Türkiye ekonomik krizi (2018-günümüz)

[bullvar_katip]

[[Dosya:General government net debt as percentage of GDP - European countries.png|küçükresim|280x280pik|Bazı Avrupa ülkelerinin net hükümet borçları (GSYİH'lerine oranla yüzdelik)]] Türkiye ekonomik krizi, Türkiye'de devam eden ve finansal bulaşma etkisiyle uluslararası yansımaları olan bir ekonomik krizdir. Kriz, ilk olarak 2018 senesinde doların hızlı artışı ile başladı ve bu dalgalanma 2023 senesine kadar devam etti. Ülkede 2018 senesinde yüzde 20,3 olan enflasyon 2022 senesinde yüzde 64 oldu. Kriz, liranın dalgalanmalar hâlinde büyük oranda değer kaybetmesiyle 2018 yılında görünür olmaya başladı ve sonraki aşamada, ödenemeyen borçlar ve ekonomik daralma ile daha derin bir boyuta ulaştı. 2022 yılına gelindiğinde, Cumhuriyet tarihinde ilk defa kamunun faiz borcu, anapara borcunu geçti. Etkileri [[Dosya:Recep Tayyip Erdogan WEF 2004.jpg|küçükresim|upright|right|Öncelikle TL'nin değer kaybı şeklinde kendini gösteren krizin nedeni olarak; Türkiye ekonomisindeki yüksek cari açık ve yabancı para borcu, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın artan otoriterliği ve faiz politikasına ilişkin alışılmışın dışındaki fikirleri gösterilmektedir.]] Döviz kuru Merkez Bankası'nın verilerine göre, 1 Ocak 2018 tarihinde 3,78 lira seviyesinde bulunan Dolar kuru, 20 Aralık 2021 tarihi itibarıyla 18,36 lira seviyesine yükselerek rekor bir yükseliş gösterdi; bu da son 10 yılda yüzde 600'den fazla yükselişe denk geldi. Aynı dönemin başında 4,54 liraya denk gelen Avrupa para birimi Euro ise, kriz sırasında 20,74 düzeyine yükseldi. Dolar kuru, 11 Ekim 2021 itibarıyla 9₺'yi,, 12 Kasım 2021 itibarıyla 10₺'yi aştı. "Kara Salı" olarak da anılan 23 Kasım 2021 gününde dolar önce 12, sonra 13₺'yi gördü ve böylelikle dolar, 1 günde 2₺ artarak rekora imza attı. 14 Aralık 2021 itibarıyla, Merkez Bankası'nın müdahalelerine rağmen 14₺'yi, 16 Aralık'ta ise 15₺'yi aştı. 17 Aralık'ta ise önce 16₺'yi, sonra 17₺'yi aştı Dolar kurunun 20 Aralık 2021 günü 18,36₺'ye yükselerek tarihi rekora ulaşması üzerine Merkez Bankası piyasaya 5. kez müdahale etti ve hükûmet, vadeli mevduat hesaplarında tutulan Türk Lirası'nın vade sonunda dolar, euro veya sterlin karşısında faiz oranından daha fazla artması durumunda aradaki fark ödenmesini gerektiren ve "kur korumalı mevduat sistemi" adıyla bilinen uygulamayı başlatarak, TL'nin değer kaybını yavaşlattı. Dolar kuru bu sayede 11,86₺ seviyesine indi, fakat ilerleyen gün ve haftalarda düşük hızlı artışını sürdürerek, Mayıs 2022'den itibaren 16₺ düzeyinin üzerine yerleşti.7 Haziran 2023 günü öğle saatlerinde Dolar 23,15 ₺'ye ulaştı. Temmuz başında ise Amerikan doları 26 seviyelerine geldi. TCMB döviz rezervleri sağ|küçükresim|ABD Doları / Türk Lirası döviz kuru|313x313pik küçükresim|262x262pik|Euro / Türk Lirası döviz kuru 2018 yılı itibarıyla etkisini göstermeye başlayan döviz ve borç krizi, sosyal ve ekonomik olarak en çok döviz kurları ve Merkez Bankasının döviz rezervleri üzerinde hissedilmiştir. Merkez Bankasının piyasalar tarafından önemle takip edilen döviz rezervleri, 2018 sonrası önemli düzeyde düştü; 2018 yılı Ocak ayında 77,9 milyar dolar olan net döviz rezervi, 2022 yılı Ocak ayı itibarıyla 7,9 milyar dolara geriledi. Dolar kurunu düşük tutmak için TCMB rezervlerinden 128 milyar ABD Doları satıldığı şeklindeki "128 Milyar Dolar nerede" iddiası hükûmet tarafından yalanlanırken; Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası eski başkanı Süreyya Serdengeçti satılan miktarın 128 milyar değil, 140 milyar dolar olduğunu belirtti. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası EVDS Çalışma Grubu verisine göre 5 Ocak 2018 tarihindeki brüt döviz rezervi 87,466 milyar dolar, 23 Ekim 2020 tarihinde 45,086 milyar dolardır. Enflasyon sağ|küçükresim|Türkiye'deki yıllık enflasyon oranı|317x317pik Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Aralık 2021'de tüketici fiyat endeksinin (TÜFE) bir önceki aya göre %13,58 ve yıllık bazda %36,08'e yükseldiğini açıkladı. Böylece yıllık enflasyon, Eylül 2002'den beri en yüksek seviyeye gelmiş oldu. Enflasyon nedeniyle Türkiye'de ucuz ürün satışlarında uzun kuyruklar görülmeye ve belirli alanlarda ürün yokluğu hissedilmeye başladı. Yurdun dört bir yanında şeker, un, yağ bulunamazken ekmek kuyrukları yeniden baş gösterdi. Ayrıca bazı marketlerde ve bakkallarda temel tüketim maddelerine satış sınırlaması getirildi. TÜİK'in 3 Kasım 2022 tarihli açıklamasına göre yıllık TÜFE %85,51 oldu. Endekste en yüksek artış %117,15 yükselişle ulaştırma, ikinci sırada ise %99,05 artışla gıda ve alkolsüz içecekler grubunda görüldü. Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) adlı sivil bir inisiyatife göre ise TÜFE, aynı dönemde %185,34 artış gösterdi. Aynı süreçte yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) ise TÜİK tarafından %157,69 olarak açıklandı. Bu endekste en yüksek artış %554,56 ile elektrik, gaz ve buhar grubunda, ardından %417,61 ile enerji grubunda görüldü. İflaslar Kriz nedeniyle pek çok küçük ve orta ölçekli işletme iflas etti. İntihar vakaları 2018 yılı Ocak ayında bir işçi parlamento binası önünde kendini yakarak intihar etti. Hatay'da bir başka vatandaş da valilik önünde kendini yaktı. 2019 yılı Kasım ayında İstanbul'un Fatih ilçesindeki bir apartmanda yaşayan 4 kardeş fatura borçlarını ödeyememeleri nedeniyle intihar etti. Elektriğin fiyatı 2019'da yüzde 57 civarında arttı ve genç işsizliği yüzde 27 civarında gerçekleşti. Dairenin elektrik faturası birkaç aylık süre boyunca ödenmemişti. Antalya'da da benzer şekilde 9 ve 5 yaşlarında iki çocuktan oluşan dört kişilik bir aile ölü bulundu. Geride bırakılan bir notta ailenin yaşadığı mali zorluklar ayrıntılı olarak anlatılıyordu. Kocaeli ilinden gelen bir intihar haberi ise Oğluna, okulun istediği pantolonu alamayan İsmail Devrim, çocuğu okuldan gönderilince kendisini banyoda iple asarak yaşamına son verdi. İntihar etmeden önceki sözleri şuydu “Ben size ve çocuklarıma bakamıyorsam, çocuğuma bir pantolon alamıyorsam niye yaşıyorum ki” dedi. Sonrasında kendini asarak intihar etti. Bu olay Başsavcılıktan tarafında gelen bir açıklama ile haberlerin gerçeği yansıtmadığı kaydedildi. Kasım ayının ortalarında The Guardian gazetesi, kimliği belirsiz bir hayırseverin Tuzla'daki yerel bakkallardaki bazı borçları ödediğini ve intihar eden vatandaşların evlerinin kapılarına nakit zarflar bıraktığını bildirdi. AK Parti yetkilileri ve medya, son dönemlerdeki ölümlerin artan hayat pahalılığından kaynaklandığını yalanladı. Ayrıca bakınız Tanzim satış Kaynakça Kategori:Türkiye'de ekonomik krizler Türkiye ekonomik krizi Kategori:2019'da ekonomi Kategori:2020'de ekonomi Kategori:2021'de ekonomi Kategori:2022'de ekonomi Kategori:2023'te ekonomi Türkiye ekonomik krizi Türkiye ekonomik krizi Kategori:2019'da Türkiye Kategori:2020'de Türkiye Kategori:2021'de Türkiye Kategori:2022'de Türkiye Kategori:2023'te Türkiye