Türk tarihi

bullvar_katip · 26 Mayıs 2024

[[Dosya:Male royal figure, 12-13th century, from Iran.jpg|küçükresim|sağ|280px|Selçuk Bey'e ait olduğu düşünülen ve İran'da bulunan bir heykel kafasıdır. New York Sanat müzesinde sergilenmektedir.]] [[Dosya:Hiung-nu kemer bağı.jpg|küçükresim|sağ|280px|Hiung-nulardan kalan altın bir kemer bağı (MÖ 300)]] Türk tarihi, günümüzdeki Türk halklarının ve yabancı halkların arasında Türk dilini konuşmuş olan Türk topluluklarının ortak tarihidir. Göktürklerden önce var olmuş Türk dili konuşan topluluklar bazı tarihçiler tarafından, Türk tâbiri yerine Ön Türk tabiri ile anılırdı. Türkler'in siyasi bir topluluk olarak ilk tarih sahnesine çıkmalarının Hun (Hiung-nular veya Şiongnular) hükümdarlığı ile olduğuna dair iddialar vardır.. Başlangıcı hususunda tartışmalar olsa da Türklerin tarihi, dünya tarihinin önemli bir parçasıdır. Avrasya ve Kuzey Afrika'da ortaya çıkan her halkın tarihi uzaktan veya yakından Türklerin hareketlerinden etkilenmiştir. Türkler doğu kültürlerini batıya ve batı kültürlerini doğuya taşımakla da önemli bir rol oynamışlardır. Kendi dinleri Tengricilikten sonra benimsedikleri yabancı dinlerin çok kez öncüsü ve savunucusu olmuş ve yayılmalarını ve gelişmelerini sağlamışlardır (Mani dini, Musevilik, Budizm, Ortodoks ve Nasturi Hristiyanlığı, İslam). Türk tarihinin başlangıcı Dünya üzerinde yaşayan insan topluluklarının milletleşme süreci onların avcı-toplayıcılıktan çiftçi-çobancılığa geçmesi ile başlar.. Türkleri oluşturacak insan topluluklarının MÖ 6000'lerde koyun yetiştiriciliğine başladığı düşünülmektedir. Bu tarih atlı göçebe Türk kültürünün başlangıcı olarak kabul edilebilir. Türklerin atalarının MÖ 2500 ile MÖ 1700 yılları arasındaki Afanasiyevo kültürü ile başlayan ve MÖ 1700 ile MÖ 1200 yılları arasındaki Andronovo kültürü ile devam ettiğini savunurlar. Bu ırkın savaşçı ve göçebe kültüre sahip olduğu, MÖ 1700 yılları sonrasında kitleler halinde Altay Dağları ile Tanrı Dağları arasındaki bölgeye yayıldığı bilinmektedir. Mensup olduğumuz Türk kavmi, tarihe ancak 4.000 yıl önce giriyor. Fakat biz, Türklerin tarihini M.Ö.VII yüzyıl, hatta tam mânâsıyle M.Ö.III.yüzyıldan, ilk Büyük Türk Hakanı Tuman (Teoman) Yabgu'dan biliyoruz. küçükresim|380px Milattan Önce 3. yüzyıl MÖ 312: Büyük Hun Devleti'nin (Hiung-nu) kuruluşu ve Çin/Hiung-nu arasında Kuzey Şansi Savaşı MÖ 240: Bozkır halklarına karşı Çin'in duvar inşası: Çin Seddi MÖ 209: Hiung-nu lideri Teoman'ın ölümü ve Mete'nin Hiung-nuların (Hunların) lideri olması MÖ 201: Kırgız halkından ilk kez söz edilmesi MÖ 201: Pe-Teng Kuşatması küçükresim|380px MÖ 2. yüzyıl MÖ 187: Çin ve Hiung-nu arasında Baideng Muharebesi MÖ 177-MÖ 165: Yüeçilerin Hiung-nular tarafından Kansu'dan Baktriane'ye sürülmeleri ve oradaki Helen Krallığını ortadan kaldırmaları MÖ 177-MÖ 165: Hiung-nuların Çin'e akınları MÖ 138-MÖ 126: Baktria'da Çang Kien elçiliği. Çin-İran ilişkileri MÖ 2. yüzyılda: Asya Hun Devleti(Büyük Hun Devleti) yıkıldı küçükresim|380px MÖ 1. yüzyıl küçükresim|380px MÖ 49-MÖ 36: Çi-çi'nin Talas'a göçü (Batı Hiung-nu) küçükresim|380px 1. yüzyıl 48: Hiung-nuların ikiye bölünmeleri (Kuzey Hiung-nu ve Güney Hiung-nu) 93: Hiung-nuların Siyenpiler (Sien-pi) tarafından mağlup edilmeleri küçükresim|380px 2. yüzyıl Aşağı İtil'de (Hazar denizi'nin kuzeyi) Hun varlığı küçükresim|380px 3. yüzyıl 260: Şan-şi'nin kuzeyinde Tabgaçlar küçükresim|380px 4. yüzyıl 304-351: Çin'in kuzeyinde Hiung-nu krallıkları (Han Zhao, Hou Zhao) 388-392: Çin'in kuzeyinde Ding ling krallığı (Wei) 374-375: Avrupa Hunlarının Don Nehri'ni geçişi 386-409: Tabgaçlar Kuzey Çin'de (Kuzey Vey) 395: Kavimler Göçü 5. yüzyıl küçükresim|380px 407-431: Çin'in kuzeyinde Hiung-nu krallığı (Xia) 422: Luoyang'ın Tabgaçlar tarafından alınışı 427: Romalılar ve Hunların ittifakı 434: Bizans ile Hunlar arasında Margos Antlaşması 451: Attila Galya'da (bugün Fransa) 452: Attila'nın Roma seferi ve Papa I. Leo ile görüşmesi 480: Hazar denizi ile Tuna nehri arasında Ön Bulgarlar 480: Mazdek İsyanları'nda Sasaniler 'e Ak Hunların yardım etmesi Orta Çağ/Türkler küçükresim|380px 6'ncı yüzyıl küçükresim|380px 531-578: Kafkas Surları'nın İranlı Hüsrev tarafından dikilmesi 534: Tabgaçların (Vey Hanedanlığı) dağılması 540: Ergenekon destanında bahsedilen, kaybolan Orta Asya Türklerinin yeniden ortaya çıkışı 552: Tu-kiulerin (Türkütler/Göktürkler) Rouran egemenliğe karşı ayaklanması. Birinci Göktürk Kağanlığı'nın kuruluşu. 565: Ak Hunların (Eftalitler) Göktürkler tarafından ortadan kaldırılmaları 582: Birinci Göktürk Kağanlığının bölünmesi küçükresim|380px 7. yüzyıl Orta Asya 630: Doğu Göktürk Kağanlığı'nın Çin egemenliğine girmesi, Batı Göktürk Kağanlığı'nın Çin etkisine girmesi 639: Göktürk prensi Kürşad'ın Çin sarayında ihtilal denemesi 659: Batı Göktürk Kağanlığı'nın Çin egemenliğine girmesi 673-674: Arapların Maveraünnehir'e ulaşması ve Buhara'yı kuşatması. 674: Paralı Türk askerlerinin (Memlûkler) Arap ordularında görülmeye başlanması 681: İkinci Göktürk Kağanlığı'nın kuruluşu 699: Türgiş Hanlığı'nın kuruluşu (bugünkü Kırgızistan topraklarında) Doğu Avrupa 626-627: Doğu Roma İmparatoru Herakleios'un Hazarlar'dan yardım istemesi, Hazarların Sasaniler'i yenerek Kafkasya'yı işgali 630: Batı Göktürk Kağanlığı'na bağlı Don-Volga havzasında yerleşik Hazarların bağımsız olması, Karadeniz'in kuzeyinde ise Büyük Bulgar Hanlığı'nın kurulması 651-652: Sasaniler'i yıkarak tüm İran'ı ele geçiren Arap İmparatorluğu ile Hazarların savaşı 678: Hazarların batıya doğru baskısıyla Büyük Bulgar Hanlığı'nın bölünmesi 680: Balkanlara inen Bulgarların Birinci Bulgar Devleti'nu kurmaları küçükresim|380px 8. yüzyıl Orta Asya 705-715: Arapların Maveraünnehir'i alması 720-735: Ötüken'de Orhun Anıtlarının dikilmesi 721-737: Türgişlerin Araplara karşı saldırısı 744: İkinci Göktürk Kağanlığı'nın ayaklanan Uygurlar, Karluklar ve Basmiller tarafından yıkılması 745: Uygur Kağanlığı'nın kuruluşu, Kimeklerin bugünkü Kazakistan'da bağımsız hanlık kurmaları 750: Arap İmparatorluğu'nun başına Abbasilerin geçmesiyle Türk-Arap ilişkilerinin yumuşamaya başlaması 751: Çinlilerin Orta Asya'ya girişi, Arapların Talas Muharebesi'nde Karluklar'ın yardımıyla Çinlileri mağlup etmesi, Karlukların İslamiyet'e geçmeye başlaması 762: Uygur Kağanlığı'nın Çin'deki Tang hanedanına An-Lu-Şan ayaklanmasının bastırılmasına yardımı 765: Uygur Hanı Bögü'nün Mani dinini benimsemesi 766: Türgiş Hanlığı'nın Uygur Kağanlığı'na bağlı Karluklar'a yenilerek dağılması, özerk Karluk Hanlığı'nın kurulması, Karluklardan kaçarak Hazar ve Aral gölleri civarına göçeden Oğuzlar'ın Oğuz Yabgu Devleti'nin temellerini atmaları 789-795 Uygur Kağanlığı'nda taht mücadeleleri ve gerileme Doğu Avrupa 713-737 Hazar-Arap Savaşı, Hazarların Kafkasya'yı kaybı 716: Tuna Bulgar Hanlığı'nın Bizans İmparatorluğu ile ilk yazılı anlaşması ve vergi almaya başlaması 717-718: Arapların İstanbul Kuşatması'na karşı Bulgarların Bizans'a yardımı 740: Hazarların Yahudiliği resmî din olarak kabulü 745-775: Bulgar-Bizans mücadelesi 764: Hazarların Abbasiler'i yenerek Kafkasya ve İran'ın batısını istilası 780: İtil Bulgar Hanlığı'nın kuruluşu 792: Markeli Muharebesi sonrası Bizans'ın Bulgarlara tekrar vergi vermeye başlaması küçükresim|380px 9. yüzyıl [[Dosya:Hazar Hanlığı 820.jpg|küçükresim|380px|Hazar Hanlığı gücünün zirvesindeyken]] Orta Asya 821: Uygurların Tibetlileri püskürtmesi 832: Uygur Kağanlığı'nın kargaşaya sürüklenmesi 840: Kırgızların saldırısı sonucu Uygur Kağanlığı'nın yıkılması, Kırgız Kağanlığı'nın kurulması, Uygurların güneybatıya kaçmaları, Kırgız egemenliğini tanımayan Karluklar'ın bağımsızlıklarını ilan ederek Karahanlı Devleti'nin temelini atmaları 848: Güneybatıya göçeden Uygurların Kansu Uygur Krallığı'nı kurmaları 856: Güneybatıya göçeden bir diğer Uygur kolunun Karahoca Uygur Krallığı'nı kurması Doğu Avrupa 811-814: Tuna Bulgar Devleti'nin Bizans İmparatorluğu'nu yenilgiye uğratması 860: Güneye inen Ruslar'ın Hazar Kağanlığı'nın aleyhine Kiev'e ulaşmaları 861: Sri Derya civarındaki Peçeneklerin Oğuzlar, Kimekler ve Karluklar'ın baskısıyla Karadeniz'in kuzeyine göçleri 864-865: Bulgar kralı I. Boris'in hıristiyanlığı kabul etmesi, Tuna Bulgarlarının tamamen slavlaşarak Türk dünyasından kopmaları 889: Karadeniz'in kuzeyindeki Peçeneklerin, Hazarlar ve Kıpçaklar'ın baskısıyla batıya ilerlemeleri 892: Batıya ilerleyen Peçenekler'in Dinyeper boylarındaki Macarlar'ıKarpatlar'ın ötesine göçe zorlamaları, Bizans İmparatorluğu ile ittifak kurmaları Ön Asya ve Afrika 833-842: Halife Mutasım döneminde Türk kölemen askerlerin Abbasi sarayında etkilerinin artması 836: Abbasilerin başkentinin Bağdat'tan Türk kölemen garnizonunun bulunduğu Samerra'ya taşınması 868: Tolunoğulları'nın Abbasi halifesine bağlı kalarak Mısır, Suriye, Filistin ve Irak'ın kuzeyine egemenlikleri küçükresim|380px 10. yüzyıl Orta Asya 923: Çin'in kuzeyinde Göktürk soyundan gelen Şato Türklerinin Hou Tang hanedanını kurması 924: Moğol Hitayların Kırgız Devletini yıkması, Ötüken'de Türk egemenliğinin bitmesi, Kırgızların bugünkü anayurtlarına göçü 934: Satuk Buğra Han'ın İslamı kabul etmesiyle, Karahanlı Devleti'nin müslümanlığı benimsemesi 979: Şato Türklerinin Kuzey Song Hanedanı'nın egemenliğine girmesi, Çin'in kuzeyinde Türk varlığının erimesi 990-999: Karahanlı Devleti'nin Samanoğulları'nı yıkması, Maveraünnehir'in 300 yıl sonra yeniden Türk egemenliğine girmesi Doğu Avrupa 920: Rus-Peçenek savaşı 922: İbn Fadlan'ın İslamiyeti kabul eden İdil Bulgar Hanlığı'nı elçi olarak ziyareti 940: Hazarlar'a karşı Rus-Bizans ittifakı, Hazarlar'ın Kırım'ı yitirmesi 943: Peçenekler'in Bizans İmparatorluğu'na karşı Ruslarla ittifak kurması 965: Oğuz Yabgu Devleti'nin Hazarlara karşı Ruslarla ittifak kurması 968-972: Peçenekler'in Ruslara saldırıları 969: Hazar başkentinin Rus kralı I. Svyatoslav tarafından alınışı, Hazarların Kafkasya'nın kuzeyine çekilmesi 985: Oğuz Yabgu Devleti'nin Volga Bulgar Devleti'ne karşı Ruslarla ittifak kurması 986: Selçuklu Hanedanının Oğuz Yabgu Devleti'nden koparak Kazakistan'ın güneyine yerleşmeleri Ön Asya ve Afrika 905: Mısır'da Tolunoğulları hanedanına Abbasiler tarafından son verilmesi 935: Bir başka Türk kökenli haneden Akşitler'in Mısır'da iktidarı ele geçirmesi ve Suriye, Filistin, Hicaz ile Sudan'ın kuzeyine egemen olması 963: Gazne Devleti'nin kurulması, Türk egemenliğinin Afganistan ve Pakistan'a yayılması 969: Akşitler'in egemenliğinin Fâtımî Devleti tarafından sonlandırılması küçükresim|380px 11. yüzyıl Orta Asya 1036: Kansu Uygur Krallığı'nın Moğol Tankut Krallığı'nın egemenliğine girmesi 1042: Karahanlı Devleti'nin Doğu ve Batı olarak ikiye bölünmesi 1050: Kimek Hanlığı'nın Kıpçakların istilasına uğrayarak yıkılması 1089: Semerkant merkezli Batı Karahanlı Devleti'nin Selçuklu tabiyetine girmesi 1091: Kaşgar merkezli Doğu Karahanlı Devleti'nin Selçuklu tabiyetine girmesi 1092: Büyük Selçuklu Devleti'nin iç karışıklıklara sürüklenmesi sonucu iki Karahanlı devletinin tekrar bağımsız olması Doğu Avrupa 1016: Hazar Kağanlığı'nın Ruslar ve Bizans İmparatorluğu tarafından ortadan kaldırılması 1037: Ruslar tarafından mağlup edilen Peçenekler'in Romanya'ya yerleşmeleri 1061-1068: Ruslar'ı mağlup eden Kıpçaklar'ın Karadeniz'in kuzeyi ve Ukrayna'yı ele geçirmesi 1091: Malazgirt Meydan Muharebesi'nden sonra zor