Yeşilırmak, eskiden İris (Hititçe: ????? Kumeşmaha, Iris), Sivas'ın kuzeydoğusundaki Suşehri ilçesi sınırları içindeki Kösedağ eteklerinden doğan ve Samsun'un Çarşamba ilçesinden Karadeniz'e dökülen nehir. Hititler döneminde önemli bir nehir olan Yeşilırmak, Kumeşmaha olarak isimlendirilmiştir. Daha sonrasında, antik dönemde kendisine verilen ad ise İris'ti. Fiziki özellikleri 519km uzunluğundaki Yeşilırmak Tokat Amasya ve Samsun illerinden geçerken çeşitli akarsularla birleşir. 36.144km2'lik su toplama havzası ile Türkiye yüz ölçümünün %5'ine karşılık gelir. Nehir başlıca üç kolun birleşmesinden meydana gelir. Ana kol olan Yeşilırmak'a Tokat Nehri (468km) de denilir. Suşehri'ndeki Kösedağ'dan doğar. Çevre kaynakları ve dereleri toplayarak Tozanlı Suyu adıyla akışa geçer. Üzerinde 32km2 genişliğinde Almus Barajı ve Hidroelektrik Santrali bulunur. Tokat Nehri adını alır (Asıl Yeşilırmak), Turhal'dan sonra Çengel Boğazı'nı geçer, Amasya'ya ulaşır. Kelkit Çayı nehrin en büyük koludur. Uzunluğu 320km, yağış havzası 10.000km2'dir. Diğer kolu Çekerek Çayı 12.000km2 havzaya, 256km uzunluğa sahiptir. Tokat Nehri ve Çekerek Çayı'nın birleştiği yerden Yeşilırmak başlar. Nehir Canik Dağları'nı bazen dar, bazen geniş fakat uzun bir boğaz vadi ile geçer. Havzası Yeşilırmak havzasında Turhal ile Tokat arasında Kazova, daha aşağıda Geldingen Ovası, Taşova ve Çarşamba Ovaları yer alır. Havza sınırlarında Ladik Gölü, Boraboy Gölü ve Kaz Gölü bulunur. Yeşilırmak havzasında tamamı veya bir bölümü bulunan iller şunlardır: Samsun, Tokat, Amasya, Çorum, Yozgat, Sivas, Gümüşhane, Giresun, Ordu, Erzincan ve Bayburt. Yeşilırmak Havzası; Çoruh Havzası, Doğu Karadeniz, Fırat-Dicle ve Kızılırmak havzaları ile komşudur. Yeşilırmak'ın kolları ile beraber taşıdığı alüvyonlar merkezinde Çarşamba ilçesinin bulunduğu Yeşilırmak Deltası'nı oluşturmuştur. Yakındaki yapılar Amasya Bedesteni Barajlar Üzerinde Almus, Ataköy, Hasan Uğurlu ve Suat Uğurlu, Kılıçkaya, Süreyyabey barajlarının kurulduğu Yeşilırmak düzensiz bir rejime sahiptir. Antik çağ filozofu Strabon'un eserlerinde adı İris olarak geçer. Kaynakça