Tunguz halkları

[bullvar_katip]

[[Dosya:Massa - Caerte van't Noorderste Russen, Samojeden, ende Tingoesen Landt.jpg|küçükresim|400px|sağ|1612'de Isaac Massa tarafından hazırlananTingoesen landt (Evenki diğer bir deyişle Tunguz toprakları) haritası.]] Tunguzlar (Çince: 通古斯 pinyin: tōng gǔ sī, Rusça: Тунгус), Sibirya ve Kuzey Asya'da yaşayan ve Tunguz dilleri olarak bilinen yaşayan 12 dili kapsayan dilleri konuşan etnik grup. Mançular, Sibolar ve Evenkiler, bu grubun en çok nüfusa sahip halklarını oluşturmaktadır. Çinlilerin Dong Hu dedikleri Japon Denizi kıyılarındaki Tunguz boyları Hiung-nu'nun üstünlüğünü kabul etmişlerdi. Tunguzlar, Rus, Japon ve Çin tarihbilimcileri ile dilbilimcilerinin değerli çalışmaları vardır. Ad "Tunguz" adı yapaydır ve asıl kullanım sadece varsayılan dilsel filum (Tunguz dilleri) içindir. Evenkiler için Rusça bir ekonim (İng: exonym, yerel halk tarafından adlandırılan yer ve kişi isimlerinin yabancılar tarafından farklı isimlendirilmesi) olan Tunguz'dan (Тунгус) gelmektedir. İngilizce "Tunguz" 1850'lerde Friedrich Max Müller tarafından, Heinrich Julius Klaproth'un daha önce Almanca Tunguz kullanımına dayanarak kullanımı başlandı. Alternatif terim olarak Mançu-Tunguz da kullanılmaktadır (Rusça: Тунгусо-маньчжурские, İngilizce: Tunguso-Manchurian). Tunguska kelimesi, Doğu Sibirya'nın, batısında Tunguska nehirleri, doğusunda Pasifik Okyanusu arasındaki bölgesinde yaşayan Tunguz dilleri konuşan halklardan (Evenkiler) dolayı kullanılmakta. Ruslar Tunguz kelimesini muhtemelen Doğu-Türkçe olan tunguzdan aldı (Eski Türkçede tonguz, Türkiye Türkçesinde "yaban domuzu, domuz"), ancak bazı akademisyenler Çince Donghu (東胡, "doğu barbarları", Tonggu 通古 = Tunguz dillerinde)" kelimesinden yola çıkmayı tercih ettiler. "Modern telaffuzdaki benzerlik şansı, bir zamanlar Doğu Hu'nun Tunguz dillerinin etkisinde olduğu varsayımına yol açtı. Ancak, bu teori için çok az temel var." Dil Tunguz dilleri Doğu Sibirya ve Mançurya'daki Tunguz halkları tarafından konuşulur. Pek çok Tunguz dili tükenme tehlikesi altındadır. Bu dil ailesine ait yaklaşık 12 yaşayan dilden biri ana dili olan 75.000 kişi vardır. Tunguzca günümüzde genellikle kendi başına ayrı bir dil ailesi kabul edilmekle birlikte, bölgesel özellikler paylaştığı Türk ve Moğol dilleri ile birlikte varsayımsal Altay dilleri ailesi içinde eski zamanlarda yaygınca sınıflandırılmıştır. Günümüz Tunguz halkları Günümüz Tunguz toplulukları tabloda gösterilmiştir: Coğrafi dağılım küçükresim|sağ|300px|Rus ve Çin toprakları içinde kalan Mançurya Tunguz kökenli halklar günümüzde Kuzey Çin ve Rusya'nın merkeze en uç toprakları içindeki Mançurya bölgesinde yaşamaktadırlar. Çin'in İç moğolistan bölgesinde de yaşayanları vardır. Tüm nüfuslarının 15 milyona yakın olduğu tahmin edilmektedir. Rusya'da Evenks özerk bölgesinde de Evenk Tunguzları yaşar. Rusya'da diğer yaşadıkları bölgeler; Tümen ve Tomsk Oblastı, Krasnoyarsk Krayı ile Evenk Özerk Okruğu, Irkutsk, Çita ve Amur Oblastları, Buryatya, Yakutistan, Kabarovsk Krayı ve Sahalin Oblastıdır. Etnik gruplar [[Dosya:Yeniseirivermap.png|küçükresim|sağ|250px|Tunguska nehirleri, yaşadıkları yerlerin batı sınırıdır]] "Tunguzlar" (Mançu-Tunguz) halkları kuzey ve güney olmak üzere iki ana koldan oluşmaktadır. Güney koluna Mançular (tarihsel olarak Jurchen) hakimdir. Çin Qing imparatorları Mançu'dur ve Mançu grubu büyük ölçüde Çince'ye adaptedir (Mançu dili ölmek üzeredir ve 2007 itibarıyla 20 yerli konuşmacı bildirilmiştir ). Sibolar muhtemelen, Şiveylerin (Moğoldurlar) Tunguz dili konuşan bir bölümüdür ve genişleyen Mançular (Jurchen) tarafından fethedilmiştir. Dilleri Mançular ile karşılıklı olarak anlaşılabilir. Sibolar gibi Nanaylar (Goldi) da Jurchenler'den kaynaklanmaktadır. Oroklar (Ulta), Nanayların bir dalıdır. Nanay ile yakından ilgili diğer küçük gruplar ise Ulçlar, Oroçlar ve Udegeyler'dir. Udegeyler, Rusya Federasyonu'ndaki Primorskiy Krayı ve Habarovsk Krayı'nda yaşamaktadırlar. Kuzey dalı çoğunlukla yakın ilişkili etnik gruplar Evenkiler ve Evenlerdir (Evenkiler ve Evenler "Evenik" olarak gruplandırılır. Etnik adları yalnızca farklı bir sonekle ayırt edilir - Even için -n ve Evenkī için -nkī; endonim(bir şeyin yerel adlandırılması) olarak, kendileri için aynı sıfatı bile kullanıyorlar -ǝwǝdī, Even dilinde "Even" ve Evenkī dilinde "Evenkī"). Evenkiler, Doğu Sibirya'nın, özellikle Saha Cumhuriyeti'nin birçok bölümüne ek olarak, Rusya'nın Evenk Özerk Okrugu'nda yaşamaktadırlar. Evenler, dil ve kültür açısından Evenkiler ile çok yakından ilgilidir ve aynı şekilde doğu Sibirya'nın çeşitli bölgelerinde yaşarlar. Kendilerini Rusya nüfus sayımında Evenkiler olarak sınıflayan insanlar Doğu Sibirya'nın batı ve güneyinde yaşama eğilimindedir; kendilerini Evenler olarak sınıflayan insanlar ise Doğu Sibirya'nın doğu ve kuzeyine doğru yaşama eğilimindedir. Ayrıca kuzey kolundaki küçük etnik gruplar Negidaller ve Oroçenler'dir. Oroçenler, Solonlar ve Hamniganlar, Heilongjiang Eyaleti, İç Moğolistan ve Moğolistan'ın bazı bölgelerinde yaşamakta ve Soloklar ve Hamniganlar'ın Moğol halklarıyla (Moğol, Daur, Buryat) yakın etkileşim içinde olsalar bile Evenk etnik kökeninin alt grupları olarak düşünülebilir ancak etnografik olarak Rusya'daki Evenkilerden oldukça farklıdırlar. Demografi alt=|küçükresim|240x240px|Tunguz dillerinin dağılımı etnik grubun ağırlıklı dağılımı Çin ise. etnik grubun ağırlıklı dağılımı Çin ve Rusya ise. ' etnik grubun ağırlıklı dağılımı Rusya ise. Tunguz halkları: Nüfus genetiği Galeri Ayrıca bakınız Eskeri Kaynakça Kuzey Asya'da ilgili etnik grupları (Tunguzlar dışında) Aynular Gilyaklar (Nivkhlar)