Zaman felsefesine giriş - Enis Doko videosundan notlar.
**Dinamik Teori (Zamanın Akması)**
* Zaman geçmişten geleceğe doğru akar.
* Olaylar nesneldir: Geçmişte, şimdi ve gelecekte var.
* Saat 12 öğlen cümlesi zaman içinde değişir.
* Önermelerin doğruluk değeri evrenin dinamik doğası nedeniyle değişir.
* İnsan sezgileriyle daha uyumlu geliyor.
**Statik Teoriler (Zamanın Akmaması)**
* Zaman dinamik değildir.
* Zaman, geçmiş, gelecek, şimdi kavramları insan zihninde bir ilüzyondur.
* Olayları referansla kıyaslayabiliriz.
* Önermelerin doğruluk değeri zamana göre değişmez.
* Örnek: Benim 10 yaşına basmam doğumumdan sonra ve ölümümden önce gerçekleşir.
**Özel Görelilik Teorisi**
* Özel görelilik teorisine göre B teorisi daha doğru gibi görünüyor.
**C Teorisi (Zamanın Yönü Olmaz)**
* Zaman akmaz, insan zihninin ürünüdür.
* Olaylara yön atamayız.
* Olayları sadece üç açıdan değerlendiririz.
* Önermelerin doğruluk değeri zamana göre değişmez.
* Benim 10 yaşına basmam doğumum ve ölümüm arasında gerçekleşir.
* Zamanın yönü temel fizik yasalarında yokmuş gibi duruyor.
**Zamanın Ontolojisi**
* **Standart Blok Evren (B Teorisi)**
* Zaman aynı uzay gibi fiziki olarak ulaşamasak da zamandaki yerler aynı derece gerçektir.
* Şimdiki gerçeklik, geçmiş ve gelecek gibi aynı derecede gerçektir.
* Geçmişe veya geleceğe ulaşamamız, evrendeki nesnelerin değişmesi gibi.
* **Minimal Blok Evren (C Teorisi)**
* Zamanın yönü yoktur.
**Zaman Ontolojisi Teorileri**
* **Şimdicilik:**
* Doğum ve ölüm yok, sadece şimdiki olaylar var.
* **Büyüyen Blok Evren:**
* Şimdi ve geçmiş var, gelecek yok, yaratılıyor.
* **Yürüyen Spot Işık:**
* Şimdi, geçmiş ve gelecek var, ancak standart blok evrenden farklı olarak nesnel bir "şimdi" var.
* **Ersat Şimdicilik:**
* Şimdiki olaylar somut, geçmiş ve gelecek soyut. Somut uzay-zaman nedensel ilişkide bulunabilir, soyut olamaz. Somut olanlar zamanla soyut oluyor.
**Bilim Kurgu ve Din Felsefesi**
* Bu teoriler bilim kurgu ve din felsefesi için önemlidir.
* Şimdicilik kabul eden biri zaman yolculuğu olamaz der.
* Tanrı geleceği bilebilir mi, tanrının bilgisi değişir mi gibi sorularda a teorisi problemler yaratır.
**Dinamik Teori (Zamanın Akması)**
* Zaman geçmişten geleceğe doğru akar.
* Olaylar nesneldir: Geçmişte, şimdi ve gelecekte var.
* Saat 12 öğlen cümlesi zaman içinde değişir.
* Önermelerin doğruluk değeri evrenin dinamik doğası nedeniyle değişir.
* İnsan sezgileriyle daha uyumlu geliyor.
**Statik Teoriler (Zamanın Akmaması)**
* Zaman dinamik değildir.
* Zaman, geçmiş, gelecek, şimdi kavramları insan zihninde bir ilüzyondur.
* Olayları referansla kıyaslayabiliriz.
* Önermelerin doğruluk değeri zamana göre değişmez.
* Örnek: Benim 10 yaşına basmam doğumumdan sonra ve ölümümden önce gerçekleşir.
**Özel Görelilik Teorisi**
* Özel görelilik teorisine göre B teorisi daha doğru gibi görünüyor.
**C Teorisi (Zamanın Yönü Olmaz)**
* Zaman akmaz, insan zihninin ürünüdür.
* Olaylara yön atamayız.
* Olayları sadece üç açıdan değerlendiririz.
* Önermelerin doğruluk değeri zamana göre değişmez.
* Benim 10 yaşına basmam doğumum ve ölümüm arasında gerçekleşir.
* Zamanın yönü temel fizik yasalarında yokmuş gibi duruyor.
**Zamanın Ontolojisi**
* **Standart Blok Evren (B Teorisi)**
* Zaman aynı uzay gibi fiziki olarak ulaşamasak da zamandaki yerler aynı derece gerçektir.
* Şimdiki gerçeklik, geçmiş ve gelecek gibi aynı derecede gerçektir.
* Geçmişe veya geleceğe ulaşamamız, evrendeki nesnelerin değişmesi gibi.
* **Minimal Blok Evren (C Teorisi)**
* Zamanın yönü yoktur.
**Zaman Ontolojisi Teorileri**
* **Şimdicilik:**
* Doğum ve ölüm yok, sadece şimdiki olaylar var.
* **Büyüyen Blok Evren:**
* Şimdi ve geçmiş var, gelecek yok, yaratılıyor.
* **Yürüyen Spot Işık:**
* Şimdi, geçmiş ve gelecek var, ancak standart blok evrenden farklı olarak nesnel bir "şimdi" var.
* **Ersat Şimdicilik:**
* Şimdiki olaylar somut, geçmiş ve gelecek soyut. Somut uzay-zaman nedensel ilişkide bulunabilir, soyut olamaz. Somut olanlar zamanla soyut oluyor.
**Bilim Kurgu ve Din Felsefesi**
* Bu teoriler bilim kurgu ve din felsefesi için önemlidir.
* Şimdicilik kabul eden biri zaman yolculuğu olamaz der.
* Tanrı geleceği bilebilir mi, tanrının bilgisi değişir mi gibi sorularda a teorisi problemler yaratır.