Uzun ve kısa ölçekler

[bullvar_katip]

Uzun ve kısa ölçekler , birkaç farklı büyük sayı adlandırma sistemleriden ikisidir. Dünyada 10'un katları olan tam sayılarda kullanılırlar. Kıta Avrupası, Hindistan, Eski Britanya gibi birçok ülke uzun ölçekleri kullanırken, Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık gibi çoğu İngilizce konuşan ülkeler ile Türkiye kısa ölçeği kullanıyor. Tüm bu ülkelerde, sayı adları kendi yerel dillerine çevrildi. Fakat etimolojiden dolayı adlar benzerdir. Özellikle Orta Asya'daki bazı diller, ne uzun ölçeği ne de kısa ölçeği kullanır. Onların kendi adlandırma sistemleri vardır. Uzun ölçek (Fransızca échelle longue, İngilizce long scale) ifadesi, her yeni terimi milyondan (1.000.000) daha büyük olan büyük sayı adlarının bir sistemini belirtir. Bir milyon milyon, bilyon anlamına gelir ve (10)'ye eşittir. Trilyon, bir milyon bilyondur, o da (10)'e eşittir. Kısa ölçek (Fransızca échelle courte, İngilizce short scale) ifadesi de, her yeni terimi milyondan (1.000.000) daha büyük olan sayı adlarının bir sistemini belirtir. Bin milyon, bilyon (Türkçede milyar) anlamına gelir ve (10)'a eşittir. Trilyon, bin bilyondur o da (10)'dir ve böyle devam eder. Bin milyon ( Bundan dolayı bu iki sistemin kulllanımı Britanyalılar ve Amerikanlar tarafından tercih edildi. 1974'te BK (UK) hükûmeti kısa ölçeğe döndü ve değişiklik Basın-Yayına yansıdı ve resmi kullanıma sunuldu. Karşılaştırma Aynı sayısal değer, uzun veya kısa ölçeğin kullanımına bağlı olarak, iki farklı ada sahiptirs. Yine aynı adın, uzun veya kısa ölçeğin kullanımına bağlı olarak, iki farkı sayısal değeri vardır. Her ölçek, farklı sayısal adı veya sayısal değeri kullanımı ile ilgili mantıksal gerekçeleri vardır. Kısa ölçek, binin katlarını temel alırken, uzun ölçek ise bir milyonun katlarını baz alıyor. Her iki ölçekte de bi- 2'yi ve tri- 3'ü vb. ifade eder. İki ölçeğin sayısal değerleri ve adları arasındaki ilişki şöyle açıklanabilir: İki ölçeğin adları ve sayısal değerler arasındaki ilişki şöyle açıklanabilir: Daha geniş bir tablo için büyük sayıların adlarına bakınız. "Milyar" veya "milliard" kelimesi bilçok Avrupai dilde bulunur ve değeri bu dillerde 10'a eşittir. Bunun yanında bu terim Amerikan İngilizcesinde bilinmiyor. Onun yerine bilyon (billion) kullanılır ki bu terim de Britanya İngilizcesinde yoktur. Bilyonun yerine de 'bin milyon' kullanılır. "Milyar"dan türetilen "yar" terimi ticarette kullanılır ki bu terim "bilyon" gibi kafa karıştırır. Aynı şekilde, birçok uzun ölçek ülkeleri, uzun ölçekte bin bilyon (örn, 10) için bilyar (veya benzeri) ve uzun ölçekte bin trilyon (örn, 10) için de trilyar kelimesini, vb. kullanır. Tarihçe Farklı ölçeklerin varlığından dolayı, büyük sayıları ülkelere veya dillere göre karşılaştırırken veya daha çok kullanılan ölçeğin zamanla değiştiği ülkelerdeki eski belgeler çevrildiğinde (tercüme edildiğinde) dikkatli olmak gerekir. Örneğin, Britanya İngilizcesi, Fransızca ve İtalyancanın geçmiş belgelerine, her üç ülkenin de her iki ölçek sistemini kendi ülkelerinde birkaç kez kullandığında, belgenin tarihine bağlı olarak, hem kısa hem de uzun ölçeklere başvurulabilir. Artık Birleşik Krallık resmen kısa ölçek kullandığını duyurdu. Fakat Fransa ve İtalya (ve Avrupa'nın diğer çoğu ülkeleri) uzun ölçek kullanıyor. 1974'ten önce eski Britanya İngilizce kelimesi olan billion (bilyon), 1961'den sonraki geçerli Fransızca kelimesi olan billion, 1994'ten sonra geçerli İtalyanca kelime olan bilione, Almanca Billion; Felemenkçe biljoen; İsveççe biljon; Fince biljoona; Danimarkaca billion; İspanyolca billón Türkçe milyar ve Avrupa Portekizce bilião kelimeleri (Brezilya Portekizcesindeki telaffuz değişikliğine dikkat ediniz), tüm bu dillerde bu kelimelerin uzun ölçekteki sayısal değeri 10'dir. Bu yüzden bu kelimelerin her biri Amerikan İngilizcesine veya 1974'ten önceki modern Britanya İngilizcesine "bilyon" (kısa ölçekteki 10) değil de "trilyon" (kısa ölçekte 10) olarak çevrilir. Diğer taraftan, 1961'den önceki eski Fransızca kelime olan billion, 1994'ten önceki eski İtalyanca kelime olan bilione, Brezilya Portekizcesi kelimesi bilhão ve Galce kelime biliwn, tüm bu dillerde kısa ölçekli terim 10'u ifade eder. Bu kelimelerin her biri Amerikan İngilizcesine veya 1974'ten önceki modern Britanya İngilizcesine "bilyon" (kısa ölçekteki 10) olarak çevrilir. "Bilyon" ve "milyar" terimlerinin her ikisi de ilk tanıtılırken 10'yi ifade ediyordu. Uzun ölçeği kullanan ülkelerde "milyar" şu anki sayısal değeri olan 10 olarak değiştirilirken "bilyon" kelimesi özgün (orijinal) değeri olan 10'yi hala ifade ediyor. Yeni terimler: "bilyar", "trilyar", vb. tanıtıldı. Kısa ölçeği kullanan bazı ülkelerde, "milyar" 10 olarak yeniden değiştirilirken "trilyon" da 10 olarak tekrar tanıtıldı. Kısa ölçeği kullanan çoğu ülkede, "milyar" artık hiç kullanılmazken, "bilyon" 10 olarak yeniden tanıtıldı. "Trilyon"un alt değerleri ve tüm büyük sayılar ayarlandı. Aşağıdaki Geçerli kullanıma bakınız. Zaman çizelgesi "Milyon" (million), Eski İtalyan "milion"eden türetilen, Eski Fransız Milion kelimesidir ve milleyi (bini) kuvvetlendirir. Bir "milyon", "büyük bin"dir ve 1728'e eşittir. Geçerli kullanım Kısa ölçek ülkeler ve bölgeler İngilizce'yi konuşan ülkeler ve bölgeler 10 = bir milyon, 10 = bir bilyon, 10 = bir trilyon. vb. İngilizce kullanan ülkelerin çoğu kısa ölçekte 10 = bilyon olarak kullanır. Örneğin: Diğer kısa ölçek diller ve ülkeler 10 = bir milyon, 10 = bir milyar / bilyon, 10 = bir trilyon. vb. Diğer ülkelerde benzer şekilde trilyonu 10, vb. olarak kullanır. Bu ülkelerden birkaçı ise bilyon kelimesini 10 olarak kullanırken çoğu "milyar" (10 için) gibi benzer kelimeleri geleneksel uzun ölçekte kullanır. Kısa ölçek, 10 ve 10 kullanıma birkaç örnek: Diğer terimbilimi ile kısa ölçek kullanımı ( ekatommyrio "yüz mayrad" = 10; disekatommyrio "bi+yüz mayrad" = 10; trisekatommyrio "tri+yüz mayrad" = 10; tetrakis ekatommyrio "katri+yüz mayrad" = 10, ve devam eder.) Uzun ölçek ülkeler 10 = bir milyon, 10 = bir milyar / bin milyon, 10 = bir bilyon, 10 = bir bilyar / bin bilyon, 10 = bir trilyon, vb. Geleneksel uzun ölçek Kıta Avrupa ülkelernin çoğu tarafından ve Kıta Avrupasından türetilen dillerre sahip diğer ülkeler tarafından kullanılır. Bunlara Yunanistan, Romanya, Bulgaristan ve Brezilya gibi ülkeler dahil değildir. Bu ülkeler bilyon olarak 10 kullanır. Bazıları milyar kelimesini 10 olarak kullanırken, diğerleri buna eşdeğer olan bin milyon kullanır. Uzun ölçek, 10 ve 10 kullanıma birkaç örnek: Her iki ölçek ülkeler Bazı ülkeler, kullanıldığı dile bağlı olarak ya Kısa ya da Uzun ölçek kullanır. 10 = bir milyon, 10 = YA bir bilyon (Kısa Ölçek) YA DA bir milyar / bin milyon (Uzun Ölçek), 10 = YA bir trilyon (Kısa Ölçek) YA DA bir bilyon (Uzun Ölçek), vb. Ne uzun ne de kısa ölçek ülkeler Aşağıdaki ülkeler kendi sayısal sistemlerine sahiptirler. Ne uzun ne de kısa ölçeği kullanırlar: Geçerli kullanımdaki notlar İngilizce ülkeleri Birleşik Devletleri bir kenara koyarsak, İngilizce konuşan birçok ülke, kısa ölçek yürürlüğe girene kadar uzun ölçek kullandı. Bundan dolayı bazı uzun ölçek kullanılmaya devam edildi ve BK (UK) ve ABD hariç, İngilizce konuşan diğer ülkelerdeki kısa ölçeğin resmi durumu bazen belirsizlik gösteriyor. BK'taki kullanımı "Bilyon", birçok sektörde birçok yıl 10 olarak kullanıldı. Birleşik Krallık hükümeti, BBC ve diğer Basın-Yayın kuruluşlarının çoğu, 1970'lerin ortalarından itibaren kısa ölçeği kullanmaya başladılar. "Bilyon"un 10 olarak kullanımı geniş alana yayılmadan önce, BK, milyar yerine genellikle bin milyon kullanıyordu. 10 için uzun ölçek terimi olan "milyar", Britanya İngilizcesinde yürülükten kalkarken "yar" ("yard" olarak) hala Londra parasında, döviz bürolarında ve borsada argo olarak kullanılıyor. ABD'deki kullanımı Amerika Birleşik Devletlerinde, 19.yüzyıldan beri kısa ölçek öğretiliyor. Bu yüzden ayrıcalıklı olarak kullanılıyor. Avustralya'daki kullanımı Avustralya'da eğitim, medya, edebiyat alanında, aynen diğer İngilizce konuşan ülkeler gibi kısa ölçek kullanılıyor Kanada'daki kullanımı Kanada, hem uzun ölçek (kanada Fransızcası) hem de kısa ölçek (Kanada İngilizcesi) kullanıyor. Güney Afrika'daki kullanımı Güney Afrika, hem (Afrikaancada) uzun ölçek, hem de (Güney Afrika İngilizcesi'nde) kısa ölçeği kullanıyor. Hindistan, Pakistan ve Bangladeş'teki kullanımı Finansal medyanın haricinde, Bangladeş, Hindistan ve Pakistan'da İngilizce konuşanlar, kendi eğitim seviyelerine göre bilyonu kullanıyorlar. Bazıları geleneksel Britanya uzun ölçeğini kullanıyor. Günlük yaşamda, Bangladeş, Hindistan, Pakistanlılar çoğunlukla kendi yaygın sayı sistemini kullanıyor (çoğunlukla da Hindistan sayı sistemini kullanıyor) – örneğin, Bankladeş, Pakistan ve Hindistan İngilizcesinde, 100 bine denk olan lakh kelimesi (örn, 100 lakhs), on milyona denk olan crore kelimesi ve bir bilyona denk olan arab kelimesi kullanılıyor. Endonezya kullanımı Endonezya, sayısal değeri 10en olan milyar (Felemenkçe miljarddan türetildi) terimini, hiçbir istisnai durum olmadan, resmen kullanıyor. Uzun ölçekte bilyon olarak adlandırılan 10 sayısı için seribu milyar (bin milyar) terimi veya nadir de olsa sejuta juta (bir milyon milyon) terimi kullanılıyor. İtalyancadaki kullanımı İtalya, 19. yüzyılda kısa ölçeğe dönen iki Avrupa ülkesinden biridir (diğeri Fransa'dır). Fakat 20. yüzyılda özgün (asıl) uzun ölçeğe geri döndü. İtalya'da bilione (bilyon) kelimesi resmi olarak 10 anlamına gelir. Halk arasında, bilione, hem 10 hem de 10; trilione hem 10 hem de (nadiren) 10 (ve devam eder) olarak bilinir. Bu yüzden, karışıklığa meydan vermemek için nadiren kullanılır. 10 için miliardo, 10 için mille miliardi (bin milyar), 10 için un milione di miliardi, 10 için un miliardo di miliardi, 10 için mille miliardi di miliardi daha fazla kullanılır. İspanyolcadaki kullanımı "Millardo" (milyar), İspanyolca konuşan ülkelerde bazen 10 için kullanılır. Fakat sıklıkla "mil millones" (bin milyon veya Türkçede milyar) kullanılır. "Billón" kelimesi Amerika'nın etkisinde kalan ülkelerde bazen yanlış kullanılır. Esperanto'daki kullanımı Esperanto biliono, triliono vb. kelimeleri anlamları pek anlaşılmayacak şekilde kullanılıyor. Hem uzun hem de kısa ölçek kullanıldı. Temel Esperanto sözlüğü (Plena Ilustrita Vortaro)nun son baskısında, PMEG grameri olarak, uzun ölçek anlamları tavsiye ediliyor. Çoğu kıtadaki varlığı Uzun ve kısa ölçeğinin her ikisinin çoğu kıtadaki kullanımı, kıtadaki dile bağlıdır. Örnekler: Alternatif telaffuzlar Büyük sayıları belirlemenin kesin yollları: Yazımsal iletişimlerde, az büyük olan sayılar için en basit çözüm tam miktarı yazmaktır. Örn; 1 trilyon (kısa ölçekte), 1 bilyon (uzun ölçekte) söylemek yerine 1.000.000.000.000 yazmaktır. 'Milyon'u içeren kelimelerde, örneğin: 10 = "bin milyon"; 10 = "bir milyon milyon". Bunlar 10'den büyük sayılar için kelime kalabalığına neden olur. 3 dijitten fazla olan sayıları milyon ile birleştirme. Örn, 15.300 milyon (Türkçede 15 milyar 300 milyon). Bilimsel gösterim (standart form veya üstel gösterim olarak da bilinir, örneğin, 1x10, 1x10, 1x10, 1x10, vb.) veya, a bilgisayar programlama gösterimi (1e9, 1e10, 1e11, 1e12, vb). Bu biliminsanları ve matematikçiler için çok yaygın kullanımdır. SI önekler, örneğin, 10 için giga ve 10 için tera. Uluslararası Birimler Sistemi (SI), hangi ölçeği kullanacağı konusunda bağımsızdır. Ayrıca bakınız Alıntılar Kategori:Rakamlar Kategori:Sayı sistemleri