Üçüncü Adam (film)

bullvar_katip · 27 Mayıs 2024

Üçüncü Adam 1949 Birleşik Krallık yapımı kara filmdir. Özgün adı The Third Man olan film ABD'de The 3rd Man alternatif adıyla da gösterime sunulmuştu. Senaryosunu casus romanlarının babası olarak da anılan İngiliz yazar Graham Greene'in yine 1949'da yazdığı aynı adlı kendi kısa romanından uyarlayarak yazdığı bu soğuk savaş klasiğini Carol Reed yönetmiştir. Graham Greene, senaryosuna bir ön hazırlık olarak yazdığı kısa romanını ertesi yıl, 1950'de kitap halinde de yayımlamıştır. Filmin senaryosunun yazılmasına yönetmen Carol Reed, Orson Welles ve Alexander Korda'nın da gayrıresmî katkıları olmuştur. Carol Reed aynı zamanda filmin yapımcılığını da üstlenmiştir. Başlıca rollerinde Joseph Cotten, Alida Valli, Trevor Howard ve Orson Welles'in oynadıkları filmin Oscar ödülü kazanan siyah beyaz görüntüleri Robert Krasker'e aittir. Filmin karamsar ve melankolik havasına katkısı olan en önemli etmenlerden biri de Anton Karas'ın film için bestelediği ve zither'i (kanuna benzer bir çalgı) ile seslendirdiği filmin unutulmaz tema müziğidir. Film ekibi, sanatını kafe ve lokantalarda icra ederek hayatını kazanan bu zither virtüözünü çekimler sırasında tesadüfen bir birahanede yemek yerlerken keşfetmişlerdir. Konusu Film II. Dünya Savaşı'nın sonrasında Avusturya'nın başkenti Viyana'da geçer. Şehir galip devletler olan İngiltere, Fransa, ABD ve SSCB tarafından kontrol edilen sektörlere bölünmüştür. Savaş sona ermiş olmakla birlikte galip devletler arasındaki Soğuk Savaş da henüz başlamıştır. Amerika'da üçüncü sınıf ucuz western romanları yazarak hayatını kazanmaya çalışan, alkolik ve beş parasız Holly Martins (Joseph Cotten), eski arkadaşı Harry Lime'ın (Orson Welles) kendisine yaptığı iş teklifini görüşmek üzere Viyana'ya gelir, gelir gelmez de arkadaşının bir kamyonun altında kalarak öldüğünü ve cenaze törenin alelacele yapılacağını öğrenir. Mezarı başında görünüşte samimi bir insan olan İngiliz Binbaşı Calloway (Trevor Howard) ile sürekli gözyaşı döken aktris Anna Schmidt (Alida Valli) ile tanışır. Binbaşı Calloway, Martins'e Lime'ın bir hırsız ve katil olduğunu söylediğinde önce Martins buna büyük tepki gösterir. Ancak günler ilerledikçe Martins Binbaşının haklı olduğunu, Harry Lime'ın da aslında ölmemiş olduğunu, polisten kaçmak için böyle bir yola başvurduğunu öğrenir. Lime savaş sonrasının yıkık, yoksul ve perişan Viyana'sında ilaç karaborsacılığı yaparak büyük paralar kazanmaktadır. Yakalanacağını anlayınca da kendini ölmüş göstererek faaliyetlerini yer altında, yani Viyana'nın kanalizasyonlarında devam ettirmeye karar vermiştir. Film hakkında notlar Esrarengiz Harry Lime rolü için önce Noël Coward düşünülmüştü, ancak onun yerine Orson Welles'in alınmasının isabetli bir seçim olduğu sonradan anlaşıldı. Filmin sadece dörtte birlik bir bölümünde gözükmesine rağmen filme damgasını vuran oydu. Zaten Welles o sırada başka bir filmde de eşzamanlı olarak çalışıyordu ve "Üçüncü Adam" ın setine yetişemediği günler de oluyordu. O çekime gelemediği zaman da onun bazı sahnelerini Carol Reed'in yönetmen yardımcısı ve ileride James Bond filmlerinden 4 tanesini yönetecek olan Guy Hamilton oynuyordu. Yönetmen Carol Reed savaşı bire bir yaşamış biriydi, savaşta İngiliz Ordusu'nun belgesel film departmanında görevliydi. Yazar Graham Greene ise sadece casusluk romanları yazmakla kalmamış, aynı zamanda kendisi de bir ara casusluk yapmıştı. Carol Reed yapımcı David O. Selznick'in bütün ısrarlarında rağmen filmi stüdyoda değil de gerçek mekanlarda çekmeyi tercih etmişti. Zaten o yıllarda Viyana'da henüz savaşın izleri sokaklardan ve binalardan silinmemişti, şehrin birçok yeri hâlâ yıkıntılarla doluydu. Harry Lime rolü için Selznick'in önerdiği Noël Coward yerine Orson Welles'in oynamasında da Reed ısrar etmişti. Böylece bir hafta içerisinde unutulabilecek bir film yerine Dünyanın en iyi filmlerinden biri ortaya çıkmış oldu. Yapımcı David O. Selznick'in ölümü ve telif hakkının yenilenmemesi sonucunda film bir ara Kamu Malı haline gelmişti. Telif hakkı yasalarında sonradan yapılan bazı düzenlemelerle 1996 yılında "Üçüncü Adam" ın telif hakları yasal sahiplerine iade edilmiştir "Üçüncü Adam" ilk gösteriminin yapıldığı Cannes Film Festivali'nin büyük ödülü Altın Palmiye'yi kazandı. Ertesi yıl "en iyi İngiliz filmi" dalında BAFTA ödülünü aldı. Ayrıca filme siyah beyaz dalında "en iyi görüntü yönetimi" Oscar'ı verildi (Robert Krasker), "en iyi yönetmen" ve "en iyi kurgu" dallarında da aynı ödüle aday gösterildi. 1999'da çevrilişinin 50. ci yılı dolayısıyla bir restorasyondan geçirilen film İngiliz Film Enstitüsü'nün (BFI) "En İyi 100 İngiliz Filmi" listesinde başta yer alır. Amerikan Film Enstitüsü (AFI)'nin "En İyi 100 Film" listesinde de 57.ci sırada bulunan film IMDb'nin "En İyi 250" film sıralamasında ise şimdilik 54.cü sırada bulunmaktadır. Ünlü "guguklu saat" repliği Filmin en ünlü sahnelerinden birinde, lunaparktaki devasa dönme dolaba binmiş olan Lime (Orson Welles) yukarıdan bakıldığında karıncalar gibi gözüken insanlara küçümseyerek bakar ve şu meşhur sözleri sarfeder: İşlediği suçları ve cinayetleri haklı gösterebilmek için Lime'ın sarfettiği bu pervasız replik Graham Greene'in özgün senaryosunda yer almıyordu, senaryoya Orson Welles tarafından ilave edilmişti. [[Dosya:Üçüncü Adam (The Third Man) Film ekran görüntüsü.jpg|thumbnail|sağ|upright=1.36|Holly Martins (Joseph Cotten) "Üçüncü Adam" filminin bir sahnesinde.]] Oyuncu kadrosu [[Dosya:Zither1 David Dupplaw.jpg|thumbnail|sağ|upright=0.68|Anton Karas'ın, filmin unutulmaz tema müziğini icra ettiği zither çalgı aletinin bir örneği.]] Filmin Müziği Sinema eleştirmeni Roger Ebert'e göre "müziğinin, ana fikrine ve eylemlerine bu kadar kusursuzca uygun düştüğü başka bir sinema filmi yoktur". Bu kara filmin karamsar ve melankolik havasını pekiştiren en önemli etmenlerden biri de Anton Karas'ın özellikle bu film için bestelediği ve zither'i ile seslendirdiği filmin unutulmaz tema müziğidir. Film ekibi, sanatını kafe ve birahanelerde icra ederek hayatını kazanan bu zither virtüözünü çekimler sırasında tesadüfen bu birahanelerden birinde yemek yerlerken keşfetmişlerdir. Türkiye'de geçmişte filmle ilgili yazılmış birçok makalede Anton Karas'ın çaldığı bu müzik aletinin hatalı olarak sitar olduğu yazılmıştır, oysa filmin tema müziğinde kullanılan müzik aleti sitar değir zither'dir, Zither Doğu Avrupa'ya özgü kanuna benzer bir müzik aletidir. Filmin soundtrack albümünde yer alan parçalar şunlardır: Kaynakça Dış bağlantılar allmovie.com'da The Third Man tcm.com'da The Third Man Roger Ebert'in eleştirisi criterion.com'da filmle ilgili yazı. Viyana'da filmin çekildiği mekanlar (ayrıntılı bir araştırma) Kategori:1949 çıkışlı filmler Kategori:1940'larda psikolojik gerilim filmleri Kategori:Altın Palmiye Ödülü kazanan filmler Kategori:Anton Karas'ın müziğini yaptığı filmler Kategori:British Lion filmleri Kategori:Carol Reed'in yönettiği filmler Kategori:Casus filmleri Kategori

ışavurumcu filmler Kategori:Tarihî filmler Kategori:Kara filmler Kategori:Film ödülü sahipleri Kategori:Romanı sonradan yazılmış filmler Kategori:Soğuk Savaş filmleri Kategori:Konusu Viyana'da geçen filmler Kategori:Graham Greene'in senaryosunu yazdığı filmler Kategori:Robert Krasker'in görüntülediği filmler Kategori:London Film Productions filmleri Kategori:Birleşik Krallık gizem filmleri Kategori:Birleşik Krallık yapımı siyah-beyaz filmler Kategori:Televizyona uyarlanmış filmler Kategori:1940'larda İngilizce filmler

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Üçüncü Adam (film)

bullvar_katip

Administrator

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi