Üzümlü, Şavşat

[bullvar_katip]

Üzümlü, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür. Tarihçe Üzümlü köyünün eski adı, Muhobani'dir. Gürcüce bir yer adı olan Muhobani (მუხობანი), "meşelik" anlamına gelen “Muhovani”den (მუხოვანი) değişime uğramıştır. Bu yer adı 1835 tarihli Osmanlı nüfus defteri ile Artvin vilayeti üzerine 1927 tarihli Osmanlıca bir kaynakta Muhoban (موخوبان) olarak geçer. 93 Harbi’nin (1877-1878) ardından Şavşeti bölgesini ele geçiren Ruslar köyü Mohoban / Muhaban (Мохобан / Мухабан) adıyla kaydetmiştir. Muhobani, orta çağda Gürcistan'ın güneybatı kesimini oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti'de yer alır. Şavşeti bölgesi yazılı kaynaklarda ilk kez 8. yüzyılda geçmektedir. Bununla birlikte Tskalsimeri'deki kazılarda Tunç Çağı'na ait baltaların bulunması, bu bölgenin çok eskiden beri bir yerleşme alanı olduğunu göstermektedir. Osmanlılar bu bölgeyi, 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirdi. Muhobani köyündeki orta çağdan kalma kilise de buranın eski bir yerleşme olduğuna işaret etmektedir. Çünkü Osmanlıların Gürüclerden ele geçirdiği köylerde halkı Müslümanlaştırıldığı için yeni kiliseler yapılmamıştır. Şavşeti bölgesi ve Muhobani köyü, Osmanlı idaresine girince, Çıldır Eyaleti'ne bağlandı. Osmanlı idaresinin vergi tahsil etme ve askere alma amacıyla gerçekleştirdiği 1835 yılındaki nüfus tespiti sırasında da Muhobani, bu eyaletin Şavşat (Satlel) sancağının köylerinden biriydi. Söz konusu nüfus defterine göre köyde 12 hanede 27 erkek yaşıyordu. Osmanlı idaresi geleneksel olarak sadece erkek nüfus tespit ediyordu. Bundan dolayı köyün toplam nüfusunu bulmak için erkek sayısı kadar kadın eklemek gerekir. Bunun sonucunda Muhobani'nin nüfusunun 52 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Muhobani'nin küçük bir köy olduğu bu kayıttan da anlaşılmaktadır Muhobani, uzun süre Osmanlı yönetimi altında kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Osmanlılar yenilince Rusların eline geçti. Rus idaresinde Artvin sancağının (okrug) Şavşat-İmerhevi kazasına (uçastok) bağlıydı. Bu kaza içinde Anklia nahiyesinin (сельское общество: kırsal topluluk) sekiz köyünden biriydi. 1886 tarihli nüfus tespitine göre köyde 111 kişi yaşıyordu. Nüfus açısından Muhobani, Morohozi'den sonra bu nahiyenin en küçük ikinci köyüydü. Nüfusun tamamı Türk olarak kaydedilmiştir. Oysa hem köyün adı hem de Klditavi (კლდითავი), Didçala (დიდჭალა), Savele (საველე), Abanoti (აბანოთი), Napudzari (ნაფუძარი), Ğeleti (ღელეთი) gibi yer adları buranın bir Gürcü yerleşmesi olduğunu göstermektedir. Muhobani, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rus idaresinin sona ermesinden bir süre sonra, bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 1921 yılında, Sovyet Rusya'nın Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti, Artvin ve Ardahan bölgelerini boşaltması için Gürcistan hükûmetine ültimatom verdi. Gürcistan hükûmetinin bu iki bölgeden çekilmesi üzerine Muhobani köyü fiilen Türkiye'ye katıldı. 16 Mart 1921'de Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca da köy Türkiye'ye bırakıldı. Muhobani, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında, "Muhoban" adıyla Artvin livasının Şavşat kazasının merkez nahiyesinin bir köyüydü ve nüfusu 29 hanede yaşayan 202 kişiden oluşuyordu. Köyün nüfusunun tamamı bu tespitte de "Türk" olarak yazılmıştır. Muhobani / Muhoban Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Üzümlü olarak değiştirildi. 1935 genel nüfus sayımında, Rize ve Artvin vilayetlerinin birleştirilmesiyle kurulmuş olan Çoruh vilayetinin Şavşat kazasının merkez nahiyesinin köylerinden biriydi. Nüfusu 241 kişiden oluşuyordu. Adının değişmiş olmasına karşın, köyün eski adı yeni adıyla birlikte, "Üzümlü (Muhoban)" biçiminde resmi yayınlarda uzun süre kullanılmıştır. Üzümlü köyünde varlığı saptanmış tek tarihsel yapı, Muhobani Kilisesi'dir. Bugün tamamen yıkılmış, eskiden bir köy kilisesi olan yapı, Balcılar mahallesinde bulunuyordu. Bu kiliseden geriye yapı taşları ve kireç harçlı duvar parçaları kalmıştır. Coğrafya Üzümlü köyü, Artvin il merkezine 85km, Şavşat ilçe merkezine 20km uzaklıktadır. Nüfus Kaynakça Dış bağlantılar Kategori:Şavşat belde ve köyleri