Türkiye Kürtleri

bullvar_katip · 27 Mayıs 2024

Türkiye Kürtleri, Türkiye sınırları içerisinde yaşayan, TC vatandaşı olan Türk olup etnik kökeni Kürt olan Kürtlerdir. Yoğun olarak Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve Doğu Anadolu Bölgesi'nde olmakla birlikte ülkenin diğer tüm bölgelerinde yaşamaktadırlar. Osmanlı döneminde Konya, Ankara, Kırşehir, Nevşehir ve Aksaray gibi İç Anadolu'nun köylerine yerleştirilmiş ve Cumhuriyet döneminde İstanbul, İzmir, Ankara, Adana, Mersin, Gaziantep, Samsun, Tokat, Amasya ve Bursa gibi Türkiye'nin diğer kentlerine göç etmişlerdir. Türkiye Kürtleri'nin toplam nüfusu ülke nüfusunun %15-%18'ini oluşturur ve 12.500.000 ila 15.000.000 arasındadır. Tarihçe Doğu Anadolu Bölgesi'nde Türkmenler ve Kürt aşiretleri 10. yüzyıldan beri yaşamaktadırlar. Bölgedeki Türkmenler ve Kürtler Selçuklu dönemi, Akkoyunlular ve Karakoyunlular dönemi, Safevî dönemi daha sonra da Osmanlı İmparatorluğu dönemini beraber geçirmişlerdir. Örneğin; Akkoyunluların başkenti Diyarbakır'dır ve Kürtler hükümdar Uzun Hasan'ın sarayında görev almışlar; bürokrasi ile askeri teşkilatta birlikte hareket etmişlerdir. Popülasyon Türkiye'deki İranî grup Kürt ve Zazaların nüfusu Devlet İstatistik Enstitüsü (2005'ten sonra 'Türkiye İstatistik Kurumu') tarafından 1965'te yapılan Genel Nüfus Sayımına göre 'te 31.391.421 olan Türkiye nüfusunun 2.370.233'ünün anadilinin Kürtçe olduğunu, ikinci dili dahil Kürtçe bilen toplam kişi sayısının ise 2.820.231 olduğu belirlenmiştir. Buna göre nüfus kaydında Kürtçenin anadil ve ikinci dili olarak geçtiği kişi sayısı toplam nüfusun yüzde 8,98'ine tekabül etmektedir. Bununla birlikte 1965 sonrası nüfus sayımlarında ana dil mevzu bahis edilmediği için daha güncel verilere nüfus sayımları doğrultusunda ulaşmak mümkün değildir. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü’nün 1993-2003 yılları arasında yaptığı çalışmaya göre ise Türkiye nüfusunun %14'ü, KONDA'nın 2006 yılında yaptığı araştırmada ise %12.7'si anadilini Kürtçe olarak belirtmiştir. Bölgelerdeki nüfus Dağılımı Çeşitli araştırmalara bakıldığında Türkiye'de kendini Kürt olarak tanımlayan vatandaş sayısı 12-15 milyon civarındadır. Bu nüfusun büyük kısmı Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yaşamaktadır. Ancak 20. Yüzyılın ikinci yarısından sonra doğu bölgelerindeki Kürtlerin İstanbul gibi büyük şehirlere göçü ile ülkenin batısında da önemli miktarda Kürt yaşamaktadır. 2010 KONDA araştırmasına göre Türkiye İstatistiki Bölgelerindeki Kürt nüfusunun dağılımı ve oranları şu şekildedir: küçükresim|450x450px|İstatistiki bölgelere göre Kürt nüfusu yoğunluğu haritası küçükresim|260px|Kürt kadın ve kızı (Van, 1973) Kültür ve sosyal hayat 260px|sağ|küçükresim|Mezopotamya bölgesi 260px|sağ|küçükresim|Güneydoğu'da en çok bilinen ve halk arasında anlatılan Şahmeran efsanesinden bir figür. Kürtçe konuşan Kürtlerin kültürünün temeli, Mezopotamya menşelidir. Diğer Anadolu uygarlıkları ve İslam uygarlıklarından gelen kültürün de birleşmesiyle Kürt kültürü ortaya çıkmıştır. Selçuklu ve Osmanlı dönemiyle beraber daha melez bir kültür ortaya çıkmıştır. 1923 yılından itibaren yapılan reformlarla daha çok şehirlerde yaşayan Kürtler, devlet memurluğu gibi sebeplerle batılı hayat tarzını benimsemişlerdir. Toplum hayatında ve gündelik hayatta din ile toplum ilişkileri birbirinden ayrılmıştır. Taşrada yaşayan Kürtler ise, daha çok geleneksel Kürt kültüründe kalmışlardır. Yerel yaşamda, aşiretlerin, törelerin ve dinin etkisi büyük olmaktadır. Folklor Türkiye Kürtleri'nin çok köklü halk kültürleri vardır. Özellikle sözlü edebiyatın ve sözlü kültürün daha çok gelişmesi, geniş bir halk literatürü ortaya koymuştur. Kürt halkının kültürü, üzerinde yaşadıkları coğrafyanın bir yansımasıdır. Kürt masalları (çîrok) ve halk hikâyeleri sözel olarak gelişen edebiyatta oldukça önemlidir: Mem û Zîn, Seyre, Metran Îsa, Nuho ile Kalo gibi aşk, kahramanlık, dayanışma, ihanet gibi temaları işleyen masallar oldukça bilinir. Sözlü anlatıma dayanan bu masallarda Kürt halkının özlemleri, acıları, umutları ortaya konur. Kürtlerin yazılı kültür araçlarından büyük ölçüde yoksun kaldığı düşünüldüğünde en yaygın sözlü anlatım aracı olarak masalların bu toplumda başka toplumlara kıyasla çok daha büyük bir rol üstlendiği anlaşılabilir. Güneydoğu'da en çok bilinen ve halk arasında anlatılan Şahmeran efsanesi ise oldukça etkileyici bir efsanedir. El sanatları içerisinde kilimcilik, kuyumculuk, takı zanaatçılığı, ipekçilik, bakırcılık önde gelmektedir. Davul, zurna eşliğinde oynanan Kürt oyunları yörenin aşk, ıstırap, doğa olayları ve bazen de aşiretlerinin sosyal durumlarını konu alır. Kürt oyunları halk oyunları içerisinde halay sınıfına girmektedir. Fırat Nehrinin doğusundan Van gölü'ne kadar olan bölgede ismen ve oynayış bakımından farklılıklar olsa da genel itibarıyla benzer tipte oyunlar görülür. Örneğin; Delilo, Halay, Esmer, Çaçan, Tek ayak, Çift ayak ve Çepik temel oyunlardır. Yöresel giyim hala bölgede canlılığını korumakta ve özellikle taşralı kadınlar yöresel kıyafet giyimlerini sürdürmektedirler. Kürtlerde türkü söyleme geleneği çok eskilere gider. Konusuna göre ölüm, ayrılık, savaş, çocuk, doğa konularında olabilir. Türküleri genellikle hece vezninin 7, 8 ve 11’li kalıplarıyla kıtalar hâlinde söylenir. 6/8, 2/4, 10/8 usullerde söylenir. Türküleri çoğunlukla uzun hava özelliği taşımaktadır. Özellikle gazeller, hoyratlar, bozlaklar yaygındır. Kaval (bilur), mey (düdük), zurna (zirne), tembur (bisk), dembilk, davul (dahol), kemençe (rebab), klarnet (girnata) ve cümbüş genel enstrümanlardır. Bir Türk çalgısı olan bağlama; geleneksel Kürt müziğinde –semahlar dışında- pek yeri olmayan bir enstrümandır ve daha yakın dönem icracıların geleneksel şarkıları yorumlamasında kullanılmaya başlanmıştır. Kürt mutfağı binlerce yıllık etkileşimle günümüze gelmiş gayet zengin ve farklı bir mutfaktır. Mutfağın temel malzemeleri kuzu eti, yöresel baharatlar (sumak, kişniş, karabiber vs.), pirinç, sakatat çeşitleri, tereyağı, bulgurdur. Bu nedenle Kürt mutfağı ağır yemeklerden oluşur. Mutfağın temel bileşenleri Kebaplar, lahmacunlar, Etli yemekler ve hamurlu tatlılar olup Türkiye'nin ve dünyanın her yerinde tanınmakta ve tercih edilmektedir. Fast-Food kültürünün arttığı bu devirlerde, fast-food la yarışabilir hızlı hazırlanabilen bir mutfaktır. 500px|center|küçükresim|Türkiye Kürtleri'nin yerel kıyafetleri ve oyunlarından bir örnek Aşiretler Son olarak 2015'te yapılan bir çalışmaya göre bölgede yaşayan Kürtlerin %33.4'ü bir aşirete üyedir. Aşirete üye olan Kürtler arasında yapılan ankette aşiretler üyelerinin ekonomik hayatına etkisi %22.6, oy seçimlerine etkisi %30.5 olarak görülmüştür. Ayrıca bölgedeki Kürt halkın %5.9'u oy vereceği kişilerin kendi aşiretinden olması gerektiğini düşünmektedir. Dil Türkiye Kürtlerinin çok büyük çoğunluğunun ana dili Kürtçe'nin Kurmanci lehçesidir. Bunun yanı sıra Türkiye'nin güney doğusundaki Kürtlerin %1.4'ü Zazaca'yı ve %6.4'ü Türkçeyi ana dili olarak kullanmaktadir. Kürtçeyi hiç konuşamayan ya da az konuşan Kürt oranı ise %4.2'dir. Ailelerin %75'inde evde Kürtçe konuşulduğu, buna rağmen bölgedeki Kürtlerin çocuklarının neredeyse yarısının iyi düzeyde Kürtçe konuşamadığı görülmüştür. Din Türkiye Kürtlerinin büyük çoğunluğu, din bakımından İslam'ın Sünni mezhebinden olup, Sünnilerin büyük bir kısmı Şafii mezhebine (%72), diğer bölümü ise Hanefi mezhebine (%24) bağlıdır. Bunun yanı sıra bir bölümü Alevi (%3), Maliki ve Hanbeli mezheplerine bağlıdır. Başlı başına bir inanç olarak kabul edilen Yezidilik ve Bahailik çok az sayıda Kürt vatandaşın dinidir. Ayrıca çok az sayıda Hristiyan Kürt aileleri de mevcuttur. Türkiye Kürtlerinin çok büyük kısmı kendilerini dindar ya da çok dindar olarak tanımlamaktadır ve çoğu düzenli olarak dini ibadetlerini yaptığını belirtmiştir. Ayrıca Müslüman Kürt kadınlarda başörtüsü kullanımı oldukça yaygındır. Alevi Kürtler arasında ise kendini dindar olarak tanımlayan kişiler azınlıktadır ve kadınlar genellikle başörtüsü takmaz. Ekonomik durum Bölgedeki Kürt halkının ekonomik düzeyi, ülkenin geri kalanından geridedir. Özellikle 1980-2010 arasında yaşanan çatışmalar ve köy boşaltmaları gibi sebebiyle halk ekonomik anlamda önemli ölçüde zarar görmüştür. 2010 yılında KONDA'nın yaptığı araştırmaya göre Türkiye'de Kürtlerin %23'ü açlık, %53'ü yoksulluk sınırının altında yaşamaktadır. Ayrıca Kürtlerin kalabalık ailelerde yaşaması sebebiyle hanede kişi başına düşen gelir ülke ortalamasına göre düşüktür. Ayrıca bakınız Sykes-Picot Anlaşması Kürt devletleri ve hanedanlıkları listesi Kürt tarihi Kürtlerin kökeni Kürtlerin İslamiyet'e geçişi Sovyetler Birliği'nde Kürtler Notlar Kaynakça Yararlanılan kaynaklar Metin Heper, "Devlet ve Kürtler” Cevdet Hergül,"Hamidiye Alayları" Mustafa Akyol, "Türkler, Kürtler ve Osmanlılar" Dış bağlantılar Mustafa Akyol, "Kürt Sorununu Çözmek İçin Osmanlı Tecrübesini Hatırlamak Gerek" , Köprü dergisi: Güneydoğu'daki Etnik Problemler Ve Çözüm Arayışları, Bahar 2007, 98. Sayı.

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Türkiye Kürtleri

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi