Urartu Dini

[bullvar_katip]

Urartu Dini; Van / Mehr Kapısı (Mağara Tapınağı) anıtındaki yazıta göre, Urartuların inandığı, kutsadığı ve adlarına belirli dönemlerde kurban kestiği 79 tanrı, tanrıça ve tanrısal özellik bulunmaktadır. Bunlardan ilk üç sırayı Haldi, Teişeba ve Şivini paylaşır. Haldi - (Eşi Bagbartu / Bagmaştu / Arubani) Urartuların baştanrısı idi. İsim olarak kökeni MÖ 13. yüzyıl Asur yazıtlarına kadar inmektedir. En büyük tapınağı Musaşirin'de idi. Teişeba (Fırtına tanrısı) Hurri kökenlidir ve Hititlerde Teşup ile aynı tanrı olmalıdır. Şivini de (Güneş tanrısı) olup Hurri kökenlidir. Hititler'deki Şimegi'nin karşılığıdır. Urartular büyük merkezlerde tanrıları için kule tipi tapınaklar ve açık alanlardaki kayalara kapı görünümlü kutsal nişler yapmışlardı. Âyinler Urartu tanrıları için ritüeller eşliğinde kurbanlar kesilmesi esasına dayanmaktadır. Kurbanlar koyun, inek ve sığır olarak çeşitlilik arzeder ve Urartuların 79 tane tanrılarından her bir tanesi için kaç tane koyun / sığır kesileceği belirlenmiştir. Ayrıca devletin başkenti olan Tuşpa için de kurban kesilmekteydi. Kesilen hayvanların kanlarının Van Kalesi'ndeki bir meydanda toplanması için drenaj kanalları inşa edilmişti. Araştırmacı bilimadamları benzer kanallardan diğer yerleşim site ve şehirlerinde de keşf etmişlerdir. Kesilen hayvanların yaşlarının ortalama iki günlük olacak kadar çok genç oldukları anlaşılmıştır. Blur-Karmir (Kızıl-Tepe) mevkîinde yapılan araştırmalar sırasında dört binin üzerinde kurban edilmiş hayvan külleri bulundu. Alman arkeologların Rusahinili (Toprak-Kale) mevkîinde yürüttükleri araştırmalar neticesinde hayvan kemiklerinin arasında bazı çocuk kemiklerinin de bulunmasıyla insan kurban etme adetinin de Urartuların gelenekleri arasında olduğu sonucuna vardı. Haldi'nin onuruna çocukların nasıl kurban edileceğini ve hangi ritüellerin uygulanacağını açıklayan bir kil tablet ele geçirilmiştir. Urartu dinî sanatını yansıtan kabartma ve heykeller Urartu tanrılarının tasvir ve rölyefleri Urartu dinî ritüellerinde kullanılan kazan örnekleri Cenaze törenleri Cenaze töreni bölgeler arasında farklılıklar göstermektedir. Araştırmacılar Urartu kültürünün karakteristik bir cenaze töreni olmadığını ve defin törenlerinin değişiklik arzetttiğini saptamışlardır. Mezarlar içinde yakılan cesetlerin küllerinin yanı sıra bilezik, kemer ve bronz eşyalar da bununmuştur. Bu bulgulardan Urartuların ölümden sonra bir yaşama inandıkları sonucuna varılmıştır. Bir yerleştirilen kül cesetlerinin yakılması ardından Urn gibi yerlerde toprağa gömüldükleri, bazen de, küllerin saksılar içine doldurulduktan sonra saklandığı anlaşılmıştır. Urartularda yaygın cenaze şekli cesetlerin yakılması idi. Bu yöntem öncelikle saraylarda krallara yapılan törenlerde uygulanmaktaydı. Van Kalesi-Tuşpa'da kral küllerinin saklandığı mağaralar bulunmuştur. Van Kalesi'nde Kudüs ve Frig mezarlarına benzer kaya mezarlar ortaya çıkarıldı. Mısır antik mezarların inşası ile benzerlikler cenaze törenlerinin çok kültürlülük arzettiğini kanıtlar niteliktedir. Ölü gömme Urartu'da yakarak veya yakmadan gömü yapılmaktaydı. Yönetici kesim ve olasılıkla aileleri büyük kale ve merkezlerin yakınındaki çok odalı kaya mezarlarına birlikte, diğerleri ise sosyal statülerine göre toprak altına inşa edilen oda mezarlara, basit toprak mezarlara veya yakılarak urne adı verilen küplere gömülmekteydiler. Merkezde Van Kalesi, batıda Palu, Malazgirt ve Altıntepe'de, kuzeyde Aras Nehri'nin güney bölgesinde, doğuda Şangar (İran'da Bastam'ın kuzeyi) gibi önemli yönetim merkezlerinin yakınında çok odalı kaya mezarları bulunmaktadır. Dilkaya Höyüğü, Karagündüz Höyüğü ve Yoncatepe Höyüğü'nde ise soyulmadan günümüze ulaşmış, içinde birden çok gömü bulunan yeraltı oda mezarları incelenmiştir. Ölümden sonraki yaşama inandıkları için ölülerin mezarlarına günlük yaşamda kullandığı yastık, çanak, çömlek gibi eşyalar konulurdu. Urartu tanrıların kaynakları Dinî mânâlar içeren hayât ağacı ve yılan rölyefleri Kaynakça Bibliografya Belli van O., The Capital of Urartu, Eastern Anatolia, Istambul 1989. ISBN 975-479-093-0. Burney C. A., Lang D. M., The Peoples of the Hills. Ancient Ararat and Caucaus, New York-Washington 1972. ISBN 0-297-00495-6. Cambridge Ancient history, I. E. S. Edwards i in., T. 3, Cz. 1, London 1982. ISBN 0-521-22496-9. Campbell S., Green A., The Archaeology of Death in the Ancient Near East (Oxbow Monographs in Archaeology), Oxford 1995. ISBN 0-946897-93-X. Chahin M., The Kingdom of Armenia, London 2001. ISBN 0-7007-1452-9. Çilingiroğlu A., French D. H., Anatolian Iron Ages, T. 3, The proceedings of the Third Anatolian Iron Ages Colloquium held at Van, 6-12 1990, Ankara 1994. ISBN 1-898249-05-9. Çilingiroğlu A., Salvini M., Ayanis I. Ten Years’ Excavations at Rusaḫinili Eiduru-kai, 1989-1998, Roma 2001. ISBN 88-87345-04-X. Johnston S. I., Religions of the ancient world. A Guide, Cambridge 2004. ISBN 0-674-01517-7. König F. W., Handbuch der chaldischen Inschriften, Graz 1955. Krauss R., Tierknochenfunde aus Bastam in Nordwest-Azerbaidjan/Iran (Fundmaterial der Grabungen 1970 und 1972), Munich 1975. Lehmann-Haupt C. F., Armenien, einst und jetzt, T. 2, Berlin 1910-1931. Redgate A. E., The Armenians, Oxford 1998. ISBN 0-631-14372-6. Sasson J. M., Civilizations of the Ancient Near East, T. 2, New York 1995. ISBN 0-684-19279-9. Stone E. C., Zimansky P. E., The Urartian Transformation in the Outer Town of Ayanis, Archaeology in the Borderlands. Investigations in Caucasia and beyound, Los Angeles 2003. ISBN 1-931745-01-3. Studi micenei ed egeo-anatolici, 44(2002), nr 2. University of Los Angeles. The Armenian People from Ancient to Modern Times, red. R. G. Hovannisian, New York 2004. ISBN 1-4039-6421-1. Zimansky P. E., Ancient Ararat. A Handbook of Urartian Studies, New York 1998. ISBN 0-88206-091-0. Zimansky P. E., Ecology and Empire. The Structure of the Urartian State, Chicago 1985. ISBN 0-918986-41-9. Арутюнян Н. В., Земледелие и скотоводство Урарту, Ереван 1964. Вестник древней истории, 2(1948). Вестник древней истории, 2-4(1951). Вестник древней истории, 1-4(1953). Вестник древней истории, 1(1954). Вестник древней истории, 2(1958). Вестник древней истории, 1(1987). Восточные записки, 1(1927). Древний Восток. Этнокультурные связи, Москва 1988 . Дьяконов И. М., Языки древней Передней Азии, Москва 1967. Известия АН Армянской СССР. Общественные науки, 10(1958). История древнего мира, T. 1, Ранняя древность, red. И. М. Дьяконов, В. Д. Неронова, И. С. Свенцицкая, Москва 1989. ISBN 5-02-016782-7 . История Древнего Мира, T. 2, Расцвет Древних обществ, ред. И. М. Дьяконов, В. Д. Неронова, И. С. Свенцицкий, Москва 1983 . Капанцян Г., Об урартском божестве Шебиту, Ереван 1947. Марр Н. Я., Орбели И. А., Археологическая экспедиция 1916 года в Ван, Петроград 1922. Меликишвили Г. А., Наири-Урарту, Тбилиси 1954. Меликишвили Г. А., Урартские клинообразные надписи, Москва 1960. Пиотровский Б. Б., Ванское царство (Урарту), Москва 1959. Пиотровский Б. Б., Кармир-Блур II. Результаты раскопок 1949-1950, Ереван 1952. Сообщения Академии наук ГрузССР, 14(1953). Тер-Саркисянц А., История и культура армянского народа с древнейших времён до начала XIX века, Москва 2005. ISBN 5-02-018445-4. Токарев С. А., Мифы народов мира, T. 2, Москва 1982. Kategori:Urartular