Zarar ilkesi

[bullvar_katip]

Zarar ilkesi, bireylerin eylemlerinin sadece diğer bireylere zarar vermemek için sınırlanması gerektiğini öne sürer. John Stuart Mill, 1859 tarihli "Özgürlük Üzerine" adlı denemesinde ilkeyi şu şekilde açıklamıştır: "Medeni bir toplumun herhangi bir üyesi üzerinde, isteğine karşı doğru bir şekilde uygulanabilecek gücün tek amacı, başkalarına zarar verilmemesini sağlamaktır." Bu ilke, Fransa'nın 1789 tarihli İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi'nde de şu şekilde ifade edilmiştir: "Özgürlük, başkalarına zarar vermeyen her şeyi yapma özgürlüğünde yatar; bu nedenle her insanın doğal haklarının sınırları, diğer toplum üyelerine aynı hakları sağlayanlar dışında belirlenemez. Bu sınırlar yalnızca yasalarla belirlenebilir." Bu ilke, daha önce Thomas Jefferson'ın 1785 tarihli "Virginia Eyaleti Üzerine Notlar" adlı eserinde de ifade edilmiştir. Jefferson burada, "Hükümetin meşru güçleri, sadece başkalarına zarar veren eylemlere kadar uzanır" şeklinde yazmıştır. Tanımı "Kimsenin, başkalarının özgür eylemlerine müdahale etmeyen herhangi bir şekilde hareket etmesinin zorla engellenmemesi gerektiği" inancı, liberteryen siyasetin temel prensiplerinden biri haline gelmiştir. Kanada Yüksek Mahkemesi'nin R v Malmo-Levine davasında, mahkeme altındaki mahkemelerde adaletin temel prensibi olarak bulunmasına rağmen, zarar ilkesinin var olmadığını iddia etti. Zarar ilkesi, Batı toplumunda adalet kavramının oluşturulmasında yer alan temel belgeler arasında yer alan İngiliz ve Fransız Anayasaları, John Stuart Mill'in On Liberty eseri ve modern hukuk içinde bulunmuştur. Zarar İlkesi, 1647 yılında yayınlanan ilk İngilizce anayasa olan "An Agreement of the People for a firme and present Peace, upon grounds of common right and freedome...." maddesinde bulunmaktadır. Bu anayasa, 28 Ekim 1647 tarihinde Ordu Konseyi'ne sunulmuştur.Zarar İlkesi, 1789'da kabul edilen ve ulusal düzeyde benimsenen ilk Fransız anayasasının (ve ilk ulusal olarak kabul edilen anayasa) 4. ve 5. maddelerinde bulunmaktadır: 26 Ağustos 1789 tarihli İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi: Zarar ilkesi ilk olarak İngiliz filozof John Stuart Mill [JSM] (1806-1873) tarafından yazılan On Liberty'nin (1859) birinci bölümünde tam olarak açıklanmıştır. Burada, JSM, şu şekilde savunmuştur:Mill, aynı zamanda zarar ilkesini, özgürlükten doğan haklarının listesinin içine yerleştirmiştir. Bu, politik haklarının listesinde (başkalarına zarar vermeyen politik faaliyetler) yer almıştır, ancak aynı zamanda politik olmayan özgürlük haklarında - "tad ve takıntıları" - politika içermeyen ve başkalarına zarar vermeyen faaliyetlerde de yer almıştır.Doğru bir şekilde söylenebilir ki, 1776 ABD Bağımsızlık Bildirisi'nde bahsedilen "Mutluluğun peşinde koşma" Mill'in aklında olan "tad ve takıntıların" biri olabilir.Zarar İlkesi aynı zamanda son dönem ABD hukukunda da bulunmaktadır - California Yüksek Mahkemesi'nin Mayıs 2002 tarihli People v. Alvarez davasında da:Zarar İlkesi,1994'te ve tekrar 2009'da Kolombiya'nın uyuşturucu yasalarına bile yansımıştır:Yüksek Mahkeme, R v Malmo-Levine kararında, Zarar İlkesinin hem 1) temel adalet ilkesi olmadığı, hem de 2) temel adaletin bu kaynaklarında bulunduğu konusunu açıklamamıştır. Bir kişi kendine zarar verse bile, öz-saygı eylemi hâlâ haklı olarak devletin zorlayıcı müdahalesi dışındadır. Zarar kendisi başlı başına ahlaki olmayan bir kavram değildir. Bir başkasına zarar verme eylemi, bir eylemi yanlış yapan şeydir. Zarar, bir yükümlülüğün yerine getirilmemesi sonucunda da ortaya çıkabilir. Ahlak yükümlülükler üretir. Bir kişiden bir borç gibi bir görev istenebilir ve görev kavramının bir parçası olarak bir kişinin bunu yerine getirmesi hakkaniyetle talep edilebilir. Kısıtlamalar On Liberty kitabında J.S. Mill, ilkesinin ruhsal olarak hasta kabul edilen kişilere, "barbarlar"a (küçüklerle eş tuttuğu kişilere) ve küçüklere uygulanmadığını belirtirken, İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi kadınları, köleleri, yabancıları ve küçükleri ilgilendirmediği için vatandaş olmadıklarını ifade etmiştir. İlkenin modern yorumları genellikle ırk veya cinsiyet ayrımı yapmamaktadır. Daha geniş tanımları Aynı makalede, Mill ilkeyi ikiye ayırır:İkinci ilke, sosyal otorite ilkesi olarak bilinir hale gelmiştir. Ancak, ikinci ilke aynı zamanda daha geniş anlamlarda zararın tanımını da içerir, hatta topluma zarar verme dahil. Zarar kavramı, sadece başka bir bireye zarar vermeyle sınırlı değildir, bireylerin çoklu olarak zarar görmesi durumunu da kapsayabilir ve bu bireylerin belirli bir tanımı olmayabilir. Bu, zaman içinde yavaşça ortaya çıkan zararı belirlemek için önemli bir ilkedir. Bu tür zararın öngörülebilir olduğu ancak zarar veren eylemin gerçekleştiği anda henüz mevcut olmadığı durumlarda uygulanır. Ayrıca, geniş kirlilik atıklarını özel mülkte boşaltma hakkından lisanslama sorunlarına ve ihanet hakkına kadar diğer konulara da uygulanır. Ayrıca bakınız Saldırmazlık ilkesi Klasik liberalizm Liberteryenizm Kaynakça Kategori:Klasik liberalizm Kategori:Etik yasaları Kategori:1859 tanıtımları