Tortumkale, Tortum

[bullvar_katip]

Tortumkale, Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı bir mahalledir. Tarihçe Tortumkale'nin eski adı Tortum veya Tortomi (თორთომი) olarak bilinir. Tortum bir akarsu ile bir bölgenin de adıydı. Ancak Tortum adını taşıyan yerleşim bugünkü Tortum kenti değil, Tortumkale köyüydü. Bu yerleşim, buradaki kaleden dolayı Tortumkale olarak adlandırılmıştır. Bugünkü Tortum adını taşıyan yerleşimin eski adı Nihahi (ნიხახი) idi. Nitekim F.R. Mausell'in 1902 tarihli İngilizce "Oltu-Tortum" haritasında Tortumkale "Tortum Kale", Tortum kenti ise "Nikhagh" olarak geçer. Tortumkale köyü, orta çağda Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao'da yer alır. Evliya Çelebi'nin seyahatnamesinde köydeki Tortum Kalesi'nin Memaroz/Mamrel olarak adlandırılan Gürcü hükümdarı tarafından inşa edildiği belirtilmiştir. Nitekim kalenin kesin inşa tarihi bilinmese de Osmanlılar Tao bölgesini ve buradaki kaleyi 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Vezir Ahmed Paşa komutasındaki Gürcistan seferi sırasında 9 Eylül 1549'da kuşatılan Tortum Kalesi, 13 Eylül'de teslim olmasıyla kesin olarak Osmanlı topraklarına katılmıştır. Nitekim Tortum Kalesi'ndeki kilise de bu yapının Osmanlı döneminden önce inşa edildiğini göstermektedir. Osmanlı hakimiyetine girmesiyle Çıldır Eyaleti'ine bağlı Tortum sancağı oluşturuldu ve Tortumkale yerleşimi de bir süre bu sancağın merkeziydi. Tortumkale, 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adı Osmanlı tahrir defterine "Kilise" ve "Rabat-i Kala-i Tortum" adıyla kaydedilmiştir. Bu tarihte yerleşim Tortum sancağının Tortum nahiyesine bağlıydı ve nüfusu, tamamı Hristiyan olan 168 haneden oluşuyordu. Tortumkale, 1835 tarihli nüfus defterinde "Tortum" adıyla geçer. Sadece erkek nüfusunun tespit edildiği bu tarihte Tortum, Tortum sancağına bağlı Tortum kazasının köylerinden biriydi. Köydeki 48 hanede 140 erkek kaydedilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün toplam nüfusunun yaklaşık 280 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Tortumkale köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Tortum Kala (تورتوم قلعە) adıyla Erzurum vilayetinin Tortum kazasının merkez nahiyesine bağlı köylerden biriydi. 1940 genel nüfus sayımında bu yerleşim aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 738 kişiden oluşuyordu. Bu tarihte Nihahi'nin adı Tortum olarak değiştirilmiş ve 1.534 kişinin yaşadığı Tortum, Tortum kazasının idari merkezi olmuştu. 1965 genel nüfus sayımında Tortumkale köyünün nüfusu 525 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 158 kişi okuma yazma biliyordu. Coğrafya Tortumkale Erzurum il merkezine 68km, Tortum ilçe merkezine 16km uzaklıktadır. Yerleşik iki dağ arasındaki dar bir vadide, Tortumkale çayının iki yakasında kuruludur. Nüfus Kaynakça Kategori:Tortum'un mahalleleri Kategori:Tao-Klarceti