durumda bulunan Bizans İmparatorluğu'na karşı saldırıya geçen Peçeneklerin Enez civarında Bizans-Kıpçak ittifakınca imha edilmesi 1093: Kıpçaklar'ın Ruslar'ı kesin yenilgiye uğratması Ön Asya 1038 Selçuklu Devleti'nin Horasan'da kurulması 1040: Dandanakan Muharabesi'nde Selçuklu Hanedanının Gaznelileri yenerek İran'a doğru yayılmaları 1048: Bizans-Gürcü ittifakını Pasinler Muharebesi'nde mağlup eden Selçuklu Hanedanının Doğun Anadolu'ya girmesi 1055: Selçuklu Hanedanının Bağdat'ı fethederek Abbasiler'i egemenliği altına alması 1064: Selçuklu Hanedanının Ani Kalesini fethederek Ermeni-Gürcü direnişini kırması 1071: Malazgirt Muharabesi'nde Bizans İmparatorluğu'nu yenen Selçuklu Hanedanı Anadolu'ya yayılmaları 1072: Sivas'ta Danişmentliler Beyliği'nin kuruluşu (Büyük Selçuklulara bağlı) 1077: Başkenti İznik olan Anadolu Selçuklu Devleti'nin kuruluşu (Büyük Selçuklulara bağlı) 1081: Çaka Beyliği'nin Ege kıyılarında donanma inşası ile Türk Deniz Kuvvetleri'nin kuruluşu 1085: Suriye Selçuklu Devleti'nin kuruluşu 1092: Sultan Melikşah'ın Haşhaşiler tarafından öldürülmesi sonucu Büyük Selçuklu Devleti'nin iç karışıklıklara sürüklenmesi 1096: Birinci Haçlı Seferi'nin öncülerinin Anadolu Selçuklu Devleti tarafından İznik'te imhası 1096-1099: Birinci Haçlı Seferi sonucunda İznik ve Batı Anadolu'nun Bizans tarafından geri alınması, Suriye ve Filistin kıyılarında Haçlı devletçiklerinin oluşması Güney Asya 1001-1027: Gazne Devleti Hakanı Gazneli Mahmud'un Hindistan'a seferleri, Türk egemenliğinin ve İslamiyetin Hindistan'ın kuzeyi ve Bangladeş'e yayılması 1037-1059: Gazne Devleti'nin Büyük Selçuklu Devleti'yle mücadelesi, Horasan ve İran'ın Selçukluların egemenliğine geçmesi 1059: Gazneliler ve Büyük Selçuklular arasında barış anlaşması 1079-1080: Gazne Devleti'nin Afganistan'da güç kazanan Gurlular'ı mağlup etmesi küçükresim|380px 12. yüzyıl Ön Asya 1100: Danişmendlilerin Antakya Prensliği'ni Malatya'da yenerek Haçlıların Güneydoğu Anadolu'ya ilerlemelerini kesin olarak durdurmaları 1101: Anadolu Selçuklu Devleti ve Danişmendlilerin Haçlılar'ı Kastamonu ve Merzifon'da mağlup edişleri 1104: Büyük Selçuklu Devleti'nin Harran'da Haçlılar'ı yenerek Fırat'a ilerlemelerinin önünü kesmesi 1104: Şam'da Börüoğulları Atabeyliğinin kuruluşu 1105-1128: Suriye'de Selçuklu Hanedanı'nın Haçlılarla mücadelesi, Şam ve Halep'in Haçlı kuşatmalarına direnişi 1127: Musul'da Zengi Atabeyliği'nin kuruluşu 1127-1174: Zengiler'in Haçlılar'la mücadelesi 1144: Zengiler'in Urfa'yı fethi 1144: Erbil'de Beyteginliler Atabeyliğinin kuruluşu 1147-1149: Urfa'nın düşüşü üzerine düzenlenen II. Haçlı seferinde Anadolu Selçuklu Devleti'nin Eskişehir ve Ladik'te Haçlılar'ın Alman kolunu mağlup etmeleri, Zengiler'in Haçlılar'ın Şam Kuşatmasını püskürtmeleri 1150: Zengiler'in dört Haçlı devletinden biri olan Urfa Kontluğu'nu ortadan kaldırmaları 1154: Zengiler'in Börüoğulları Atabeyliğini ortadan kaldırmaları 1173-1178: Anadolu Selçuklu Devleti'nin Danişmendliler'in tüm topraklarını ele geçirerek Anadolu'da tek güç haline gelmesi 1174-1183: Selahaddin Eyyubi'nin Zengiin Suriye'deki egemenliğini sonlandırması 1176: Miryakefalon Savaşı'nda Bizanslıların Anadolu Selçuklu Devleti tarafından bozguna uğratılması, Anadolu'da Selçuklu egemenliğinin kesinleşmesi 1190: III. Haçlı Seferi'nde Haçlılar'ın Alman kolunun Konya'yı istilası, Silifke'de Alman İmparatorunun boğulması sonrasında Alman ordusunun dağılması İran ve Orta Asya 1092-1118: Büyük Selçuklu Devleti'nde iç karışıklıklar ve yarı bağımsız atabeyliklerin ortaya çıkması 1132: Moğol Karahıtaylar'ın Karahoca Uygur Krallığı'nı ortadan kladırarak Türk topraklarına doğru ilerlemeye başlamaları 1134: Karahıtaylar'ın Doğu Karahanlılar'ı yıkmaları 1137: Karahıtaylar'ın Batı Karahanlılar'ı yıkmaları ve Orta Asya'da hâkim güç olmaları 1141: Katvan Muharebesi'nde Karahitaylar'a mağlup olan Büyük Selçuklu Devleti'nin çöküşe geçmesi 1154-1157: Oğuzların isyanı sonrasında Büyük Selçuklu Devleti'nin dağılması, Harezmşahlar Devleti'nin bağımsız olması 1182-1194: Harezmşahlar Devleti'nin İran, Horasan ve Karahitaylar'ı yenerek Maveraünnehir'i ele geçirmesi 1188: Büyük Selçuklu Devleti'nin ardıllarından Kirman Selçuklu Devleti'nin Oğuzlar tarafından ortadan kaldırılması 1194: Büyük Selçuklu Devleti'nin ardıllarından Irak Selçuklu Devleti'nin Harezmşahlar Devleti tarafından ortadan kaldırılması Güney Asya 1117: Büyük Selçuklu ordusunun Gazne'ye girmesi ve Gazne Devleti'ni vergiye bağlaması 1119: Gazne Devleti'nin kuzey Hindistan'daki egemenliğinin pekişmesi 1135: Büyük Selçuklu ordusunun tekrar Gazne'ye girmesi ve Gazne Devleti'ni yeniden vergiye bağlaması 1148-1151: Gurlular'ın Gazne'yi ele geçirerek büyük yıkım yapmaları 1152: Büyük Selçukluların Gazne'yi Gurlular'dan kurtarması 1157-1163: Büyük Selçuklu Devleti'nin dağılmasıyla Gazne ve Afganistan'ın tekrar Gurlular'ın eline geçmesi 1186: Başkenti Lahor olmak üzere Pencap'a egemen olmaya devam eden Gazne Devleti'nin Gurlular tarafından yıkılışı Doğu Avrupa 1111-1116: Ruslar'a yenilen Kıpçak boylarının Gürcistan'a göçü ve Gürcüler ile ittifakı 1123: Kıpçaklar'ın desteklediği Gürcüler'in Büyük Selçukluları'ı Tiflis'ten çıkarması 1150: Kıpçaklar'ın Dinyeper boylarında yeniden güçlenmeye başlamaları 1154: Ruslar'ı püskürten Kıpçaklar'ın Harkov civarında yeniden egemenliklerini kurmaları 1157-1174: İdil Bulgarları'nın Ruslarla mücadeleleri 1174-1185: Kıpçaklar'ın Ruslar'a karşı askerî başarıları [[Dosya:Türk Tarihi 1200.jpg|küçükresim|380px|Moğol İmparatorluğu'nun yayılmasından önce son durum]] 13. yüzyıl [[Dosya:Mongol Empire map.gif|küçükresim|380px|13. yüzyılda Moğol İmparatorluğu'nun yayılması]] Ön Asya ve Ortadoğu 1202: Anadolu Selçuklu Devleti'nin Saltuklu Beyliği'ni ortadan kaldırarak Doğu Anadolu'ya genişlemesi 1207: Antalya'nın fethiyle Anadolu Selçuklu Devleti'nin Akdeniz'e açılması 1214: Sinop'un fethiyle Anadolu Selçuklu Devleti'nin Karadeniz'e açılması 1228: Anadolu Selçuklu Devleti'nin Mengüçlü Beyliği'ni ortadan kaldırması 1230: Moğol istilasından kaçarak Anadolu'ya ilerleyen Harezmşahlar'ın Yassı Çemen Muharebesi'nde Anadolu Selçuklu Devleti tarafından durdurulması 1239: Baba İshak ayaklanması'nın Anadolu Selçuklu Devleti'ni güçten düşürmesi 1243: Kösedağ Muharebesi'nde Anadolu Selçuklu Devleti'nin Moğollar karşısında bozguna uğraması 1250: Mısır'da Türk kökenli Kölemenler'in Eyyubiler'e son vererek iktidarı ele geçirmeleri Nureddin Bey, Karaman'da beyliğin temellerini attı 1299: Osmanlı Devleti'nin kuruluşu Orta Asya 1212: Fergana'da hüküm süren Karahanlılar'ın Harezmşahlar Devleti tarafından ortadan kaldırılması Güney Asya 1206: Türk kökenli kölemen komutanlar tarafından Delhi Sultanlığı'nın kuruluşu 1236: Delhi Sultanlığı'nın tüm kuzey Hindistan, Keşmir ve Bangladeş'e egemen olması Doğu Avrupa 1299: Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluşu[[Dosya:Türk Tarihi 1300.jpg|küçükresim|380px|Moğol İmparatorluğu'nun bölünmesinden sonra Altın Ordu devleti Türkleşiyor]] 14. yüzyıl Çağatay Hanlığı 1350 yılından itibaren tamamen Türkleşmiş oluyor. 1320-1424: Delhi'de Tuğluk Hanedanlığı 1346: Osmanlıların Avrupaya geçişi 1361: Edirne'nin Osmanlılar tarafından alınışı 1370: Timur'un iktidarı ele alması 1382: Toktamış'ın Altın Ordu'nun başına geçmesi ve Moskovayı ateşe vermesi 1389: Kosova: Osmanlıların Balkanlar'da egemenlik sağlaması 1389-1403: I. Bayezid hükümdarlığı 1398: Timur'un Hindistan seferi küçükresim|380px 15. yüzyıl küçükresim|380px Ön Asya 1402: Timur ile I. Bayezid arasında Ankara Muharebesi 1406: Akkoyunlular ile Karakoyunluların tekrar tarih sahnesine çıkışı 1453: Fatih Sultan Mehmed'in İstanbul'u fethi 1453-1504: Akkoyunlu devleti'nin altın çağı. Orta Asya 1405: Timur'un ölümü 1405-1447: Şahruh'un Herat'a gelişi 1412-1460: Ebu'l Hayr'ın Özbek gücünü kuruşu. 1447-1449: Uluğ Bey 1456: Kazak Hanlığı'nın kuruluşu Güney Asya 1414-1517: İranileşmiş Türk Hanedanlığı Delhi Seyyidleri Doğu Avrupa 1430: Kırım Hanlığı'nın kuruluşu 1445: Kazan Hanlığı'nın kuruluşu 1462-1505: Astrahan Hanlığı'nın kuruluşu 1473: Hüseyin Baykara: Timurlu Rönesansı Yeni Çağ küçükresim|380px 16. yüzyıl Doğu Avrupa 1502: Kırım Hanlığı'nın Altın Ordu Devleti'ni yıkması 1552: Rusya'nın Kazan Hanlığı'nı ilhakı 1556: Rusya'nın Astrahan Hanlığı'ın ilhakı 1557: Rusya'nın Nogay Hanlığı'nı ilhakı 1571: Kırım Hanlığı'nın Moskova'yı yakması 1580-1598: Rusya'nın Sibir Hanlığı'nı ortadan kaldırması Orta Asya 1500: Muhammed Şeybani ve Maveraünnehir'de Özbekler 1510: Muhammed Şeybani'nin İsmail tarafından mağlup edilmesi Ön Asya 1502: Şah İsmail'in İran'da Safevi Hanedanlığını kurması 1514: Çaldıran Muharebesi, Osmanlıların Doğu Anadolu'ya yerleşmesi 1516: Ridaniye Muharebesi, Osmanlıların Suriye ve Filistin'i Kölemen Devleti'nden alması 1517: Osmanlıların Hicaz'da egemenlik kurmaları 1534: Osmanlıların Irak'ı Safevilerden alması 1538: Osmanlıların Yemen'de egemenlik kurmaları 1546: Osmanlıların Basra Körfezi'ne çıkışı 1551: Osmanlı egemenliğinin Katar ve Umman'a ulaşması 1578: Osmanlıların Hazar Denizi'ne ulaşması 1590: Osmanlıların tüm Kafkasya ve Batı İran'ı almaları Güney Asya 1526: Babür İmparatorluğu'nun kuruluşu Afrika 1516: Cezayir'de Osmanlı idaresinin kuruluşu 1516-1517: Osmanlıların Kölemen Devleti'ni yıkması, Mısır'da Osmanlı egemenliği 1551: Libya'da Osmanlı egemenliğinin başlangıcı 1557: Osmanlıların Habeş Eyaleti'ni kurması 1574: Tunus'ta Osmanlı egemenliğinin başlangıcı 1577: Osmanlı egemenliğinin Fizan'a yayılması 1576-1580: Fas'ta Osmanlı nüfuzu küçükresim|380px 17. yüzyıl Doğu Avrupa 1600: Sibir Hanlığının mağlup edilmesi. 1606: Osmanlı İmparatorluğunun zirveye ulaşmasını simgeleyen Zitvatorok Antlaşması 1683: Viyana'nın Osmanlılar tarafından kuşatılması. 1699: Karlofça Antlaşması. Osmanlıların gerilemeye başlaması. Ön Asya Orta Asya 1605: Rusya'nın Yenisey'i işgali 1615-1650: Kırgızların Ruslara karşı mücadelesi 1620: Rusya'nın Yakut topraklarını ilhakı 1628: Dolganlar'ın Rusya egemenliğine girmesi 1628-1630: Doğu Moğollarına yenilen bir diğer Moğol kavmi Kalmukların Kazakistan'ı çiğneyerek Volga havalisine yerleşmesi 1634-1642: Rusya'nın Yakut isyanlarını bastırması 1639: Rusya'nın Büyük Okyanus'a ulaşması 1680: Moğol Çungarların Doğu Türkistan'ı ele geçirmesi, Çağatay Hanlığı'nın sonu 1680-1698: Çungarların Kazak Hanlığı'nı istilası Güney Asya 1628-1658: Hindistan imparatoru Şah Cihan. 1658-1707: Hindistan imparatoru Evrengzeb. Afrika 18. yüzyıl küçükresim|380px Doğu Avrupa 1742-1775: Rusya'da Pugaçev Savaşı (Tatar ayaklanması) 1783: Kırım'ın Ruslar tarafından ilhakı. Ön Asya 1717-1730: Osmanlıların Lâle Devri 1736-1747: Nadir Şah akını 1794: İran'da Kacar Hanedanlığı'nın bir Türk tarafından kuruluşu. Orta Asya 1709: Hokand Hanlığı'nın kuruluşu 1709-1718: Çungarlar-Kazak Hanlığı mücadelesi 1718: Kazak Hanlığı'nın üçe bölünmesi 1721: Rusya'nın Hakasya'yı ilhakı 1731: Kazak Hanlığı'nın küçük cüzünün Rus himayesine girmesi 1740-1747: Hive Hanlığı'nda İran egemenliği 1755-1759: Çin'de yönetimi ele geçiren Mançu Hanedanı'nın Çungarlar'ın elindeki Doğu Türkistan'ı ele geçirmesi 1755: Çungarlar'a bağlı Tuva'nın Çin'de yönetimi ele geçiren Mançu Hanedanı'nın egemenliğine girmesi 1756: Rusya'nın Altay bölgesini ele geçirmesi 1785: Buhara Hanlığı'nda Mangıtların yönetimi ele geçirmesi Güney Asya Afrika 1705: Osmanlı Devleti'ne bağlı Tunus'ta Hüseyni Hanedanı 1798-1799: Napolyon Bonapart'ın Mısır seferi. Türk-Fransız mücadelesi. 19. yüzyıl Doğu Avrupa 1829: Yunanistan'ın bağımsız olması 1878: Berlin Antlaşması, Sırbistan, Karadağ, Romanya'nın bağımsızlıklarını, Bulgaristan'ın özerkliğini kazanması 1881: Yunanistan'ın Tesalya'yı ilhakı 1881: Atatürk'ün doğumu 1885: Bulgaristan'ın Şarkî Rumeli'yi ilhakı Ön Asya 1813: Rusya'nın Dağıstan ve Azerbaycan'ı ilhakı 1827: Balkarlar'ın Rus egemenliğine girmesi 1828: Karaçaylar'ın Rus egemenliğine girmesi 1828: Rusya'nın Revan ve Nahçıvan'ı ilhakı 1829: Rusya'nın Ahıska'yı ilhakı 1839: Osmanlı Devleti'nde Tanzimat Fermanı 1876: Osmanlı Devleti'nde ilk anayasa Orta Asya 1820: Kazak Hanlığı'nın Büyük cüzünün Hokand Hanlığı'nın egemenliğine girmesi 1847: Kazak Hanlığı topraklarının tamamen Rusya'nın eline geçmesi 1851-1854: Hive Hanlığı'nın Ruslara yenilgisi 1864: Rusya'nın Batı Türkistan'a yönelik seferlerinin başlaması 1865: Doğu Türkistan'da Kaşgar Hanlığı'nın kuruluşu 1866: Buhara Emirliği'nın Rus egemenliğine girmesi 1868: Hokand Hanlığı'nın Rus egemenliğine girmesi 1871: Rusların Balkaş Gölü civarını işgali 1873: Hive Hanlığı'nın Rus egemenliğine girmesi 1876: Rusya'nın Hokand Hanlığı'nı ilhakı 1877-1878: Çin'in Kaşgar Hanlığı'nı ortadan kaldırması 1881-1884: Rusya'nın Türkmenistan'ı ilhakı Güney Asya 1805: Babür Devleti'nin Maratha Konfederasyonu'nu yenen İngilizlerin himayesine girmesi 1857: İngilizlerin Babür Devleti'ni ortadan kaldırmaları, Hindistan'daki dokuz yüzyıllık Türk idaresinin/varlığının sonu Afrika 1801-1815: ABD'nin Garp ocakları ile mücadelesi 1822: Sudan'ın Osmanlı idaresine girmesi 1830-1842: Fransa'nın Cezayir'i işgali 1831-1840: Osmanlı-Mısır mücadelesi, Mısır'ın özerklik kazanması 1869: Süveyş Kanalı'nın açılması 1881':Fransa'nın Cezayir'i işgali 1882: İngiltere'nin Mısır'ı işgali 1885: İtalya'nın Habeş Eyaleti'ni işgali 1885: Sudan'daki Türk yönetiminin sonu 1888: İngiltere'nin Somali'yi işgali, Afrika Boynuzu'nda Türk varlığının sonu 20. yüzyıl küçükresim|380px küçükresim|380px|Anadolu Türkleri 60 yıl kadar bir zaman için tek uzun ömürlü, bağımsız bir devlete sahip Türk topluluğu olarak kalmıştır. 1905: Cedidcilik hareketlerinin başlaması. 1910-1920: Kazakların ve Kırgızların Alaş Orda Hükûmeti 1911-1912: Trablusgarp'ın İtalya tarafından işgali 1912: Balkan savaşları 1915-1916: Çanakkale Savaşı 1915-1918: Osmanlı'da Ermeni Kırımı'ndaki olayları 1917: Türkistan'ın özerkliğini ilan etmesi 1918: Türkiye ile İtilaf Devletleri arasında Mondros Mütarekesi imzalandı. 1918 Azerbaycan Demokratik Halk Cumhuriyeti'nin ilanı 1919-1922: Türk Kurtuluş Savaşı gerçekleşti. 1919-1928: Sovyetler Birliği'ne karşı Basmacı Ayaklanması 1921-1944: Tannu Tuva Halk Cumhuriyeti 1922: Türklerin Yunanlara karşı zaferi 1923: Türkiye'de cumhuriyetin ilanı 1932-1934: Çin'de Uygurların Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti 1938: Atatürk'ün ölümü 1944: Rus ordusunun yardımı ile kısa ömürlü bir Doğu Türkistan Cumhuriyeti ilan edilmesi 1955: Sincan Uygur Özerk Bölgesi: Sincan'ın (Doğu Türkistan'ın) özerk bölge ilan edilmesi 1971: Avrupalıların Orta Asya'dan çekilmeye başlaması 1974: Türkiye'nin Kıbrıs çıkartması 1983: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını ilan etmesi 1988: Azeri-Ermeni ihtilafının başlaması 1990: Sovyetlerin Bakü baskını 1991: SSCB'nin dağılması ve Bağımsız Devletler Topluluğu'nun ortaya çıkması 1992: BDT Türk cumhuriyetlerinin BM'ye kabulü: Kazakistan Özbekistan Azerbaycan Türkmenistan Kırgızistan 1992: 30 Ekim 1992'de Ankara'da ilk Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi'nin yapılması. 1993: Azerbaycan'ın bir kısmının Ermeniler tarafından işgali. 1993: 1993 yılında, Türk Dili Konuşan Ülkelerin kültür ve sanat alanlarında işbirliğini sağlayan Türk Kültür ve Sanatları Ortak Yönetimi'nin Almatı'da kurulması. 1993: Kültürel, ekonomik ve siyasi nitelikte bir forum olan ve tüm Türk devlet ve toplulukları ile akraba toplulukların katıldığı ilk Türk Kurultayı'nın yapılması. küçükresim|380px 21. yüzyıl 2005: Kırgızistan'da Lale devrimi. 2005: Kazak lider Nursultan Nazarbayev'in yaptığı ulusa sesleniş konuşmasında Orta Asya'da ortak pazar kurulması teklifi. 2005: Özbekistan'da Andican olayları 2006: Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattının hizmete girmesi. 2007: Hazar denizinin statüsünün belirlenmesi için kıyıdaş ülkelerin ilk defa bir araya gelmesi. 2008: 21 Kasım 2008 tarihinde Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan arasında Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi kurulması. 2009: Türk Keneşi kuruldu. 2020: Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ sorununu çözmesi. 2022: Ocak 2022'de Kazakistan'da iç karışıklıklar yaşandı. Kitaplar [[Dosya:Sueleymanname nahcevan.jpg|küçükresim|350px|Kanuni Sultan Süleyman'ın Nahçivan'a yürüyüşünü gösteren bir minyatur.]] Türkçe kitaplar Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca Türkler Ansiklopedisi, Adana, 2002. İbrahim Kafesoğlu, Türk Millî Kültürü, Ankara, 1983. Zeki. Velidi Togan, Umumi Türk Tarihine Giriş, İstanbul, 1970. Faruk Sümer, Oğuzlar, İstanbul, 1980. Bahaeddin Ögel, İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi, Ankara, 1962. Bahaeddin Ögel, Türk Kültür Tarihine Giriş, İstanbul, 1978. Bahaeddin Ögel, Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi, Ankara, 1981. Çeçen Anıl, Tarihte Türk Devletleri, İstanbul, 1986. O. Esad Arseven, Türk Sanat Tarihi, İstanbul, 1955. Muharrem Ergin, Orhun Abideleri, İstanbul, 1977. Erol Güngör, Tarihte Türkler, İstanbul, 1989. Abdülkadir İnan, Eski Türk Dini Tarihi, İstanbul, 1976. A. Nimet Kurat, Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, Ankara, 1972. Hüseyin Namık Orkun, Eski Türk Yazıtları, İstanbul, 1986. Hüseyin Namık Orkun, Türk Tarihi, Ankara, 1946. Osman Turan, Türk Cihan Hakimiyeti Mefrukesi Tarihi, İstanbul, 1978. Bahaeddin Ögel, Türk Mitolojisi, Ankara, 1971. Yusuf Hikmet Bayur, Hindistan Tarihi, Ankara, 1946. İbrahim Kafesoğlu, Selçuklu Tarihi, İstanbul, 1972. İbrahim Kafesoğlu, Harzemşahlar Devleti Tarihi, Ankara, 1956. M. Altay Köymen, Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, Ankara, 1954. Çağatay Uluçay, İlk Müslüman Türk Devletleri, İstanbul, 1977. Faruk Sümer, Karakoyunlular, Ankara, 1984. A.N. Kurat, Peçenek Tarihi, İstanbul, 1937. B. Yenilmez, Yenilmez, Rize, 2002. Yabancı kitaplar R. Grousset, L'Empire des steppes, Paris, 1960 (Türkçe çevirisi: Reşat Uzmen-Bozkır İmparatorluğu, 1996.) DE. Guignes, Histoire generale des Huns des Turcs et des Mongols, Paris, 1756. Jean-Paul Roux, Historie des Turcs, 1984. Jean-Paul Roux, Timur, 1994. Fayard Paris, Historie des Turcs, 1984. D.Sinor, Aspects of Altaic Civilization, 1963. M. Barthold, Turkestan down to the Mongol Invansıon, Londra, 1968. E. Berl, Historie de l'Europe d'Attila a Tamerlan, Paris, 1946. M.A. Czaplıcka, The Turks of Central Asia in History and at the Present Day, Oxford, 1918. W. Eberhard, Kultur und Siedlung der Randvölker China, 1942. L. Hambis, La Haute-Asie, Paris, 1953. Hammer-Purgstall, Von, Historie de l'Empire ottoman depuis son origine jusqu!a nos jours, Paris, 1835. H. H. Howorth, History of the Mongols, Londra, 1876. Jean-Paul Roux, Türklerin Tarihi - Pasifikten Akdenize 2000 Yıl, 2004 Ayrıca bakınız Ön Türkler Tarihteki Türk devletleri Türk Kurtuluş Savaşı Anadolu tarihi Kaynakça Kategori:Türk halkı

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Türk tarihi

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi