Turfan Havzası

[bullvar_katip]

[[Dosya:Tien shan sat.jpg|küçükresim|sağ|260px|Tanrı Dağları ve ortada Yanan dağlar]] Turfan Havzası (Uygurca: تۇرپان ئويمانلىغى, Turpan Oymanliği; Çince: 吐魯番盆地; Tǔlǔfán Péndì), Çin'in Doğu Sincan Bölgesi'nde bir çökelti havzadır. Coğrafya Turfan Havzası U şeklindeki doğu Tanrı Dağlarının uzantıları arasında kalan çukur'da ortalama 50.000km2 alanı kapsar - yani batısında esas ana Tanrı Dağları, kuzeyinde Bogda Şan ve güneyinde Kurutag dağları ile çevrilidir. En önemli nehri, batıdan havzaya akan ağızsız Ala'dır. Kuzeyindeki sıradağların arkasında Cungarya havzası, güneyindeki sıradağların ötesinde de Tarım Havzası konumlanır. Ayrıca Havzanın ortasında deniz yüzeyinden 154 metre altında Ayding Gölü (Ayışığı) bulunur. Yerbilim yapısı küçükresim|sağ|Yanan dağlar küçükresim|sağ|Morus australis küçükresim|sağ|Prunus armeniaca küçükresim|sağ|Malus domestica küçükresim|sağ|Gossypium hirsutum Turfan Havzası, kıvrılmalar sonucu oluşan bir çökelti, Hint kıta parçasının Asya anakarası ile çarpışması sonucu Himalaya Dağları'nın kıvrılması ve hala kıvrıldığı, ayrıca Avrasya kıtasının kayması sonucunda Permiyen döneminde oluşmuştur. Sonraları Senozoik dönemde de havzanın şekillenmesi sürmüştür. Son kaymalar sonucunda havzanın ortasında doğudan batıya doğru uzanan sıradağlar çok aşırı baskılar sonucunda kıvrılan "Yanan Dağlar" (Çince: 火焰山; pinyin: huǒyànshān) oluşmuştur. Bu dağlar, 98km uzunlukta ve 9km genişlikte olup, en fazla 831,7 metre yüksekliğe ulaşırlar. Bitki örtüsü ve tarım Bitki örtüsü Ayding Gölü kıyılarında, kamış (Phragmites australis Cav.), çoğunlukla düşük Anabasis brevifolia gibi çalılıklardan oluşur. Daha yüksek olan Haloxylon ammodendron ve Ephedra przewalskii gibi çalılıklara ve Ilgın (Tamarix sibirimosissima) ve Söğüt (Salix ledebouriana) ağaç türlerine rastlanır. Tarımcılık, Tanrı Dağlarından eriyen kar suları, Kanat (Arapça: قناة‎, veya Kanat Uygurca: Karez) denilen yer altı su kanalları ile mümkündür. Karez sulama kanalların sayıları bine yakın olup, toplam uzunluğu ortalama 5,000 kilometrenin üzerindedir. Turfan Havzasında tarımcılık özellikle meyve ürünleri ile ünlüdür. Kurak ve sıcak iklim koşullarından dolayı, havzada yetişen meyvelerin şeker oranı çok yüksektir. Dut (Morus australis, Morus alba, Morus nigra), Şeftali, Elma, Nar, Armut, İncir, Ceviz bunun yanında Üzüm, Karpuz ve Kavun gibi tarım ürünleri yetiştirilir. Meyveler arasında üzüm göze çarpar: Bölgede 100'den fazla üzüm türü yetiştirilmekte ve Çin'nin % 90 çekirdeksiz üzümü bu bölgede yetişir. Bu yörenin diğer önemli tarımsal ürünlerden Cucumis melo Inodorus grupundan Hami Donghu (Çince: 哈密瓜; pinyin: Hāmì guā) kavunları ve latince ismi Gossypium hirsutum olan uzun-lifli pamuktur. Bu bölgede ve Kumul'da Cucumis melo var. reticulatus, Cucumis melo var. cantalupensis, Cucumis melo var. inodorus, Cucumis melo var. dudain, Cucumis melo var. chito, Cucumis melo var. flexuosus, Cucumis melo var. makuwa, Cucumis melo var. cocomon gibi sekiz kavun türleri yetişir. Yerleşim yerleri Turfan Havzasında veya kenarlarında bu yerleşim yerleri bulunur: Singim (Sheng-chin-t'ai, Sengim, Sheng-chin-chuang, Seng-i-mu, Shindintay, Sheng-chin, Kish-Syngym, Syndym, Sheng-chin-pao), Piçan (Piçan Nahiyisi; Shànshàn xiàn), Toksun (Toksun Nahiyisi; Tuōkèxùn xiàn), Turfan (Turpan shehiri; Tǔlǔfān shì). Ayrıca Turfan yöresinde dağ eteğinde (Qurutqa) Xo¢o, Yarχoto, Murtuq/Bäzäklik, Sängim ve Turfan vahasında Toyoq gibi eski çağlardan kalma yerleşim yerleri bulunur. Notlar Kaynakça Shao Leia, Karl Statteggerb, Wenhou LI, and Bernd J. Haupt (1999), "Depositional style and subsidence history of the Turpan Basin (NW China)", Sedimentary Geology, Vol. 128, No. 1-2, pp.155–169 Allen MB, AMC Scedilengör, BA Natal'in (1995), "Junggar, Turfan and Alakol basins as Late Permian to ?Early Triassic extensional structures in a sinistral shear zone in the Altaid orogenic collage, Central Asia", Journal of the Geological Society, Vol. 152, No. 2, pp.327–338 Dış bağlantılar Flora of China: Morus Çin'de Dut türleri Havza Kategori:Asya'daki havzalar Kategorioğu Türkistan'daki yeryüzü şekilleri Kategori:En alçak noktaları Kategoriepresyonlar