Ünlü daralması

[bullvar_katip]

Ünlü daralması, Türkçede geniş ünlülerin dar ünlülere dönüşmesi şeklinde gerçekleşen bir ses olayıdır. a veya e ünlüleriyle biten bir fiile -yor eki getirildiğinde, fiilin son hecesindeki ünlü, ı, i, u, veya ü ünlülerinden birine dönüşür: sakla + yor > saklıyor dile + yor > diliyor kutla + yor > kutluyor gözle + yor > gözlüyor -yor ekinden önce gelen -ma/-me olumsuzluk eklerindeki a ve e ünlüleri her zaman daralır: yazma + yor > yazmıyor gelme + yor > gelmiyor koşma + yor > koşmuyor öpme + yor > öpmüyor y kaynaştırma ünsüzünden önce gelen a ve e ünlüleri, telaffuz esnasında daralma eğilimi gösterebilir. Ancak bu durum yazılışa yansıtılmaz: anlayabilir ("anlıyabilir" değil) saklayarak ("saklıyarak" değil) boyayacak ("boyıycak" değil) dileyen kutlayalım Aynı şekilde; gelecek zaman kipinde kullanılan -ecek/-acak eklerinin başındaki e ve a ünlüleri; konuşma dilinde daralsa bile, yazılışta daralması söz konusu değildir: gelecek ("gelicek" değil) olacak ("olucak" değil) seveceğim ("sevicem" değil) yapacaksın Ancak "demek" ve "yemek" fiillerine y kaynaştırma ünsüzü geldiğinde e harfi hem okunuşta hem de yazılışta i'ye dönüşür: de + y + ecek > diyecek ye + y + en > yiyen de + y + e + lim > diyelim ye + y + ince > yiyince TDK'nin önerisi, "de + y + ince" ve "de + y + ip" sözcüklerinin birer istisna olarak daraltılmadan bırakılmasıdır ("yiyince" ve "yiyip", ama "deyince" ve "deyip"). Kategori:Türkçedeki ses olayları