Yollıg Tigin

bullvar_katip · 28 Mayıs 2024

Yollıg Tigin (Eski Türkçe:10px10px10px10px10px10px10px10px10px10px; Türkiye Türkçesi Sesletimi: Yollug Tigin, Yolluğ Tigin), ya da tahta oturduktan sonraki adıyla Ay Kağan (Çince: 伊然可汗 , Türkiye Türkçesi Söyleyişi: Ayhan), Türkçenin Tonyukuk'tan sonra bilinen ilk yazarı ve İkinci Göktürk Kağanlığı'nın 5. kağanıdır. Bir Göktürk hükümdarı olmasına rağmen Türkiye Türkçesinde "Ay Kağan" değil "Yollıg Tigin" olarak bilinir. Bunun nedeni henüz bir tigin (prens) iken yazdığı Göktürk Yazıtları'nda "Yollıg Tigin" adını kullanmasıdır. Tonyukuk Yazıtı ile birlikte Bilge Kağan ve Köl Tigin yazıtları; Türk siyasi tarihinin dayandırıldığı ilk Türkçe belgeler olduğu için, Yollıg Tigin; hükümdarlığından çok sanatçı yönüyle ön plana çıkmıştır. Yaşamı Yollıg Tigin'in doğum tarihi belirsizdir. Yollıg, Köl Tigin'in yeğeni, Bilge Kağan'ın oğludur. 734'te Bilge Kağan'nın Buyruk Çor tarafından zehirlenerek öldürülmesinden sonra Ay Kağan (Yi-Jan) adıyla Göktürk tahtına çıkmıştır. Yeni Tang Sülalesi Tarihi'ne göre 742'deki ani ölümüne kadar ülkeyi yönetmiş, hayatında Çin'e üç kez elçi göndermiştir. Hükümdarlık yıllarında, babasının başlattığı "Çin ile (Tang Hanedanı ile) barış hâlinde ancak kültürel ve ekonomik bağlamda bağımsız yaşayabilme" üzerine kurulu merkeziyetçi siyaseti devam ettirmiş, boyların devlete bağlılığını artırmaya çalışmıştır. O ölünce yerine kardeşi Bilgi Kutluk Kağan geçmiştir. 742'de öldüğü görüşünün yanında, Yollug Tigin'in ölümü hakkında muhtelif görüşler de vardır. Farklı bir görüşe göre, Bilge Kağan öldükten kısa bir süre sonra tahta geçen Yollıg Tigin de ölmüş; onun yerine tahta Tengri Kağan geçmiştir. Ayrıca, Nihat Sami Banarlı'ya göre, Yollıg Tigin; Bilge Kağan'ın oğlu ya da Kül Tigin'in yeğeni değil; bu kişilerin hocasıdır. Yazarlığı Yollıg Tigin, Türk edebiyatının bilinen 2. yazarıdır. Köl Tigin ve Bilge Kağan yazıtlarının Yollıg Tigin tarafından yazıldığı bizzat tabletlerden anlaşılabilmektedir. Bilge Kağan Anıtı'ndaki: "Ben Yollug Tigin olarak, Bilge Kağan için yazılan bu bitiği (yazıyı) kendim yazdım. Bunu yaparken, bunca anıtı, süslemeyi, süsü; [...] Kağan'ın yeğeni Yollıg Tigin olarak tam bir ay, dört günde oturup yazdım, süsledim.'' Köl Tigin Anıtı'ndaki:Bunca yazı yazmayı Köl Tiğin'in yeğeni Yollıg Tigin olarak yazdım. Yirmi gün oturup bu taşa, bu anıta hep Yollıg Tigin olarak yazdım. Değerli oğullarınızdan, kızlarınızdan çok daha iyi bakarsınız (diye).Köl Tigin'in altını, gümüşü, hazineleri ve varlığıyla; fakir durumdaki Türk'ün karnını nasıl doyurduğunu; beyim tigin için ben Yollıg Tigin olarak taşa yazdım.biçimindeki ifadeler, Yollıg Tigin'in bu eserleri yazış süreci ve amacını ortaya koymaktadır. Kitabelerdeki ifadelerin Yollıg Tigin'e ait olup olmadığı ise tartışmalıdır. Ahmet Bican Ercilasun'a göre ifadelerin özü Yollıg Tigin'e değil Bilge Kağan'a aittir. Zaten Bilge Kağan kitabesindeki yazılar da Köl Tigin Kitabesi'ndekilerin bir uyarlaması niteliğindedir. Yani, ifadelerin çerçevesini Bilge Kağan oluşturmuş, Yollıg Tigin ise metne bazı ilaveler yaparak taşa işlemiştir. Ercilasun konu hakkında şunları söylemektedir: "Bana göre Bilge Kağan, kitabedeki sözleri önce nutuk olarak irad etmiş, Yollug Tigin de Bilge Kağan'ın sözlerini bu sırada kaydetmiştir. Sonra Yollug Tigin kaydettiği metni kağana okumuş, kağan da gerekli düzeltmeleri yapmıştır." Kaynakça Kategori:Göktürk kağanları Kategori:Türk yazarlar Kategori:Türk dili tarihi Kategori:Tengrici hükümdarlar

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Yollıg Tigin

bullvar_katip

Administrator

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi