Zamir veya adıl, cümlede varlıkların adları yerine kullanılabilen ve adların yerine getirdiği bütün işlevleri yerine getirebilen ad soylu sözcük. Ben, sen, o, biz, siz, onlar; kendim, kendin, kendi, kendimiz, kendiniz, kendileri; bu, şu, o; kim, ne ve biri gibi kelimeler, sıklıkla zamir olarak kullanılır. Türkçede herhangi bir sözcüğü zamir olarak adlandırmak yanlış olur çünkü pek çok ad soylu sözcük gibi zamirler de cümlede ayrı görevlerde kullanılabilir: nu da satın alayım. (zamir) ceket de hoşuma gitti. (sıfat) Anlamlarına ve görevlerine göre zamirler Şahıs (kişi) zamirleri Kişi adlarının yerine kullanılan ben, sen, o, biz, siz, onlar, bunlar gibi kelimelerdir: Bunu ancak yaparım. Yarın a da uğrayacağız. Şahıs zamirlerinin belirtme sıfatlarından olan işaret sıfatları ile karıştırılmamaları gerekir. İşaret sıfatlarından sonra bir isim gelir ve sıfat tamlaması oluşturur. Şahıs zamirleri ise tek başına anlamlıdır. , bu işe ne diyecek dersin? (şahıs zamiri) seni bu hale getirdi. (işaret sıfatı) Şahıs zamirleri bazen, vurgu amacıyla, karşıladıkları isimle birlikte kullanılır. Bu durumda yüklem, şahıs bakımından isme değil, zamire uyum sağlar: ; soğuğa, yağmura ve çamura aldırmay. (yüklemin kişisi 1. çoğul şahıs) ; soğuğa, yağmura ve çamura aldırma. (yüklemin kişisi 3. çoğul şahıs) Dönüşlülük zamiri Cümledeki eylemin, özne tarafından bizzat yapıldığını bildiren, vurgulayan zamirdir. Dönüşlülük zamiri, sözcüğü ve onun iyelik eki almış halleridir: kendim, kendin, kendisi, kendimiz, kendiniz, kendileri. Bazı kaynaklarda şahıs zamiri olarak da nitelenir. Ödevlerini yapmalısın. Yazarım derdimi , kaderin benimle bu derdi ne? Yahya Kemal, için yazılan her yazıya karşı hassastı. - Nihad Sâmi Banarlı Kendi zamirinden sonra bir isim gelirse kelime grubu isim tamlamasına dönüşür ve kendi, "tamlayan" olur. Ankara'ya gittim. İşaret zamirleri Varlıkların yerini gösteren zamirlerdir. Türkçedeki başlıca işaret zamirleri bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar, öteki, beriki, bura, şura, ora, burası, şurası, orası, böylesi, şöylesi ve öylesi'dir: , benim kardeşim. çok uzak. Gel de ile ortaklık kur! Genellikle yakındaki varlıklara işaret ederken bu ve bunlar; biraz uzaktaki varlıklara işaret ederken şu ve şunlar; en uzaktaki varlıklara işaret ederken o ve onlar kullanılır: nu deneyeyim, biraz küçük geldi. O ve onlar zamirleri, insanlar için kullanıldığında "şahıs zamiri", diğer varlıklar için kullanıldığında "işaret zamiri" olarak adlandırılır: Ahmet'i soruyorsan, yarın burada olacak. (şahıs zamiri) nu en alt çekmeceye koy. (işaret zamiri) NOT: "O" işaret zamiri özel bir ismin yerine kullanılsa dahi küçük yazılır ve ardından gelen ekler kesme işareti ile ayrılmaz: İmparator Hirohito'nun ziyaretçileri, na olan saygılarını göstermek için, öne doğru eğildiler. İşaret zamirleri belirtili isim tamlamalarında tamlayan veya tamlanan olarak kullanılabilir: ' sonucuna katlanacaksın. ("bu" tamlayan) Öğrencinin ' insanı çileden çıkarır. ("böylesi" tamlanan) Soru zamirleri Soru yoluyla isimlerin yerini tutan zamirlerdir. Cümledeki soru anlamı soru zamirleriyle sağlanır. " gidiyorsun?" (Ankara'ya, okula, ona vs.) "Dolaptaki tatlıyı bitirdi?" (Nazan, teyzem vs.) " giyeceksin?" (şunu, bunu, uzun kollu olanı vs.) "Ödülü verdiler?" (sana, Orhan Pamuk'a vs.) Bazı soru zamirleri cümledeki eylemi etkilediklerinde "soru zarfı" olur: " aval aval bakıyorsun, yesene!" (soru zarfı) "Yarın giyeceksin?" (soru zamiri) Bazı soru kelimeleri cümledeki isimleri nitelediklerinde veya belirttiklerinde "soru sıfatı"na dönüşür: " kalem sana ait?" (soru ) " senin?" (soru zamiri) Soru zamirleri bir belirtili isim tamlamasında tamlayan veya tamlanan olarak kullanılabilirler: " sana lazım?" ("bunlar" işaret zamiri ve tamlayan, "hangisi" soru zamiri ve tamlanandır) "O çocuk oluyor?" (tamlanan) " daha sağlıklı, belli olacak." (tamlayan) Belgisiz (belirsiz) zamirler Cümlede varlıkları isim, sayı, miktar ve ölçü yönünden belli belirsiz karşılayan zamirlere belirsiz zamir denir: Hepsi, kimse, tümü, herkes, hepimiz, kimisi, kimileri, kimi, biri, birisi, birileri, birkaçı, bazısı, bazıları, çoğu, birçoğu, birçokları, başkası, birazı, fazlası, bir kısmı, şey gibi: Dünkü eğlenceye gelmemiş. rakı sever, şarap. görse, seni kesin rapor ederdi. Bana aklı başında gönder. Belirsiz zamirler bir isim tamlamasında tamlayan veya tamlanan olarak kullanılabilirler: için böyle olması gerekiyor." (tamlayan) firar etmiş." (tamlanan) Şahıs ve işaret zamirleri ikileme oluşturacak şekilde birlikte kullanılırlarsa, "belirsiz zamir" olurlar: lafıyla dolduruşa gelip hatalı kararlar alma. dinler mi o hınzır. ne derse desin, Rıza Bey bambaşkadır. "Şey" kelimeyi varlıkların adlarını veya diğer zamirleri belli belirsiz karşıladığından belgisiz zamirdir: Bugün pazardan aldım. İlgi zamiri -ki eki ile oluşturulan zamirlerdir. Senin sunumun çok daha güzel oldu. (benim sunumumdan) İlgi zamiri olan -ki, isim tamlamalarında 2.ismin yerine kullanılır. Ali'nin geldi. Ali'nin geldi. İlgi zamiri, bağlaç olan ki ile karıştırılmamalıdır. Bağlaç olan ki ayrı yazılır ve kaldırıldığında cümlenin anlamı pek değişmez. İlgi zamiri kaldırıldığında ise cümle ya devrik hale gelir ya da apayrı ve kastedilmeyen bir anlam kazanır: Her gün gel bir şeyler öğrenesin. (bağlaç) Ne bu? (bağlaç) Senin çizimin de çok güzel ancak Ayşe'nin şahane olmuş. (ilgi zamiri) İlgi zamiri, isimden sıfat türeten -ki eki ile de karıştırılmamalıdır. İlgi zamiri olan -ki'den önce -im, -in gibi aidiyet bildiren ekler (ilgi ekleri) gelir. Sıfat türeten -ki eki ise doğrudan isme veya ismin hâllerinden birine eklenir: Evde hesap çarşıya uymadı. (sıfat üreten -ki) Evimizin akıyor. (ilgi zamiri. evimizin çatısı, suyu vs. -ki kaldırıldığında cümle anlamsız hale gelir.) Prof. Dr. Muharrem Ergin, -ki sıfat ve zamir yapma eki ile oluşturulan öteki, beriki, deminki, alttaki, dağdaki gibi kelimelerin belirsizlik zamiri olduğunu belirtir. Bugünkü yarış kolaydı ancak çok zorlu olacak." (belgisiz zamir) de senin arkadaşın mı? (belgisiz zamir) İyelik zamirleri İyelik zamirleri , , , , ve 'dir ancak bazı kaynaklarda zamir olarak kabul edilmez. Bu ekler Türkçedeki ses kurallarına göre ufak değişikliklere uğrayabilir. masanın üzerine koy.(-ın, senin kitabın) buradan görebiliyorum. (-iniz, sizin eviniz) şu bahçelerin ardında. (-imiz, bizim okulumuz) Dikkat edilirse iyelik zamirleri bir isim tamlamasında "tamlanan" görevindeki kelimeye eklenir. Çoğunlukla şahıs zamiri veya bir isim olan tamlayan ise "gizli" durumda olabilir: masanın üzerine koy. buradan görebiliyorum. şu bahçelerin ardında. Yapılarına göre zamirler Basit (yalın) zamirler Yapım eki almamış, kök durumunda olan zamirlerdir. Sadece çekim eki alabilirler: ben, anne, bunda, bazıları, kim, onlardan, onuda, onda, şunda, sana gibi. Bileşik zamirler İki kelimenin birleşiminden veya bir arada kullanımından oluşmuş zamirlerdir: birçoğu, birkaçı, hiçbiri vb. Gruplaşmış zamirler Birden fazla ayrı kelimenin anlam ilişkisi oluşturacak şekilde gruplaşarak meydana getirdikleri zamirlerdir: Öteki beriki, falan filân, şundan bundan, şu bu, her biri, herhangi biri, ne kadarı v.s. Ek hâlindeki zamirler Ek hâlindeki zamirler sonuna geldikleri kelimeleri zamire dönüştürürler. Türkçede ek hâlindeki zamirler ilgi zamiri "-ki" ve iyelik zamirleridir. Kaynakça Literatür Ergin, Muharrem. Üniversiteler İçin Türk Dili. İstanbul: Bayrak Yayım, 2009. Dış bağlantılar
Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için
Giriş yap veya üye ol.
Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için
Giriş yap veya üye ol.
Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için
Giriş yap veya üye ol.
Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için
Giriş yap veya üye ol.
Kategori:Arapçadan Türkçeye geçen sözcükler Kategori:İsim soylu kelimeler Kategori:Biçimbilim