UEFA Şampiyonlar Ligi

[bullvar_katip]

UEFA Şampiyonlar Ligi (İngilizce: UEFA Champions League), kısaca UŞL veya yaygın kullanımıyla Şampiyonlar Ligi, Avrupa Futbol Federasyonları Birliği (UEFA) tarafından her yıl düzenlenen ve UEFA'ya bağlı birinci liglerdeki takımların mücadele ettiği uluslararası bir futbol turnuvasıdır. UEFA üyesi her ülke şampiyonunun (bazı ülkelerde ilk birkaç sırada yer alan takımların) katıldığı organizasyon, Avrupa'daki kulüp düzeyindeki en prestijli turnuva konumundadır. 1955'te Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası adıyla, çift maçlı eleme sistemiyle düzenlenmeye başladı. Bu dönemde şampiyonaya yalnızca, önceki sezonda ülkesinin en üst seviye ligini şampiyon olarak tamamlamış takımlar katılabilmekteydi. 1991-92 sezonuyla birlikte format değişikliğine gidilerek lig usulüyle düzenlenen grup aşaması da turnuvaya eklendi. 1992-93 sezonuyla birlikte organizasyonun adı günümüzdeki şekliyle değiştirildi. 1996-97 sezonuyla birlikte ülke şampiyonlarının yanı sıra, ülkelerin UEFA sırasına göre liglerini şampiyonun ardında tamamlayan bazı takımlar da turnuvaya katılmaya başladı. Günümüzde, bir sezonda aynı ülkeden en fazla beş takım mücadele edebilmektedir. Ligdeki pozisyonu gereğince Şampiyonlar Ligi'ne katılan takımların ardındaki takımlar ise, Şampiyonlar Ligi'nin bir alt seviyesi olan UEFA Avrupa Ligi'ne katılabilmektedir. Günümüzdeki formata göre turnuvanın bir sezonu temmuz ortalarında başlar. Çift maçlı eliminasyon sistemiyle gerçekleştirilen üç ön eleme turu ve bir play off turu sonrasında, lig usulüyle oynanan grup aşamasına geçilir. 22 takım direkt olarak grup aşamasında turnuvaya dahil olurken, önceki turlardan gelen 10 takımın eklenmesiyle toplamda 32 takım bu aşamada yer alır. Dörder takımdan oluşan 8 grupta oynanan maçlar sonucunda, gruplarını ilk iki sırada tamamlayan takımlar bir üst tura yükselir, üçüncü sıradaki takımlar ise UEFA Avrupa Ligi'ne gider. Çift maçlı eliminasyon sistemiyle oynanan eleme aşamasındaki maçlar sonunda, mayıs ayında oynanan tek ayaklı final maçıyla birlikte sezon tamamlanır. Şampiyon olan takım, UEFA Süper Kupası ve FIFA Kulüpler Dünya Kupası'nda mücadele etmeye hak kazanır. Şampiyonlar Ligi'nde bugüne kadar 10 farklı ülkeden 22 farklı takım şampiyon oldu, 12 takım ise birden fazla şampiyonluk yaşadı. Kazandığı 14 şampiyonlukla en çok şampiyon olan takım Real Madrid iken, İspanya takımları toplamda kazandığı 19 şampiyonlukla turnuva tarihinin en başarılı ülkesidir. Real Madrid, kupanın ilk beş sezonunda üst üste şampiyon olarak en uzun şampiyonluk serisini elde etmiştir. Organizasyonun tamamlanan son sezonu olan 2022-23 sezonunda ise şampiyonluğa Manchester City ulaşmıştır. Tarihi Kuruluşu, 1950'ler ve 1960'lar [[Dosya:Europa cup 1 Beslissingswedstrijd te Brussel Barcelona tegen Hamburg (1-0) Sp, Bestanddeelnr 912-4395.jpg|küçükresim|upright=1|3 Mayıs 1961'de, Barcelona ile Hamburger arasında oynanan yarı final karşılaşmasından bir görünüm.]] 2 Mart 1955'te, Viyana'da gerçekleştirilen UEFA'nın birinci kongresi sonrasında Avrupa genelinde bir turnuva oluşturulması kararlaştırıldı. Başlarda bu turnuvanın millî takımlar düzeyinde olması fikri hakimken, Fransız spor gazetesi L'Équipe editörü Gabriel Hanot ile aynı gazetede çalışan Jacques Ferran'ın hazırladığı turnuva taslağı baz alınarak kulüpler bazında bir turnuva gerçekleştirilmesi belirlendi. Taslağa göre maçlar çarşamba günleri oynanacaktı. L'Équipe tarafından, ülkelerinin en popüler takımı olarak görülen 16 takımın temsilcileri, 2-3 Nisan 1955'te gerçekleştirilen toplantılara çağrıldı. Konuyla ilgili olarak FIFA ile iletişime geçen UEFA, 8 Mayıs 1955'te Londra'da gerçekleştirilen toplantıda FIFA tarafından sunulan şartların kabul edilmesinin ardından, 21 Haziran'da düzenlediği toplantıyla Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası adlı bir turnuvanın organize edileceğini duyurdu. Çift maçlı eleme sistemiyle ve her biri farklı ülkeden olmak üzere 16 takımın katılımıyla gerçekleştirilen turnuvanın ilk sezonu olan 1955-56 sezonu, 4 Eylül günü Sporting ile Partizan arasında oynanan maçla başladı. Sezonu İspanya takımı Real Madrid şampiyon olarak tamamladı. Ertesi sezon, takım sayısının artmasıyla ön eleme turu düzenlenmeye başlandı. İlk beş sezonda Real Madrid şampiyonluğa ulaşan takım olurken, 1959-60 sezonu finalinde Almanya temsilcisi Eintracht Frankfurt'a karşı aldığı 7-3'lük galibiyet, günümüzde dahi en gollü final konumundadır. Real Madrid'in beş sezonluk şampiyonluk serisi de turnuva tarihinin en uzun şampiyonluk serisidir. 1960-61 ve 1961-62 sezonlarında Portekiz ekibi Benfica şampiyonluğa ulaşırken, sonraki üç sezonda İtalya temsilcileri turnuvayı kazanan takımlar oldu. 1962-63 sezonunda Milan, 1963-64 ve 1964-65 sezonlarında ise Internazionale şampiyonluğa ulaştı. Ertesi sezon Real Madrid bir kez daha şampiyon olurken, sonraki iki sezon Britanya takımlarının şampiyonluklarına sahne oldu. 1966-67 sezonunda İskoçya'nın Celtic, 1967-68 sezonunda ise İngiltere'nin Manchester United takımı turnuvayı şampiyon olarak tamamlamıştı. 1968-69 sezonu Milan'ın şampiyonluğuyla sonuçlandı. 1970'ler ve 1980'ler [[Dosya:1971 Champions League Final Ajax - Panathinaikos.jpg|küçükresim|sol|upright=0.95|Ajax ile Panathinaikos arasında oynanan 1971 Şampiyon Kulüpler Kupası Finali öncesinden bir görünüm.]] 1969-70 sezonuyla birlikte sonraki dört sezonda Hollanda takımları şampiyonluğa ulaştı. Önce Feyenoord, sonraki üç sezonda ise Ajax şampiyon olan takım oldu. 1973-74 sezonuyla birlikte ilk kez bir Almanya ekibi, Bayern München şampiyonluk yaşarken, devamındaki iki sezon da bu takımın şampiyonluğuyla sona erdi. 1976-77 sezonuyla birlikte İngiltere kulüplerinin şampiyonlukları yaşanmaya başlandı. Önce Liverpool, sonra Nottingham Forest ikişer kez üst üste, devamındaki sezonlarda ise sırasıyla Liverpool ve Aston Villa bu başarıya ulaştı. Almanya'dan Hamburger'in şampiyonluğunda geçilen 1982-83 sezonu sonrasında Liverpool bir şampiyonluk daha yaşadı. 1984-85 sezonunda, İtalyan ekibi Juventus ile Liverpool arasında 29 Mayıs 1985 günü Heysel Stadyumu'nda oynanacak final maçı öncesinde Liverpool taraftarlarının Juventus taraftarlarına saldırmasıyla oluşan panik esnasında, stadyumdan kaçmaya çalışan taraftarların üzerine stadyumun duvarının çökmesi ve bazı taraftarların sıkışması sebebiyle yaşanan olayda 39 kişi hayatını kaybetti. Maçı kazanan taraf Juventus olurken, yaşanan bu olayın ardından İngiliz takımlarına 5, Liverpool'a ise 6 yıl uluslararası karşılaşmalardan men cezası verildi. 1985-86 sezonundan itibaren sırasıyla Romanya'dan Steaua București, Portekiz'den Porto ve Hollanda'dan PSV, tarihlerindeki ilk Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası şampiyonluklarını elde etti. 1988-89 sezonunda Milan, 20 yıllık aranın ardından kupanın sahibi oldu. Statü Şampiyonlar Ligi'nin statüsü 1992'den beri defalarca değişmiştir. Bugün uygulanan sistem, 2003 yılından beri devam etmektedir. UEFA Şampiyonlar Ligi'nde ön elemeler ve grup maçlarına doğrudan katılan takımlar da dahil, Lihtenştayn haricindeki 55 UEFA üyesi ülkeden toplam 78 takım mücadele etmektedir. Her ülke, UEFA ülkeler sıralaması'na göre belirlenen sayıda takımla katılır. UEFA ülke puanı sıralamasına göre; 1-4. sıradaki ülkeler, 4 5-6. sıradaki ülkeler, 3 7-15. sıradaki ülkeler, 2 16. ve daha aşağıdaki ülkeler birer takımla şampiyonada temsil edilirler. UEFA ülkeler sıralaması aynı zamanda hangi takımın turnuvaya hangi kademeden başlayacağını da belirler. Son şampiyon ile sıralamada ilk üçte yer alan ülkelerin lig şampiyonları, ikincileri ve üçüncüleri, 4. ile 6. arasındaki ülkelerin şampiyonları ve ikincileri, 7. ile 12. arasındaki ülkelerin şampiyonları grup maçlarına ön eleme oynamadan doğrudan katılırlar. Eğer son şampiyon kendi lig klasmanına girerse 13. sıradaki ülkenin de şampiyonu grup maçlarına doğrudan katılır. Diğer takımlar ön eleme turlarından başlarlar. sağ|küçükresim|440x440px| Maçlar salı ve çarşamba günleri yapılır. Temmuz - Ağustos aylarında 4 turdan oluşan ön elemeleri geçen 10 takım ile grup maçlarına doğrudan katılan 22 takım arasında, toplam 32 ekipli, dörder takımlı ve 8 gruptan oluşan grup aşaması oynanır. Gruplarda ilk 2'ye giren takımlar ikili eliminasyonlu sistemi ile müsabakalara devam ederler, üçüncüler ise UEFA Avrupa Ligi'ne katılıp 3. turdan (son 32 turu) devam ederler. 2. tur, çeyrek ve yarı final kedemeleri ikili eliminasyon usulüyle oynanır. Final maçı ise tarafsız sahada tek maç olarak oynanır. UEFA Şampiyonlar Ligi grup aşamasına, 1992-93 sezonundan beri (2014-15 dahil), toplam 31 ülkeden 130 farklı takım katılmıştır. 23 sezonda Manchester United(İNG) 19, Porto(POR) 19, Barcelona(İSP) 19, Real Madrid(İSP) 19, Bayern Münih(ALM) 18, Milan(İTA) 17 ve Arsenal(İNG) 17 kez ile gruplara en çok katılan takımlardır. Arsenal, 1998-99 sezonundan beri toplam 17 kez aralıksız katılmaktadır. İspanyol Real Madrid'in ise Şampiyonlar Ligi'nde beş yıl üst üste (1956-1960) şampiyon olması da ayrı bir rekordur. Marş UEFA Şampiyonlar Ligi Marşı, en basit tanımla UEFA Şampiyonlar Ligi'nin resmî marşıdır. 1992 yılında Kraliyet Filarmoni Orkestrası tarafından bestelenmiş, St. Martin Akademisi Korosu tarafından UEFA'nın resmî dilleri olan İngilizce, Fransızca ve Almanca dillerinde söylenmiştir. Bu marş her Şampiyonlar Ligi maçının başlangıcında, konsol oyunlarında, televizyon programlarında kullanılır. Takımların Dağılımı Şampiyonlar Ligi veya Avrupa Ligi şampiyonları kendi yerel ligleri aracılığıyla turnuvaya katılmaya hak kazanırsa, yukarıdaki erişim listesinde değişiklikler yapılacaktır. Şampiyonlar Ligi şampiyonluğu sahipleri kendi yerel ligleri aracılığıyla grup aşamasına geçerlerse, 11. ülke şampiyonları grup aşamasına girer ve önceki turlarda en yüksek dereceli federasyonların şampiyonları da buna göre yükselir. Avrupa Ligi şampiyonluğu sahipleri kendi yerel ligleri aracılığıyla grup aşamasına geçerlerse, 5. ülkenin üçüncü sıradaki takımı grup aşamasına girer ve ikinci ön eleme turunda en yüksek dereceli federasyonların ikincileri de buna göre yükselir. Şampiyonlar Ligi veya Avrupa Ligi şampiyonluğu sahipleri kendi yerel ligleri aracılığıyla eleme turlarına katılmaya hak kazanırsa, eleme turlarındaki yerleri boşalır ve önceki turlarda en yüksek dereceli federasyonların takımları buna göre yükselir. Bir ülkenin Şampiyonlar Ligi'nde en fazla beş takımı olabilir. Bu nedenle, hem Şampiyonlar Ligi hem de Avrupa Ligi şampiyonlukları aynı ilk dört ülkeden geliyorsa ve kendi yerel liglerini ilk dördün dışında bitirirse, ligin dördüncü sıradaki takımı Şampiyonlar Ligi'nde mücadele etmeyecektir. Bunun yerine Avrupa Ligi'nde mücadele edecek. Para ödülü UEFA, Play-off turunu geçen her takım 5.000.000 €, elenen her takım 3.000.000 € kazanır. Grup aşamasına katılım için 15.640.000 € ve grup aşamasındaki her galibiyet için 2.800.000 €, beraberlik için 900.000 € kazanır. Son 16 turuna katılan takımlara 9.600.000, Çeyrek finale çıkan takımlara 6.000.000, yarı finale çıkan takımlara 7.000.000, finali kaybeden takıma ise 10.500.000 ödeme yapılır. Kupayı kazanan takım ise 15.000.000 para ödemesi alır. UEFA, takımlara dağıttığı parayı havuz'dan öder. Havuzun bütçesi ise şampiyonanın yayın hakları gelirleri ile belirlenir. Ön eleme turu: 200.000 € Birinci eleme turu: 300.000 € İkinci eleme turu: 400.000 € Üçüncü eleme turu: 500.000 € Grup aşaması için taban ücret: 15.640.000 € Grup maçı galibiyeti: 2.800.000 € Grup maçı beraberliği: 900.000 € Son 16 turu: 9.600.000 € Çeyrek final: 10.600.000 € Yarı final: 12.500.000 € İkinci: 15.500.000 € Şampiyon: 20.000.000 € Sponsorluk UEFA Şampiyonlar Ligi, bir uluslararası şirketler topluluğu tarafından sponsorluk alır. 1992 yılında kupanın statüsünde olduğu gibi sponsorluk kriterleri de yenilendi. Buna göre en fazla sekiz sponsorluk anlaşması yapılabilecek, her şirket için saha içerisinde dörder reklam panosu tahsis edilecek, logolar ise biletlerin belirli bir kısmında yer alacaktır. Reklam panoları, Britanya'daki stadların reklam panolarının boyutları yüzünden bazı zamanlar eleştiri almaktadır. Old Trafford, Anfield, Celtic Park ve Stamford Bridge gibi saha ile iç içe olan klasik İngiliz tipi stadların önüne koyulan reklam panolarının ön koltukta oturan seyircilerin görüş açısını düşürdüğünden dolayı sık sık eleştirilir. Bu taraftarların arasında tekerlekli sandalye kullanmak zorunda olan engellilerin de olması ve bu insanların oturdukları yeri değiştirmelerinin zor olması da bu eleştirilerin ana kaynağıdır. sağ|küçükresim|upright=1.14|Her maç öncesinde gerçekleştirilen seremonilerden biri. Turnuvanın şu andaki ana sponsorları şunlardır: Heineken MasterCard PepsiCo Pepsi/Pepsi Max, Gatorade, and Lay's/Walkers reklamı yapılan markalardır. Televizyonlarda Ruffles markasının reklamı da yapıldığı görülmüştür. Sony'nin yan markası PlayStation'ın reklamı yapılmaktadır. FedEx Just Eat/Takeaway Socios.com (Yalnızca ABD'de sanal panolar üzerinden reklamı yapılmakta.) Oppo Türk Hava Yolları Adidas turnuvanın ikincil sponsorudur ve tüm UEFA turnuvalarında olduğu gibi Adidas Finale ile resmî maç topu ve hakem forması gibi sportif ihtiyaçları karşılamaktadır. Konami ise Pro Evolution Soccer serisi ile 2010'dan 2018'e kadar resmî video oyunu sponsorudur. O seneden sonra Electronic Arts şirketi EA SPORTS FIFA serisi için FIFA 19'dan itibaren UEFA turnuvalarının lisansını almıştır. Hublot ise organizasyonda dördüncü hakemlerin kullandıkları elektronik tabela sponsorudur. Sponsorluk küçükresim|9 Nisan 2013 tarihinde forma sponsoru bwin olan Real Madrid, İstanbul'da Galatasaray ile oynarken sponsorsuz forma giymek zorunda kaldı. FIFA Dünya Kupası'ndaki gibi UEFA Şampiyonlar Ligi de birden fazla şirket tarafından sponsorlanmakta. Şampiyonlar Ligi 1992'de oluşturulduğunda, en fazla sekiz şirketin sponsor olabileceğine ve her birine sahanın etrafında dört reklam panosu, maç öncesi ve sonrası röportajlarına ve belirli sayıda bilet verileceğine karar verildi. Turnuvanın sponsorlarına maç sırasında televizyon reklamlarında öncelik verileceğini temin eden bir anlaşmayla da beraber bu, ana sponsorların asıl odak olduğunu sağlama almış oldu. Turnuvanın 2021-2024 arasında ana sponsorları: Oppo FedEx Türk Hava Yolları Heineken N.V. Heineken (Arnavutluk, Azerbaycan, Bosna Hersek, Fransa, Kazakistan, Kosova, Norveç ve Türkiye dışında) Heineken Silver Just Eat Takeaway 10bis (sadece İsrail'de) Menulog (sadece Avustralasya'da) Bistro (sadece Slovakya'da) Just Eat Danimarka Fransa İrlanda İtalya İspanya İsviçre Birleşik Krallık Lieferando (sadece Almanya ve Avusturya'da) Pyszne (sadece Polonya'da) Grubhub ve Seamless (sadece ABD'de) SkipTheDishes (sadece Kanada'da) Takeaway (sadece Belçika, Bulgaristan ve Lüksemburg'da) Thuisbezorgd (sadece Hollanda'da) Mastercard PepsiCo Pepsi Pepsi Max Lay's (Avustralasya, Balkanlar, Türkiye, İrlanda ve Birleşik Krallık dışında) Smith's (sadece Avustralasya) Walkers (sadece Birleşik Krallık ve İrlanda'da) Ruffles (sadece Türkiye'de) Chipsy ( Hırvatistan, Arnavutluk, Sırbistan, Karadağ, Bosna Hersek, Kosova ve Kuzey Makedonya'da) Rockstar Sony PlayStation 5 Socios.com (sadece ABD'de) Adidas ikincil bir sponsor ve maç topunu sağlıyor, Macron ise hakemlerin formalarını sağlaıyor.. Hublot da dördüncü hakem tabelalarını sağlamakta. Takımlar eğer alkol ve bahis sitelerine reklam yasağı uygulanan bir ülkeye maça gidiyorlarsa bu ürünlerin sponsorluk emareleri kullanılmaz. Bunun bir örneği Fransa'da oynanan Olympique Lyon-Liverpool maçında Liverpool'un sponsoru olan Carlsberg'ün logo ve diğer reklam emareleri Fransa'daki alkollü içecekler için reklam yasağından dolayı kaldırılmıştır. 2008 yılında ise yine Şampiyonlar Ligi'nde son 16 mücadelesinde oynanan Fenerbahçe-Sevilla maçında Sevilla, göğüs reklamında yasadışı bir bahis şirketinin (888.com) ismini taşıdığı gerekçesiyle sahaya reklamsız formayla çıkmak zorunda kalmıştı. Ayrıca 2012-13 sezonunda çeyrek final rövanş mücadelesinde Galatasaray ile mücadele eden Real Madrid, formasında sponsor olarak taşıdığı Avusturya kökenli bahis şirketi Bwin şirketinin Türkiye'de yasal bir bahis şirketi olmaması nedeniyle sahaya reklamsız formayla çıkmıştır. 2020-21 sezonunda Yunanistan ekibi Olympiakos'un formasında Yunan bahis şirketi Stoiximan.gr'nin reklamını taşıyan ekip, Fransa ekibi Marsilya deplasmanına giderken bahis şirketinin ülkede ve Yunanistan sınırları dışında yasal olmamasından ötürü iroes adı altında taşımıştır. Yayın hakları Şampiyonanın Avrupa'da yayınlanmadığı ülke yoktur, Avrupa dışındaki ülkeler de dahil olmak üzere toplam 70 ülkede 40 dilde yayınlanır. 2009 UEFA Şampiyonlar Ligi Finali, 109 milyon kişi tarafından izlenmiş ve 106 milyon kişinin izlediği Super Bowl XLIII karşılaşmasını geçerek o yılın en yüksek reyting alan programı olmuştur. İstatistikler ve rekorlar Şampiyonlar En çok maça çıkanlar Aşağıdaki tabloya organizasyonun eleme aşamasındaki ve Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası'ndaki istatistikler dâhil değildir. En çok gol atanlar Aşağıdaki tablo, organizasyonun eleme aşamasında atılan golleri içermemektedir.Kalın yazılan oyuncular hâlâ futbolculuk kariyerini sürdürmektedir. Ayrıca bakınız UEFA Şampiyonlar Ligi tüm zamanların puan durumu Kaynakça Dış bağlantılar RSSSF.com'da Avrupa kupaları arşivi ECHistory.com'da UEFA Şampiyonlar Ligi tarihi The-Sports.org'da Tüm zamanların istatistik ve sonuçları UEFA.com'da Kasım 2004 - UEFA Şampiyonlar Ligi'nin 50. yılı