Yeremya Kitabı

[bullvar_katip]

[[Dosya:Rembrandt Harmensz. van Rijn - Jeremia treurend over de verwoesting van Jeruzalem - Google Art Project.jpg|250px|right|thumbnail|Rembrandt van Rijn, Kudüs'ün Yıkımına Ağıt Yakan Yeremya (yaklaşık 1630)]] Yeremya Kitabı , Eski Ahit'te Son Peygamberler kısmının ikinci kitabı olup, Yeşaya kitabından sonra ve Hezekiel ile On İki Küçük Peygamber kitaplarından önce gelir. Görümleri aktarıldığı için kitap adını, MÖ 7. yüzyılın sonları ve MÖ 6. yüzyılın başlarında Kudüs'te, Yehuda Krallığı Babillilere yenik düştüğü zamanki kral Yoşiya zamanında yaşamış peygamber Yeremya'dan alır. Kitap, karmaşık ve şiirsel olarak İbranice yazılmıştır (10:11 istisnadır çünkü ilginç bir şekilde Aramice yazılmıştır). Metin ve yazıtlar Yeremya kitabına ait parçaların bir kısmı Kumran'da dördüncü mağaradaki Ölü Deniz parşömenleri'nde bulundu. Bu metinler, hem Masoretik Metin hem de Septuagint Metinler ile uyum içindedir. Bu keşif, bu iki metin arasındaki farklılıklara ışık tuttu; ilk Hristiyanlar için Yunanca yazılan Septuagint'in sadece zayıf bir tercümeden ibaret olduğu ortaya çıktı. Ölü Deniz Tomarları yayınının kıdemli editörü Emanuel Tov'un yazdığına göre, Masoretik sürüm ya İbranice orijinalinin tekrar yazılmasıyla oluşmuştur ya da bundan önce halihazırda iki farklı sürüm yer almaktaydı. Kompozisyon Yeremya kitabının, bugün Tesniyeciler veya beraberinde dini reformlar getiren Tesniye yazarları tarafından etkilenip düzenlendiği görüşü hakimdir. Bu, hem Tesniye'de hem Yeremya kitabındaki lisanın paralelliğinden açıkça ortaya çıkmaktadır. Örneğin, hem Tesniye 4:20 hem de Yeremya 11:4 "demir eritme ocağı"ndan bahsetmektedir. Ayrıca, dini reformlardaki güdü Yeremya ve Tesniyeciler arasında aynı doğrultudadır ve çocuk kurbanlarının bitişinden bahseder (bkz. Yer 7:31, 19:5, 32:35; Lev 18:21). Fakat Yeremya kitabının Tesniyeci ekolün bir parçası olup olmadığı tartışma konusudur çünkü Yeremya'da ne Tesniye'den ne de Yoşiya'nın reformlarından bahsedilir. Hatta, Yeremya'daki bazı deyimlerin metinler arası olarak tekrar edilişi "tarihsel Yeremya" fikrini ortaya atmaktadır ki bu fikir ne onaylanabilir ne de terkedilebilir. Fakat buna tezat olarak, Septuagint ve Masoretik Metin'deki farklılıklardan doğan tartışmalar sonucunda Masoretik Metin'in içeriğinde "tarihsel Yeremya" tasvir edildiği görülür. Kitabın bölümleri Kitap, kabaca altı bölümde ele alınabilir ve şiirsel, hikâyesel ve biyografik tarz metinlerin kitap genelinde serpiştirildiği görülür. Bahsedilen altı bölüm şöyledir: Konu 1-25: Yeremya'nın mesajının ilk ve temel çekirdeği Konu 26-29: Biyografik materyal ve diğer peygamberlerle etkileşim Konu 30-33: Tanrı'nın restorasyon sözü Konu 34-45: Sıdkiya ile etkileşim ve Kudüs'ün düşüşü Konu 46-51: İsrail'i çevreleyen uluslara ilahi ceza Konu 52: 2 Krallar 24:18 ila 25:30 arasını tekrarlayan ek kısım. Peygamber olarak Yeremya Kitaba göre, Benyamin kabilesinin topraklarında bulunan Anatotlu bir rahibin oğlu olarak dünyaya gelen peygamber Yeremya, Süleyman Mabedi'nin yıkılmasıyla sonuçlanacak olan Nebukadnezar'ın Yehuda Krallığı'ndaki Kudüs'ü kuşatmasından önce, kuşatma sırasında ve sonrasında yaşadı. Yine kitaba göre, yıkımdan çeyrek asır önce sürekli olarak Tanrı'nın yargılayışının geleceği kehanetinde bulundu; İsrailoğullarına putları bir kenara bırakmalarını ve Tanrı'nın seçilmiş halkının kaderini yerine getirmesi ve Tanrı'nın yargısından kurtumak için tövbe edilmesini savundu. Yeremya'nın uyarılarına kulak asmayan İsrailoğulları tövbe etmedi. Amacına ulaşamayan Yeremya, bildiği ve tanıdığı her şeyin yıkımına şahit oldu; İsrail'in elit tabakası Babil'e sürgüne gönderildi ve geriye kalanlar Mısır'a kaçtı. Yeremya kitabı, dikkat çekici bir şekilde içgözlemsel bir peygamber tasvir eder, bu peygamber tez canlı ve içine sokulduğu durumdan öfkelenen bir peygamberdir. Yeremya'nın çabaları, halkını uyarmak ve Tanrı "bu halk için artık dua etme" diyene kadar Tanrı'nın hoşgörüsü için pazarlık yapmak arasında gidip gelmiştir. Boynundaki boyundurukla performans sanatı icra edip ilgi çekmeye çalışmıştır. Kendisiyle alay edildiğinde missilemede bulunurdu; sonuç olarak hapise atıldı. Bir keresinde de ölmesi için bir kuyuya atıldı. Yeremya'nın kehanetleri "İnançsız çobanlar"a karşı (ör: sahte peygamberler) tehditler, barış ve gerçek çoban sözü, sahte peygamblere ve tanrısız rahiplere karşı uyarılar (muhtemelen Yehoyakim zamanında; 23:1-8, 9-40); MÖ 597'de Nebukadnezar tarafından yapılan sürgün ve arkada kalanları simgeleyen iki sepet incir görümü (24. konu); Yehuda ve komşu uluslara uygulanacak cezai tehditler, ör: Karkamış Savaşı (605; 25.konu); Yeremya'nın Tapınak'taki kehanetini, tutuklanmasını, ölümle yüzleşmesini ve kurtarılışını anlatan ilk tarihi pasajlar (26. konu); Yıkım ve sürgün döneminin ardından İsrail'in korunuşu; Sıdkiya döneminde söylenenler ve ek bölüm. Yeremya'nın kehanetleri sıkça aynı kelimler, deyişler ve betimlemeler kullanılarak tekrarlanmaktadır. Elli yıllık bir zaman dilimini içermesine rağmen kronolojik bir sırada değildir. Kitabın Yunanca tercümesi olan Septuagint (LXX) sürümü İbranice olan Masoretik Metin (MT)'e kıyasla farklılıklar gösterir. Septuagint'te 10:6-8; 25:14; 27:19-22; 29:16-20; 33:14-26; 39:4-13; 52:2, 3, 15, 28-30 vs bulunmamaktadır. Toplamda, MT'de bulunan 2700 kelime LXX'de yer almamaktadır. Ayrıca MT'de 45 ile 51 konuları arasında bulunan "Uluslara karşı kehanetler" bölümü LXX'de farklı yerde yer alıp 25:13'ten sonra bulunmaktadır. Jewish Encyclopedia (Yahudi Ansiklopedisi)'ya göre, LXX'in MT'ye oranla daha kısa ve daha eski olması, kitabın İbranice versiyonu tamamlanmadan Yunancaya tercüme edilmesinden kaynaklanmaktadır. Ayrıca LXX'de Baruh kitabı ve Yeremya'nın mektubu da bulunmaktadır. Jerome'nin Prologue to Jeremiah eserinde bu iki yazının İbranice'de bulunmaması sebebiyle çıkarıldığını aktarmaktadır. Fakat Canon of Trent "Ieremias cum Baruch" (Yeremya ve Baruh)'u Yeremya'nın mektubu olduğu gerekçesiyle Latince tercüme olan Vulgate'ye eklendiğini belirtir. Yeremya'nın "İtiraflar"ı Uzmanlara göre kitabın ilk 25 konusunda Yeremya'nın pasajlarından bazıları "itiraf" içeriklidir: 11:18-12:6, 15:10-21, 17:14-18, 18:18-23 ve 20:7-18. Bu pasajlarda Yeremya sunması gereken mesajdan hoşnut olmadığını dile getirir fakat yine de ilahi çağrıyı, arayıp bulmuş olmamasına rağmen, kararlı bir şekilde yerine getirmiştir. Buna ilaveten, bu "itiraf"ların bazılarında Yeremya, Tanrı'ya kendisine zulüm edenlerden intikam alması için dua etmektedir. (bkz. Yeremya 12:3) Yeremya'nın "itiraf"ları bir çeşit kişisel hayıflanmadır. Bu tür hayıflanmalar Mezmurlar ve Eyüp kitabında da görülmektedir. Eyüp gibi Yeremya da doğduğu güne lanet eder (Yer. 20:14-18 ve Eyüp 3:3-10). Aynı şekilde, Yeremya'nın "Birçoğunun, 'Her yer dehşet içinde! Suçlayın! Suçlayalım onu!' diye fısıldaştığını duydum" diye haykırışı Mezmurlar 31:13 ile bire bir aynıdır. Fakat Yeremya'nın hayıflanmasını diğerlerinden farklı kılan, Yehova tarafından bu mesajların sunulmasıdır. Peygambersi hareketleri İşaretsel-hareketler olarak da bilinen 'peygambersi hareketler', mesajın iletilmesi için yapılan sembolik hareketlerdir. Bu hareketler genelde garip olup zamanın kültürel normlarına aykırıdır. Bu hareketlerin amacı, seyirci çekmek, seyircileri soru sormaya teşvik etmek ve peygamberin yaptığı hareketin anlamını açıklamasına olanak sağlamaktır. Peygambersi hareketler sadece Yeremya kitabına has değildir. Yeremya kitabında bulunan işaretsel-hareketlerin bazıları şunlardır: Yeremya 13:1-11: Keten kuşak giymek, gömmek ve gömüldüğü yerden çıkarmak. Yeremya 16:1-9: Evlilik, yas ve genel şölen geleneklerinden sakınmak. Yeremya 19:1-13: Kudüs'ün dini liderleri önünde çömlek kırmak. Yeremya 27-28: Yeremya'nın boyunduruk takması ve başka bir peygamber olan Hananya tarafından bunun kırılması. Yeremya 35:1-19: Çadırlarda yaşayıp şarap içmeye karşı olan Rekavlılara şarap sunmak. Bu olay Tapınak'ta gerçekleşmiştir ve sosyal normların kırılması açısından önemli bir pasajdır. Bu liste, Yeremya kitabında bulunan peygambersi hareketlerin geniş listesi değildir. Kitabı okuyan kişi, peygambersi hareketlerle karşılaştığı zaman bunun farklı yazarlar tarafından farklı zamanlarda ve farklı bir seyirci grubuna yaptığını aklından çıkarmamalıdır. Bu durum, içinde peygambersi hareketler bulunan diğer metinler için de geçerlidir. Metinler, tercümeler ve yorumlar Orjinal İbranice metin: ירמיהו Yirmiyahu - Jeremiah (Hebrew) İngilizceye tercümeler Yahudi tercümeleri: Jeremiah at Mechon-Mamre (Jewish Publication Society translation) Yirmiyahu - Jeremiah (Judaica Press) translation [with Rashi's commentary] at Chabad.org Hristiyan tercümeleri: Online Bible at GospelHall.org Jeremiah at The Great Books (New Revised Standard Version) (via archive.org) Yorumlar Yahudi yorumları Jeremiah (Judaica Press) [with Rashi's commentary] at Chabad.org Abraham Joshua Heschel, The Prophets. HarperCollins Paperback, 1975. ISBN 0-06-131421-8 Ayrıca bakınız Ağıtlar Yeremya Nevi'im Kaynakça Dış bağlantılar Jewish Encyclopeida'da Yeremya kitabı maddesi Encyclopedia Britannica: Jeremiah Sir Lancelot C. L. Brenton'ın 1851 İngilizce tercümesi Kategori:Nevi'im Kategori:Septuaginta Kategori:Eser tarihi bilinmeyenler