Vektör

bullvar_katip · 21 Mayıs 2024

[[Dosya:vector from A to B.svg|küçükresim|A noktasından B noktasına çizili bir vektör.]] Matematik, fizik ve mühendislikte, Öklid vektörü veya kısaca vektör (bazen geometrik vektör, konumsal vektör ya da yöney) sayısal büyüklüğü (veya uzunluğu) ve yönü olan geometrik bir objedir. Vektör, genellikle bir doğru parçası ile özdeşleştirilir. Bir başlangıç noktası A ile bir uç noktası Byi birleştiren bir ok şeklinde görselleştirilir ve ile belirtilir. Hız, kuvvet, ivme ve ağırlık örnek birer vektörel niceliktir. Vektörler bir sayı (skaler) ile veya başka bir vektör ile çarpılabilir ve bölünebilir. Aynı zamanda yönü değiştirilmemek şartı ile ötelenebilirler. Vektörlerin yönlü doğru parçalarından farkı budur. Yönlü doğru parçalarının koordinat sistemindeki yeri sabitken, vektörler ötelenebilirler. Köken İngilizcede bu yapı için kullanılan sözcük vector dür. Kökeni, "taşımak"/"bir yöne aktarmak"/"göndermek" anlamına gelen "vehere" Latince fiil gövdesidir. Sözcüğün anlamı "taşıyıcı"/"yöncü" olarak düşünülebilir. Bu yüzden olabilir ki Türkçede (büyük ihtimalle Fransızcadan devşirilmiş olan) vektör karşılığından sonra yöney karşılığı kullanılmaktadır. Gösterimi küçükresim|sağ|200px|A noktasından B noktasına varan bir vektör oku Fiziksel vektörler veya geometrik vektörler,iki boyutlu düzlem için tanımı şu şekilde yapılabilir. İki boyutlu düzlemde 2 tane nokta alınsın bu noktalar A ve B noktaları olsun. A noktasından(başlangıç noktası) B noktasına (bitiş noktası) çizilen ve normu olan bu yönlü doğru parçasına A'dan B'ye çizilen AB vektörü denir. Gösterimi iki şekildedir : 1.gösterim 2.gösterim AB ile gösterilir. Ok vektörün yönünü gösterir. Doğru parçasının uzunluğu ise, vektör büyüklüğü ile doğru orantılıdır. küçükresim|sağ|200px İki boyutlu bir koordinat düzleminde; bazen bir vektör koordinat düzlemine dik olarak gösterilmesi gerekebilir. Bir dairenin merkezinde bir nokta bulunursa (⊙), bu sembol yönü gözlemciye doğru olan bir vektörü göstermektedir. Bir dairenin içinde bir çarpı işareti bulunursa (⊗), bu sembol yönü düzlemin arkasına doğru olan bir vektörü göstermektedir. Bu semboller, bir savaş okunun ucunun görüntülenmesi ve bir savaş okunun arka kanatlarının görüntülenmesi gibi düşünülebilir. Bir vektörün büyüklüğü Bir vektörün büyüklüğü başlangıç ve bitiş noktaları arasında kalan doğru parçasının uzunluğudur vektörler referans noktasına göre - ve+ olmak üzere iki yöne ayrılabilirler .- yönündeki vektöre negatif yönlü vektör,+yönündeki vektere pozitif yönlü vektör denir. Vektörlerin büyüklükleri skaler nicelik ifade eder o denli bu - ve + işaretlerinin skaler bir gösterimden uzaklaşması için vektörün mutlak değerini almamız gerekir.⟨e.a⟩ AB vektörünün normu |AB| dir . Daha genel gösterim || dir. Soyut tanımı Soyut olarak vektörler, bir F cisminin üzerine tanımlı bir vektör uzayının ögeleridir. Vektörler bu cisim üzerine tanımlanmış bir denklik bağıntısı yardımıyla tanımlanabilir. (n tane) olsun. a ögesi ile b ögesi,ancak bileşenlerin toplamı olarak a+d=b+c ise bağıntılıdır. Daha biçimsel olmak gerekirse şeklinde tanımlanır ki burada 'ler a noktasının koordinatlarıdır ve +işlemi F cismine aittir. Bu bağıntının bir denklik bağıntısı olduğu kolaylıkla görülebilir. O halde vektör, denklik sınıflarıdır. Böylece denklik sınıfı temsilcisini koyu harfle gösterirsek, bir vektör olarak tanımlanmış olur. Daha açık bir biçimde bir vektör, şeklinde düşünülebilir. Gösterimi Bir vektör çok çeşitli şekillerde gösterimlenebilir. En yaygın gösterimler, üzerinde bir ok işareti ya da koyu harf gösterimidir. Oklu gösterimin avantajı el yazılarında kolaylıkla kullanılabilir olmasıdır. Ancak baskı ve sayısal metinlerde koyu harf kullanmak adettir. Vektörün bileşenleriyle gösteriminde ise genellikle sıralı n-li kullanılır. Yer yer (konunun veriliş tarzına bağlı olarak) satır ya da sütun dizey gösterimi de yeğlenir. ya da Yine yaygın gösterimlerden biri birim vektör gösterimidir. ki burada alınabilir. Bir vektör şeklinde düşünüldüğünde Einstein toplam uzlaşımı kullanılarak şeklinde gösterilebilir. Bu gösterim, toplam simgesinden kurtulmada ve bileşenleri temsil edecek şekilde bir kolaylık sağlamaktadır. Genellikle tensör gösterimi olarak anılır. Eşitlik Ancak vektörlerden birinin her bileşeni karşılıklı olarak diğerininkine eşitse bu iki vektör eşittir. Vektör toplamı sağ|280px İki vektörün toplamı üçüncü bir vektöre eşittir. 1.şekil parelelkenar metodu,2.si ise uç uca ekleme metodudur. Skaler (sayıl) ile çarpma Bir vektör uzayında, skaler ve vektörler arasında bir çarpma ve dağılma olması gerekir. r,s sayılları F cismine ait olsun. O halde , vektörleri için, Sayıl ile birleşme: Sayıl toplaması üzerine dağılma: Vektör toplamı üzerine dağılma: Sayıl birim öge ile çarpma: özellikleri sağlanır. Genel olarak vektörle skalerle çarpması, vektörün her bileşeninin skaler ile çarpılmasıdır. Doğrudan çarpım (tensör çarpımı) İki vektörün doğrudan çarpımının sonucu ne bir vektördür ne bir skalerdir, bir ikiçtir (dyad). Bu çarpıma, eğer vektörler eş boyutluysa, çiftli (dyadic) çarpım denir. Eğer vektöreri birim vektörlerle ifade edersek şeklinde tanımlanan iki vektör için doğrudan çarpım olarak elde edilir. Buradaki gibi birimler yeni birer birimdir, yâni başka bir cinsinden ifade edilemez. Bu yüzden olarak tanımlandığında elde edilir ki bu da dizey gösterimine tekâbül eder. Konum (yer) vektörü küçükresim|sağ|Kartezyen koordinat düzleminde bir konum(yer) vektörü. Vektörün koordinatları: A vektörü = (2,3) Başlangıç noktası orijin olan vektörlere konum(yer) vektörü denir. Eğer vektör orjinde değilse vektörün uzunluğu ve yönünü değiştirmemek kaydıyla orjine taşıyabiliriz. Başlangıç noktası O = (0,0), bitiş noktası A = (2,3) olan iki boyutlu bir vektör düşünelim. Bu vektör basit olarak aşağıdaki şekilde gösterilebilir: Üç boyutlu kartezyen koordinat sisteminde (veya ) vektörler, üç skaler sayı ile tanımlanır: Standart temel vektörler küçükresim|300px|sağ|"i","j","k" temel birim vektörleri. Birim vektör, uzunluğu 1 birim olan vektörlere denir. Üç boyutlu kartezyen koordinat sisteminde x,y ve z eksenleri üzerinde yer alan üç tane temel birim vektör vardır. Bunlar: ise: Bir vektörün normu A vektörünün uzunluğu (normu ya da boyu), ||A|| sembolü ile gösterilir. "i", "j" ve "k'" temel birim vektörleri cinsinden yazılan bir vektörün uzunluk formülü, Pisagor teoreminin bir sonucudur. O halde: Yukarıdaki vektörü ele alırsak: Vektörel çarpım Çapraz çarpım da denilen çarpım yöntemiyle yapılan çarpımdır. Örnek: Bu iki vektörü ele alırsak: Yukarıdaki problem bir determinant problemidir. Sarrus kuralı ile hesaplanır. Kaynakça Ek kaynaklar . Dış bağlantılar Kategori:Lineer cebir Kategori:Fizik terimleri

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Vektör

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi