Tomaž Planina

[bullvar_katip]

Tomaž Planina ([tomáž planína, telaffuz: tomazh pluneenah], 17 Mart 1934 - 31 Aralık 2014) Sloven bir mağara fotoğrafçısı, mağara bilimci ve botanikçiydi. En çok mağara fotoğrafçılığı, laboratuvar ip testi, özellikle düğümlerle bağlantılı çalışmaları ve tek ip tekniğinin geliştirilmesine katkısıyla tanınıyordu. İlk yılları, eğitimi ve kariyeri sol|küçükresim|160x160pik| Bir uçan sinek ve Ligusticum seguieri Planina, Škofja Loka'da, bir coğrafyacı, haritacı, biyolog, Sloven Doğa Tarihi Müzesi müdürü olan France Planina ve Marinka Planina'nın çocuğu olarak doğdu. Ailenin yerleştiği Ljubljana'da ilkokul ve ortaokuldan sonra 1957 yılında Ljubljana Üniversitesi Biyoloji Fakültesi'nden mezun oldu. Diploma tezinin başlığı, Apiaceae familyasından bir Meyan kökü bitkisi olan Ligusticum seguieri v jugovzhodnih apneniških Alpa (Güneydoğu kireçtaşı Alplerinde Ligusticum seguieri) idi. Planina'nın botanikteki başarılarına rağmen, herbaryumu yaygın olarak biliniyordu, akademik bir kariyere devam etmemeye karar verdi, ancak elektrik kontaklarının kirlilik kaynaklı korozyonu alanında uzmanlaştığı Iskra elektronik ve otomasyon şirketinin Geliştirme ve Teknoloji Merkezinde iş buldu. Araştırma projesi liderliği de dahil olmak üzere çeşitli görevlerde çalıştı ve tüm profesyonel hayatı boyunca mesleğini sürdürdü. Mağara bilimi Slovenya'da mağaracılığın öncüsü Pavel Kunaver tarafından düzenlenen lise bilim kulübünün mağaralara yapılan alan gezileri çok popülerdi ve Planina'nın mağaralara ilgi duymasını sağlayan şey buydu. 1950'de, 16 yaşındayken DZRJL, Ljubljana Mağara Keşif Topluluğu'na katıldı ve 1954'te Vrhnika'nın üzerinde üç yeni mağara olan Sloven Mağara Kayıtlarına ilk katkısını yaptı. 1992'ye kadar, çoğu ova karstında olmak üzere 51 yeni mağara kaydetti. sağ|küçükresim| Planina, bir mağara fotoğraf çekimi sırasında, 1960 1953'ten 1956'ya kadar Planina, Kamnik Alpleri'ndeki Skuta Dağı'nın altındaki Mali podi platosunda, yüksek dağ karstının ilk keşiflerine katıldı. Sonraki yıllarda, 2.377 m yükseklikteki Triglav Dağı platosundaki Triglavsko brezno mağarasına birkaç keşif gezisine katıldı ve burada ulaşmaya çalıştıkları derinlik, 274 m derinlikte karşılaştıkları geçilmez bir buz boğazı tarafından engellendi. Jože Štirn ile birlikte, ölümünden sonra yayınlanan yüksek dağ karstı hakkında bir inceleme makalesi yazdı. 1960'ların ortalarında Ljubljana Mağara Araştırma Derneği'nde nesiller değişti, İkinci Dünya Savaşı öncesi ekip yerini genç mağaracılara bıraktı. 1963'te küçük bir grup genç üyenin Najdena jama mağarasının sonundaki dar bir geçitten geçmesiyle elde edilen büyük başarı gündeme hemen yansıdı. 19. yüzyılın sonlarında Viljem Putik tarafından Postojna jama'dan gelen suları taşıyan Unica nehrinin obruklarının üzerinde keşfedilen mağara, sadece 250 metre uzunluğundaydı ancak bir yeraltı nehri bağlantısı olduğu tahmin ediliyordu. Girişimlerden sonra 5km uzunluğundağı büyük bir mağara açıldı. Planina, 1967'den 1971'e (daha sonra 1984'ten 1986'ya kadar tekrar) DZRJL'e başkanlık etti ve onun liderliği altında çok derin mağaralara keşif gezileri düzenlendi. En büyük etki, 1969'da Hırvatistan'ın Istria kentindeki Rašpor köyü yakınlarındaki Žankana jama mağarasına düzenlenen 20 kişilik keşif gezisiydi. Mağara, lokal bir derenin yazın kuruyan bir düdeniydi, ağzındaki bazı küçük çukurlardan sonra 200 m derinliğinde büyük bir iç uçurum açılıyordu. Birinci Dünya Savaşı ile İkinci Dünya Savaşı arasında İtalya'ya ait olan Istria, literatürde Abisso Bertarelli olarak adlandırılmış, 1924 ve 1925 yıllarında keşfedilmişti. 450 m derinliği ile 1924'ten 1926'ya kadar dünyanın en derin mağarası olarak biliniyordu. 1959'dan sonra, Gotovž (Istria'da, −420 m) ve Jazben'den (Slovenya'da,−365 m) önce Slovenya ve Hırvatistan'ı da kapsayan Yugoslavya'daki en derin mağaraydı. sol|küçükresim|270x270pik| Žankana jama'da DZRJL takımı, 1969 Slovenya'nın kıyı kesimindeki mağaralara ilişkin İkinci Dünya Savaşı öncesi İtalyan araştırmalarının gerçekte olduğundan daha fazla derinlik gösterdiği için, keşif gezisinin hedeflerinden biri de kesin bir araştırma yapmaktı. Keşif ekibi, mağaranın daha önce bilinen dibine, İtalyan sifonuna -346 m'de ulaştı ve -361 m'deki Sloven sifonuna kadar uzun, alçak, çamurlu yatay bir tünelden devam etti. Yeni ölçüme göre, mağara Yugoslav mağara derinlik ölçeğinde üçüncü sıraya yerleşti. Daha sonra Gotovž ve Jazben'e yapılan DZRJL seferleri, Gotovž'un derinliğini 320 m'ye ve Jazben'in derinliğini 334 m'ye düşürdü - Žankana jama listenin tepesinde kaldı. Bu başarılar, DZRJL'yi Yugoslav mağara keşiflerinin zirvesine yerleştirdi. Planina liderliğindeki bir sonraki büyük keşif, Eylül 1972'de Bohinj Gölü'nün yukarısındaki Brezno pri gamsovi glavici'ye gerçekleştirildi. Mağara, diğer Ljubljana mağaracılık topluluğu olan Jamarski klub Železničar (Demiryolu mağaracılık kulübü) mağaracıları tarafından 1969 yılında keşfedilmiştir. DZRJL üyesi Jurij Andjelić-Yeti'nin de katıldığı bir keşif gezisinde 1969'da 40 m, 1970'de -170 m, 1971'de -475 m ve Ağustos 1972'de -615 m derinliğe kadar araştırılmıştır. Derinlikler araştırılmadı, sadece tahmin edildi, bu nedenle mağarayı iyi bilen Yeti'nin de dahil olduğu DZRJL ekibinin görevi araştırma yapmak ve nihai bir devamı aramaktı. Günümüzde ülkenin en derin ikinci mağarası olan mağaranın derinliği 444 m olarak düzeltildi ve mağaranın devamına da ulaşıldı. Sonraki yıllarda DZRJL seferlerinde mağaranın 817 m'ye kadar kısmı ortaya çıkarıldı. Slovenya'daki başlıca mağara alanları Cerkniško jezero ve Planinsko polje mağaraları, özellikle Rakov Škocjan, Križna jama ve Najdena jama idi. Slovenya dışında, Hırvatistan'daki Velebit dağ sırtını ve Karadağ'daki Durmitor masifini iyi tanıyordu - hem botanik hem de mağaracılık açısından zengin bölgelerin bazı kısımlarını yerel halktan daha iyi tanıyordu. Halat testi 1970'lerde, tek halat tekniği tel merdiven kullanımının yerini aldığında ve derin kuyularda ustalaşmayı hem basitleştirip hem de kolaylaştırdığında, Planina güvenlik konusuyla ilgilenmeye başladı. Mağaracı artık bir çift tel ve şaftın üzerinde bir meslektaşın elindeki ek bir ip ile korunmuyordu – ipin duvarlara teması, iniş ve çıkış tertibatının uygunluğu, halatın aşınması ve yıpranması çok önemli hale geldi. Yaşı, emprenasyonu, aşınma ve yıpranması, ve halatın bağlandığı düğümleri dikkate alarak halat kopma gerilme mukavemetini laboratuvarda test etti. Planina aynı zamanda Sloven Mağara Kurtarma Servisi'nin kurucularından biriydi ve 1977'den ölümüne kadar Slovenya'nın ana mağaracılık dergisi Naše jame'nin (Mağaralarımız) yayın kurulu üyesiydi. Mağara fotoğrafçılığı sağ|küçükresim| Planina, Križna jama'da, 1974 Planina, geleneksel mağara fotoğrafçılığı sanatlarını ve zanaatlarını öğrendiği Bogomil Brinšek (1884-1914) ve Franci Bar'dan (1901-1988) sonra büyük Sloven mağara fotoğrafçıları arasında üçüncü sırada gelmekteydi. 1960'larda, o zamanlar mağara fotoğrafçılığında her yerde bulunan geniş formatlı kameralar yerine 35mm tek lensli refleks kameraları kullanmaya başladı. Planina ayrıca aydınlatma aracı olarak havayı kirleten flaş tozunu terk etti ve elektronik flaş kullanımında ilk usta olan kişi oldu. Özellikle çamur gibi düşük yansımalı yüzeylere sahip büyük yeraltı alanlarının uygun şekilde aydınlatılması, genellikle birkaç konumdan tam güçte bir dizi birden fazla flaş gerektirmekteydi. Elektronik birimlerin uygulanmasını mümkün kılmak için Planina, flaş yenileme hızını yalnızca birkaç saniyeye kısaltan ve birkaç yüz flaşı mümkün kılan büyük bir harici pil takımı kullandı. Fotoğrafları ile, 1960'larda ve 1970'lerde DZRJL keşiflerinin çoğu belgelendi; en başarılı çalışmaları ise Križna jama su mağarasında yapıldı. Planina'nın çalışmaları doğa bilimleri basınında düzenli olarak yer aldı, mağara tanıtımı için kullanıldı. Ayrıca mağaralar ve mağara fotoğrafçılığı teknikleri hakkında makaleler yayınladı. sol|küçükresim|212x212pik| 2000 yılında Planina Dağlarda kaza 1994'te Jalovec Dağı'na yapılan bir gezi sırasında, yerinden yuvarlanan bir kaya Planina'nın üzerine yuvarlandı ve dizinden aşağısının ezilmesine neden oldu. Profesyonel kariyerine son veren nekahet dönemi birkaç yıl sürdü, tekrar yürüyebildi ama hiçbir zaman tam olarak iyileşemedi. 2015 Yılbaşı Gecesi'nden hemen önce, uzun süreli bir hastalıktan sonra komplikasyonlar nedeniyle öldü. Mirası Planina'nın çalışmaları, kendi mağaracılık kurumu, Ljubljana Mağara Keşif Topluluğu ve genel olarak Sloven mağaracılığının birçok başarısına dayanmaktadır, önemli olan, mağaracılık ekipmanlarının iyileştirilmesine ve güvenliğine yaptığı katkıdır. Temiz, kirletmeyen mağara fotoğrafçılığının yolunu açarak bozulmamış mağara ortamına saygı gösterdi. Planina, nesiller arasında bir köprüydü ve büyük bir akıl hocasıydı, problem çözme fikirleri, mizah anlayışı ve mağaracılık konusundaki olağanüstü zevkiyle hatırlandı. Fotoğraf galerisi Kaynakça Dış bağlantılar Ljubljana Mağara Keşif Topluluğu (Slovence DZRJL) Slovenya Mağaracılık Derneği (JZS) Kategori:2014 yılında ölenler Kategori:1934 doğumlular Kategori:KB1 Slovence kaynakları (sl) Kategori:KB1 İtalyanca kaynakları (it) Kategori:KB1 Hırvatça kaynakları (hr) Kategori:İncelenmemiş çeviri içeren sayfalar