Yangın

[bullvar_katip]

[[Dosya:Wildfiretopanga.jpg|küçükresim|200px|2005 Topanga orman yangını]] [[Dosya:Northwest Crown Fire Experiment.png|küçükresim|200px|Kanada'da Northwest Crown yangın deneyi]] Yangın, maddenin ısı ve oksijenle birleşmesi sonucu oluşan yanma reaksiyonlarının neden olduğu doğal afettir. Yangınların oluştukları coğrafî alanda maddi hasarlara neden olmasından ziyade, orada yaşayan canlılar ve ekolojik denge üzerinde de büyük derece olumsuz etkileri vardır. Yangın sınıfları A Sınıfı Yangınlar Katı madde yangınlarıdır. Bunların yakıtı genelde odun, kömür gibi maddelerdir. Soğutma ve yanıcı maddenin uzaklaştırılması ile söndürülebilir. B Sınıfı Yangınlar Yanabilen sıvılar bu sınıfa girer. Benzin ve yağ gibi yanabilen sıvılardır. Soğutma (sis halinde su) ve boğma (Karbondioksit, köpük ve kuru kimyevi toz) ile söndürülebilir. C Sınıfı Yangınlar Likit petrol gazı, hava gazı, hidrojen gibi yanabilen çeşitli gazların yanması ile oluşan yangınlardır. Kuru kimyevi toz, halon 1301 ve halon 1211 kullanarak söndürülebilir. Elektrikli makine ve hassas cihazların yangınları da bu sınıfa dahil edilebilir. Elektrik donanımlarının yanmasıyla oluşan yangınlar ayrı bir sınıf içinde değerlendirilmeyip C sınıfı yangınlar başlığı altında incelenebilir. Elektrik akımı kesilerek müdahale edilmeli ve karbondioksit gazı kullanılmalıdır. D Sınıfı Yangınlar Yanabilen metallerin ve alaşımların (Magnezyum, Lityum, Sodyum, Seryum gibi) yanmasıyla meydana gelen yangınlardır. Etkili söndürücüsü olan trimotoksinboroksin bulunmadığı takdirde kum aynı işlemi görür. Özel kuru kimyevi tozlar (kuru toza, her metal ve alaşıma karşı ayrı ayrı geliştirilmiş kimyasallar katılır.) bu yangınları söndürmede kullanılırlar. Normal kuru kimyevi toz söndürücüleri ABC extinguisher olarak da anılır ve A, B ve C tipi yangınlara müdahalede etkilidirler. Yangını boğma etkisiyle söndürür. F Sınıfı Yangınlar Hayvansal ve Bitkisel içerikli yemeklik yağ yangınlarıdır. EN 3-7:2004+A1 standardında tanımlanmış olup yangın sınıfları içerisinde söndürülmesi en zor sınıftır. A, B, C, D tip yangınlarda yanıcı maddenin yüzey sıcaklığının yüksek olması bir yangın nedenidir. Ancak F Tipi yangınlarda yakıtın (Pişirme yağları) tamamının sıcak olması yangının "asıl nedenidir". Uluslararası standartlarda yemeklik yağın tutuşma sıcaklığı 360 derece (+/- 10 derece) olarak verilmektedir. Dolayısı ile bilinen söndürme maddeleri ile F tipi yangınları söndürmek neredeyse imkânsızdır. Bu tip yangınları söndürmenin en etkili yolu Potasyum karbonat (K2CO3) asetat içerikli kimyasal sıvılardır. Sabunlaşma tekniği denmekte olan bir yöntemle sıcaklığı 360 derece olan yağı soğutmakta, sabunlaşarak yağın kimyasal özelliğini bozmakta ve söndürme gerçekleşmektedir. Yangın nedenleri Korunma Önlemlerinin Alınmaması Nedenlerin başında yangına karşı önlemlerin alınmaması gelmektedir. Yangın elektrik kontağı, ısıtma sistemleri, LPG tüpleri, evlerde kullanılan tüpler, patlayıcı-parlayıcı maddelerin yeterince korunmaya alınmamasından doğmaktadır. Özellikle büyük yerleşim alanlarında, konut ve iş yerlerinde çıkan yangınların büyük bir kısmı elektriğin ve LPG tüplerinin yanlış kullanımına dayanmaktadır. Elektrik enerjisi aksamının teknik koşullara göre yapılmaması da yangını yaratan diğer bir neden olmaktadır. Bununla birlikte kaloriferlerde ve soba ile ısıtma yöntemlerinde, bacaların temizlenmesi ve parlayıcı-patlayıcı maddeler için gerekli önlemlerin alınması halinde yangın afeti olma olasılığında büyük bir azalma olacaktır. Camların yerde uzun süre durmaları sonunda doğal ışınlar cam taneciklerine güneş ışılarını yayarve sonucun da yangın oluşabilir. Bilgisizlik Yangına karşı hangi önlemlerin nasıl alınacağını bilmemek ve bu konuda yeterli eğitimden geçmemek yangının önemli nedenlerindendir. Elektrikli aletlerin doğru kullanımını bilmemek, soba ve kalorifer sistemlerini yanlış yerleştirmek, tavan arasına ve çatıya kolay tutuşabilecek eşyalar koymak yangına davetiye çıkarır. Yangının oluşumunu önlemek ve oluşan bir yangının söndürülmesini bilmek eğitim ve bilgilenmeden geçer. Bu nedenle yangını önlemeyi öğrenmek kadar yangını söndürmede ilk müdahaleleri de öğrenmek gerekir. İhmal Yangın konusunda bilgi sahibi olmak da yeterli gelmeyebilir. Söndürülmeden atılan bir kibrit veya sigara izmariti, açık unutulmuş bir LPG tüp veya evde kullanılan tüp, alev alıp yangına yol açar. [[Dosya:Sfearthquake3b.jpg|küçükresim|200px|1906'da yaşanan San Francisco Depremi'nin ardından çıkan ve yaklaşık 3000 kişinin ölümüne neden olan büyük yangın]] Kazalar İstem dışı oluşan olaylardan bazıları da (kalorifer kazanının patlaması, elektrik kontağı gibi) yangına neden olmaktadır. Ancak kendiliğinden gelişen bütün olaylar, başlangıçta yeterli önlemlerin alınmaması sonucu olabildiği gibi bilgisizlikten de kaynaklanmaktadır. Temelde bunlar olmaksızın kazaların yol açtığı yangınlar da olmaktadır. Sabotaj Yangına karşı gerekli önlemler alındığı halde; bazı insanlar çeşitli amaç veya kazanç uğruna kasıtlı olarak kişi ya da topluma ait bina ile tesisleri yakarak can ve mal kaybına neden olabilir. Sıçrama Kontrol atına alınmış veya alınmamış bir yangın ihmal veya bilgisizlik sonucu sıçrayarak, yayılarak veya parlayıp patlayarak daha büyük boyutlara ulaşabilir. Doğa Olayları Rüzgârlı havalarda kuru dalların birbirine sürtmesi ya da yıldırım düşmesi ve benzeri doğa olayları sonucunda yangın çıkabilir. Yangın söndürmede kullanılan yöntemler Soğutarak Söndürme Su ile soğutma Soğutarak söndürme prensipleri içinde en çok kullanılanıdır. Suyun elverişli fiziksel ve kimyasal özelliği yanıcı maddeyi boğma ve yanıcı maddeden ısı alarak yangının söndürülmesinde en büyük etken olmaktadır. yangın üçgenini oluşturan ısı oksijen ve yanıcı maddeden ısının düşmesi ve oksijenin azaltılarak söndürülmesinde en etkili söndürücüdür. Su yangın yerine kütlesel olarak gönderileceği gibi püskürtme lensleri ile de gönderilebilir. Yanıcı maddeyi dağıtma Yanan maddenin dağıtılmasıyla yangın nedeni olan yüksek ısı da bölünür, bölünen ısı düşer ve yangın yavaş yavaş söner. Akaryakıt yangınlarında bu tip söndürme yangının yayılmasına neden olacağından uygulanmaz. Havayı keserek söndürme Örtme Katı maddeler (kum, toprak, halı, kilim vb) ve kimyasal bileşikler (köpük, klor, azot vb) kullanılarak yanan maddenin oksijen ile temasının kesilmesi ile yapılan söndürmedir. Akaryakıt yangınlarına örtü oluşturan sentetik veya protein esaslı foam köpüğü kullanılmaktadır. Oksijensiz Bırakma Yangının oksijenle temasının kesilmesi veya azaltılması amacıyla yapılan işlemdir. Özellikle kapalı yerlerde oluşan yangınlara uygulanır. Yanıcı maddenin ortadan kalkması Yanma koşullarından olan yanıcı maddenin ortadan kaldırılması sonucu yangının söndürülmesidir. Söndürmede kullanılan araç ve malzemeler Su Su, yangın söndürmede yaygın olarak kullanılır. Küçük yangınları söndürmede nemli battaniye ve nemli gazete kullanılabilir. Su özellikle A tipi yangınlar için (katı) çok iyi bir söndürücüdür. Ancak elektrikle temasın olduğu durumlarda çarpılma riskine karşı su kullanımından kaçınılmalıdır. Kum Yanıcı maddelerin oksijenle ilişkisinin kesilerek söndürülmesinde kullanılır. Kullanma anında kumun yanıcı maddeyi tamamen örtmesi sağlanmalıdır. Oldukça emniyetli bir yangın söndürme metodudur. Karbondioksit gazı (CO2) Yanan maddenin üzerini kaplayan karbondioksit gazı yanıcı maddeyi oksijensiz bırakarak yangının söndürülmesini sağlar. Havadan 1,5 kat daha ağır sıvı halden gaz haline geçişte -78 derece olan boğucu bir gazdır. Genellikle çelik veya yaygın olarak alüminyum gövdeli tüplerde basınç altında sıvı halde tutulur. Bu gazla açık alanlarda ve hava akımının olduğu yerlerde yangının söndürülmesi oldukça zordur. Köpük Köpük, yanan yüzeye yayılır ve 5 temel özelliğini kullanarak (boğma, su buharı yapma, soğutma,ısıyı yayma, üstünü kaplama) yangının durmasını ya da kontrol altına alınmasını sağlar. HFC-227 HFC-227, Halon 1301 gazının kullanımının yasaklanması sonrasında piyasaya sürülen ve en yaygın kullanımı olan Halon alternatifi bir gazdır. Yangında önemli rol üstlenen kimyasal reaksiyonları kırma ve ısı enerjisini absorbe etme özelliği ile yangınları söndürmektedir. Özellikle A (katı) ve B (parlayabilen sıvılar) için idealdir. Kimyasal adı heptafluropropan olup, FE227 olarak da anılır. Kimyasal ismi Heptafluoropropane dir. FM 200 gazi yanginı kimyasal reaksiyonlari kirma ve isi enerjisini absorve etme özelligi ile yanginlari söndürmektedir. Kimyasal formülü C F 3 -C H F-CF 3 veya C 3 HF 7'dir . Kaynama noktası −16,4°C olan oda sıcaklığında bir gazdır. Suda az çözünür (260mg / L). Yangın söndürme maddesi olarak kullanılan HFC-227ea ticari adları şöyledir FE-227 FM-200 (Dupont FITECH - 227 (Fitech Mühendisleri) Solkaflam 227 (Solvay Florlu) MH-227 (Shanghai Waysmos) LUKE 227 (Luke Alexander) Chemori 227 (Chemori) Orient 227 (Orient Corporation) SR-200 (SRI) NAF S 227 (Güvenlik Yüksek Teknolojisi) FM200 Gazli Sistem Özellikleri Renksizdir, kokusuzdur ve yalıtkan bir söndürme ajanıdır. Ozonu yok etme katsayısı sıfırdır, Atmosferik ömrü 31-42 yıldır. Fiziksel olarak söndürme yapar. Gaz boşalması sonrası artık bırakmaz, temizliğe ihtiyaç yoktur, Gaz atmosfere yayılır. İnsan bulunan mekanlarda güvenle kullanılabilir. En yaygın kullanılan Halon 1301 alternatifidir. Ekonomiktir. Az yer kaplar. Boşalma süresi 10 saniyedir. FM-200 Gazlı Sistem Bileşenleri FM-200 kimyasal ajanı ile başlıca dört bileşen ve bu bileşenlerin aksesuarlarından oluşmaktadır. 1. FM-200 Bileşenleri : FM-200 gazının depolandığı silindir, silindir koruyucusu, vana ve FM-200 tahliye nozülünden oluşur. 2. Kontrol Paneli : Sistemin beynidir, algılama sistemini ve ekipmanlarını görüntülemek, izlemek ve sistemi aktive etmek için kullanılır. 3. Algılama ve Uyarı Elemanları : Sistemdeki algılama dedektörleri ve aksesuarları, sesli ve görsel uyarı veren sirenler, sistemin göz ve kulak işlevini yerine getiren dış ekipmanlarıdır. 4. Tamamlayıcı Ekipmanlar : Uyarı levhaları, hortumlar, bağlantı fittingleri, basınç manometreleri veya solenoid valf ve silindir valfini çalıştırmak için gerekli aktüatörden oluşmaktadır. Sistem Dizaynı Ve Çalışma Şekli : FM-200, gazı ile korunacak hacim için NFPA 12 ve ISO 14520 standartlarında ve kurallarına göre gereken gaz miktarı hesaplanır, Gaz miktarına uygun FM-200 tüpü seçilir, Çapraz zonlu yangın algılama sistemi ile teçhiz edilen odada gereken noktalara FM-200 boşaltma nozülleri yerleştirilir, Duman dedektörlerinin aktive olması ile birlikte panelden FM-200 sistemi solenoid vanasına akım gönderilir, Tüm FM-200 gazı en fazla 10 saniye içinde korunan hacme bosaltılır. Sistemin çalisması otomatik veya manuel olarak yapılabilir. Kullanıldığı Yerler: Bilgisayar, server odaları. Telefon ve telekomünikasyon odaları. Trafo, janeratör ve güç dağitim odaları. Elektrik dağıtım odaları / merkezleri, Değerli malzeme depoları. Laboratuvarlar. Banka kasaları, Arşivler, Kütüphaneler. Müzeler ve sanat galerileri Türbinkabinleri v.b. yerlerde FM-200 gazı güvenle kullanılabilir. Yangından korunma Binalarda yangından korunmaya ve can kayıplarının yaşanmasını önlemeye yönelik bir takım önlemler alınır. Bunların başında yangın kapısı, yangın merdiveni ve elektronik uyarı sistemleri gelir. Bu önlemlerle, yangın anında uyarı sistemlerinin devreye girmesiyle birlikte bina içerisindeki insanların yangın kapılarını ve yangın merdivenlerini kullanarak dışarıya en güvenli biçimde çıkmaları amaçlanır. Kaynakça Dış bağlantılar Sivil Savunma Genel Müdürlüğü - Yangın