet Özerk Bölgesi, Çin Halk Cumhuriyeti'ne bağlı eyalet düzeyi bir varlıktır. Çin hukuku, eğitim ve dil politikası alanlarında belli bir seviyede özerklik temin etmektedir. Çin'in diğer idari bölümlerinde olduğu gibi, Tibet bölgesinin rutin yönetimi, bir valinin önderliği altında çalışan bir halk hükûmeti tarafından yerine getirilir. Kültür Devrimi sırasında yer almış bir fetret devri haricinde bu vali hep etnik bir Tibetli olmuştur. Çin'in diğer eyaletlerinde olduğu gibi, bölge valisi, Çin Komünist Partisi'nin atadığı bölgesel bir sekreterin yönetimi altında görevlerini yerine getirir. Komünist Parti'nin , bölgedeki siyasî gücün en üst seviyesini teşkil eder. Şu anki vali , şu anki parti sekreteri ise 'dir. İdari yapılanma Tibet Özerk Bölgesi, yedi farklı il düzeyi bölüme ayrılır: bunların altı tanesi il düzeyi şehir, biri ise ildir. Bu bölümler kendileri toplam 66 ilçeye ve 8 semte (Chengguan, , , , , , ve ) bölünür. [[Dosya:IMG 1565 Yamdrok Tso.jpg|küçükresim|250px|Yamdrok Gölü]] [[Dosya:NamTso scene.jpg|küçükresim|250px|Namtso Gölü]] Kentsel alanlar Demografi Kilometre kare başına sadece iki kişinin düşmesiyle Tibet Özerk Bölgesi, çoğunlukla engebeli ve yaşanması zor olan arazisinden dolayı Çin'deki eyalet düzeyi yönetim bölgelerinin arasındaki en düşük nüfus yoğunluğuna sahiptir. 2011'de Tibet'in üç milyon kişilik nüfusu vardı. Nüfusun %90,48'ini oluşturan etnik Tibetliler ağırlıklı olarak Tibet Budizmi ve Bön dinlerine mensuptur, ancak da vardır. Ayrıca Tibet'in doğusunda küçük bir Hristiyan topluluğu bulunmaktadır. ve gibi daha küçük kabile grupları, çoğunlukla bölgenin güneydoğusunda rastlanır ve Tibet Budizmi ile ruh tapınmasının bir kombinasyonunu uygularlar. Encyclopædia Britannica'nın 1910 ile 1911 yılları arasında yayımlanmış on birinci baskısına göre, Tibet başkenti Lhasa şehri ve bunun civarında yaşayan lamalar dahil olmak üzere Lhasa'nın toplam nüfusu yaklaşık 30.000 idi ve kalıcı nüfusun arasında yaklaşık 2.000 kişiden oluşan Çinli aileler de var idi. Sosyopolitik ve -ekonomik sorunlar İnsan hakları 1951 yılı Çin Halk Cumhuriyeti'nin Tibet'i ilhakından önce Tibet, bir teokrasi yönetimi altındaydı ve bir kast sistemine benzeyen bir toplumsal hiyerarşiye sahipti. Tibet'teki insan hakları durumunun Tibet'in Çin Halk Cumhuriyeti'yle birleştirilmesinden önceki hâli günümüzdekinden oldukça farklıdır. Tibet Özerk Bölgesi dahil olmak üzere tüm Çin anakarası çapındaki sıkı basın kısıtlamalarından dolayı, insan hakları ihlâllerinin kapsamını kesin bir şekilde belirlemek zordur. Çin Komünist Partisi (ÇKP) eleştirmenleri, ÇKP'nin resmî olarak "ayrılıkçılık, terörizm ve dinî aşırılıkçılık" unsurlarını kapsayan ""ü yok etmeye amaçlamasını aslında insan hakları ihlâllerini işlemek için bir bahane olarak kullandığını savunurlar. Uluslararası Af Örgütü'nün 1992 yılında yayımladığı bir rapor, Tibet Özerk Bölgesi'ndeki yargı standartlarının "uluslararası standartlar"a göre yetersiz olduklarını ileri sürdü. Aynı rapor, ÇKP hükûmetini siyasi ve düşünce mahkumlarını tutmak, tutuklulara işkence işlemek gibi kötü muamelelerde bulunmak, bu kötü muamelelerin karşısında harekette bulunmamak, ve idam cezası, , zorla kürtaj ve zorla kısırlaştırma gibi ceza yöntemlerini kullanmakla suçladı. Rahat Konut Programı 2006'dan itibaren, geleneksel köylerde ve göçebe çoban olarak yaşayan 280.000 Tibetli, köylere ve şehirlere zorla yerleştirildi. O alanlarda yeni konutlar inşa edildi, henüz var olan konutlar da 2 milyon kişiye hizmet edecek şekilde yeniden yapılandırıldı. Standarttan aşağı konutta yaşayan insanlar, kendi evlerini söküp hükûmet standartlarına göre yeniden yapılandırmaya zorunda kaldılar. Bunun masrafı çoğunlukla sakinlerin kendileri tarafından, sıkça da banka kredisi yoluyla karşılandı. Çinghay'da 300.000 göçebenin yeniden yerleştirilmesiyle ilk kez uygulanan bu nüfus mübadele programı "Rahat Konut" adıyla bilinir ve "" programının bir parçasıdır. Tibet kültürü üzerindeki etkileri sürgünler ve insan hakları grupları tarafından eleştirilmiştir. Yeniden yerleştirilmiş insanların arasında sadece çiftçilik becerilerine sahip olanlar iş bulmakta zorluk çekmektedirler. Gelir yetersizlikleri hükûmet destek programları tarafından kapatılır. 2011'de 20.000 nun bu yeni kasabalara yerleştirileceği duyuruldu. Ulaşım Havalimanları [[Dosya:Lhasa airport.jpg|sağ|küçükresim|Tibet Özerk Bölgesi'nin ana havalimanı olan Lhasa Gonggar Havalimanı]] Tibet'teki henüz halka açık olan sivil havalimanları Lhasa Gonggar Havalimanı (deniz seviyesinden 3.570 metre yükseklikte), (4.334 metre), (2.949 metre), (4.274 metre) ve (3.782 metre)'dır. Tibet genelinin oldukça yüksek rakımından dolayı bunların hepsi arasındadır. Henüz inşa aşamasında bulunan 'nın ise 4.436 metrelik bir rakımla Dünya'nın en yüksek havalimanı olması öngörülmektedir. Demiryolları Golmud'dan Lhasa'ya giden Çinghay-Tibet demiryolu 12 Ekim 2005 tarihinde tamamlandı ve 1 Temmuz 2006'da halka açıldı. Golmud ile Lhasa'nın arasında beş adet yolcu treni geçmekte ve Çengdu, Çongçing, Guangzhou, Lanzhou, Pekin, Şanghay ve Xining şehirlerine giden ileri aktarmalar mevcuttur. Deniz seviyesinden 5.072 metre yükseklikte bulunan ve bu hatın üzerinde yer alan , tüm Dünya'da herhangi bir demiryolu hattının üzerinde yer alan en yüksek noktadır. Ayrıca bakınız Çin Halk Cumhuriyeti'nin Tibet'i ilhakı Çin'deki özerk bölgeler Dipnot Referans ve kaynaklar Kaynakça Bibliyografya

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Tibet Özerk Bölgesi

bullvar_katip

Administrator

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi